محرومیـت تاریخـی، رنـج هـای دیرینـه و انـواع محدویت‌هـای فزیکی و محدودیـت‌هـای فکـری در برابر زنان، دلیـل اصلی حضور گسترده آنان در جامعه‌ی مدنی اسـت. زنـان ثابت کرده اند کـه هیـچ‌گاه بـه گذشـته برنمی‌گردنـد.
عزیـز رفیعی، یکـی از مسـئولین نهادهای مدنی افغانسـتان اسـت کـه در مصاحبـه بـا نیمـرخ، دلایـل و اهمیـت فعالیـت‌هـای مدنـی زنـان را بـه بحـث مـی‌گیـرد.
از تجربـه تـان در جامعه مدنـی افغانسـتان بگوییـد و چنـد سـال اسـت کـه در نهـادهـای جامعـه مدنـی افغانسـتان کار مـی‌کنیـد؟
بحـث جامعـه‌ی مدنـی در افغانسـتان و چگونگـی کار آن چالـش برانگیـز اسـت. ایـن در حالـی اسـت کـه حمایت از جامعـه مدنـی نیـز ضعیـف و رو بـه کاهش اسـت. حضـور کنونی جامعه مدنی افغانسـتان و تلاش‌ها بـرای گسترش فعالیـت‌های مدنـی، توقعـات و تصـورات متفـاوت را شـکل داد کـه بیشتر آنهـا حتا در تعریـف جامعـه مدنـی نمی‌گنجـد. گروهـی بـاور داشـتند که جامعـه مدنـی نهـاد و گـروه‌های ضـد دولتـی هسـتند. گروهـی حتا دولـت را بخشـی از جامعـه مدنـی می‌پنداشـتند. گروهـی دیگـر جامعـه مدنـی را تنهـا منحصر بـه ارائـه خدمـات و بخشـی هـم همـکار بلامنـازع دولـت می‌پنداشـتند. امـروزه، جامعـه مدنـی به شـکل گسترده و همه جانبـه در حـوزه منافـع کلان ملـی و شـهروندی فعالیـت می‌کنـد. ایـن فعالیـت‌های بخـش‌های مهمی از مسـئولیت‌های کاری جامعـه مدنـی را در برمی‌گیـرد.
تعریـف بیـن‌المللـی از جامعـه مدنـی و مقایسـه آن بـا جامعـه مدنـی در افغانسـتان چگونـه اسـت؟
البتـه بحث تئوریـک آن خیلـی جنجالی اسـت. اگر از ایـن بحث بگذریم و در حـوزه عملـی بنگریـم، جامعـه مدنـی همان افـراد، گروه‌ها و نهادهایـی اسـت که بـرای بهزیسـتی و آگاهانـه زندگی کـردن مـردم و دولـت را کمـک می‌کنـد. بخـش دیگـر ایـن تعