ریحانه فرهمند
گفتگو با دکتر محمد امین رشادت، استاد دانشگاه، تحلیل‌گر، جامعه شناس سیاسی و معاون تکت انتخاباتی توسعه و تدبیر
آقای رشادت سپاس از این‌که برای گفتگو با هفته نامه‌ی نیمرخ فرصت دادید، در نخست در مورد خودتان برای مخاطبان نیمرخ صحبت کنید.
ممنون از شما و هیات تحریره‌ی هفته نامه‌ی نیمرخ. من محمد امین رشادت، دکترای جامعه شناسی تغییرات اجتماعی دارم و مدت ده سال می‌شود که در موضوعات جامعه شناسی و جامعه شناسی سیاسی در شماری از دانشگاه‌های خصوصی تدریس می‌کنم.
با توجه به وضعیت فعلی افغانستان، نابسامانی‌های جامعه، مذاکرات با طالبان و فشارهای جامعه‌ی جهانی، آیا فکر می‌کنید که انتخابات ریاست جمهوری برگزار خواهد شد؟
طبق گفته‌های کمیسیون مستقل انتخابات که مسوول مستقیم است و وظیفه برگزاری این روند را دارد، اعلام کردند که تمامی امکانات مادی و معنوی برای برگزاری انتخابات فراهم است و دولت افغانستان اراده‌ا‌ی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری را دارد. مگر این‌که در این فراند اتفاق خاصی بیافتد. فشار خاصی از سوی دولت آمریکا و یا توافق صلح انجام شود که این انتخابات عقب بیافتد، در غیر آن انتخابات برگزار خواهد شد.
تشکر. با برگزاری انتخابات، میزان حضور بانوان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حضور بانوان در انتخابات ریاست جمهوری در سه قسمت قابل بررسی است. در سطح اول رای دهندگان هستند. فکر می‌کنم بانوان با توجه به آگاهی‌های که پیدا کردند و تا جایی که وضعیت سیاسی اقتضا کند، حضور فعال خواهند داشت. اما در سطح دوم، حضور بانوان بعد از انتخابات چگونه خواهد بود، بستگی به دولت حاکم یا حکومتی است که مستقر می‌شود، دارد. آن‌چه که حکومت افغانستان به نهادهای خارجی وعده داده و متعهد است که حضور بانوان را تا 30 درصد افزایش دهد. و اما در سطح سوم، حضور بانوان در تکت‌‌های انتخاباتی است که بسیار کم رنگ می بینیم.
امیدوارم که در تاریخ 6 میزان انتخابات برگزار شود، ولی اگر نشود ممکن است که یک حکومت موقت تشکیل شود و یا هم نظام عبوری که قرار شود بیاید در آن یک چشم اندازی روشنی وجود ندارد که در راس کی است و در بدنه کی است، بنا ما نمی‌توانیم بگویم جایگاه زنان چگونه خواهد بود.
به عنوان یکی از طرف‌های دخیل در انتخابات ریاست جمهوری پیش‌رو، شما برگزاری انتخابات را اولویت می‌دهید یا آمدن صلح را؟
قطعا برای تمام افغان‌ها صلح یک ضرورت است و یک امر عقلانی و انسانی است و در اولویت قرار دارد، اما بستگی دارد که صلح چگونه می‌آید و با چه شرایط و پسوندها و پیشوندها وارد کشور می‌شود. اگر صلحی که منجر به آتش‌بس سراسری شود، تمام افرادی که در افغانستان زندگی می‌کنند رضایت داشته باشند، آرامش نسبی بیاید و باعث انکشاف و پیشرفت شود، همه این صلح را در اولویت می‌پیندارند. اما اگر صلحی بیاید که باعث فشار باشد و یا هم نوعی ورود آدم‌هایی باشد که باوری به صلح ندارند و فقط می‌خواهند وارد حکومت شود و در کل صلح با عزت نباشد، یقینا قابل قبول نیست و انتخابات در اولویت است و من نیز این‌گونه فکر می‌کنم.
به نظر شما چه رابطه‌ا‌ی میان آمدن صلح با برگزاری انتخابات است؛ موازی یا مخالف؟
فکر نمی‌کنم که مخالف باشد، فعلا که هر دو پروسه را جدی گرفتند و با دقت پیگیری می‌شود. آن‌چه واقعیت است این است که صلح و جنگ در اختیار افغان‌ها نبوده و نیست. شما اگر از من بپرسید و یا از آقای غنی رییس جمهور، متاسفانه جواب قطعی وجود ندارد و اعتقاد ما این است که انتخابات زمانش و امکاناتش تعیین شده و صلحی که آرامش نسبی خلق کند در اولویت است، اما در نهایت هر دو پروسه در اختیار ما نیست.
مردم از انتخابات گذشته ریاست جمهوری تجربه‌ای خوبی ندارد. با این حال، فکر می‌کنید که میزان اشتراک مردم چگونه خواهد بود، آیا این انتخابات شفاف خواهد بود؟
قبل از این‌که در مورد میزان اشتراک و شفافیت صحبت کنم، می‌خواهم کوتاه در مورد صلح بگویم، در افغانستان قبل از صلح سیاسی مردم به صلح اجتماعی و فرهنگی ضرورت دارند؛ یعنی به زبان، به فرهنگ و باورهای یکدیگر احترام کنند که پیامدش صلح سیاسی است که آدم‌های مصلح به وجود بیایند. نباید شماری از آدم‌ها احساس کنند که خودشان در این‌جا صاحب همه‌چیز هستد. اکنون آن‌چه به نام صلح صحبت می‌شود، آتش بس است، اما به نام صلح گفته می‌شود. در واقع صلح یک پروسه‌ای بسیار عمیق است و نیاز به زمان و کار دوام‌دار همه جانبه دارد. در قسمت شفافیت انتخابات متاسفانه سابقه‌ی پروسه‌های انتخاباتی در کشور ما سیاه است و آبروی انتخابات از بین رفته است. اما با توجه به علایم و نشانه‌های که شاهد آن هستم؛ یعنی همین اکنون حزب حاکم به نفع خود از تمام امکانات دولتی استفاده می‌کند و فکر می‌کنم که اگر درست توجه نشود و شفافیت را معیار قرار ندهند، این انتخابات نیز مانند دورهای قبلی مملو از فساد خواهد بود.
در انتخابات ریاست جمهوری، به نظر شما نقش و حضور بانوان در این روند چه میزان تاثیرگذار و با برایند خوب می‌تواند، باشد؟
حضور بانوان در سیاست تاکنون به لحاظ کمی بسیار یک حضور حد اکثری و مطلوب بوده؛ یعنی نسبت به هیج کشور همسایه مقایسه نمی‌شود. این نشان می‌دهد که افغانستان به ابتدایی‌ترین حقوق بانوان توجه کردند، اما به لحاظ کیفی و تاثیرگزاری متاسفانه زنان بسیار تاثیر کمی در قدرت و سیاست داشته‌اند. زنانی که در بدنه‌های قدرت مقرر شده‌اند، چند مشکل دارند. اول دانش سیاسی. دوم بحث سهمیه‌بندی است که تعداد زیادی از آدرس سهمیه‌بندی حضور داشتند و در قسمت سوم از نگاه اقتصادی بانوان ضعیف بودند. در کل در افغانستان بانوان حضور پر رنگ، اما تاثیرگزاری کم‌رنگ داشتند. اکنون در افغانستان خانم‌ها از لحاظ حقوقی خوب بوده، زیرا قانون اساسی افغانستان تفاوتی میان حق و حقوق بانوان و مردان نگذاشته است. اما همچنان به لحاظ اجتماعی و فرهنگی بسیار ضعیف اند. با گذشت این همه سال امیدوارم که در تشکیلات بعدی حضور بانوان پر رنگ و تاثیرگذار باشد.
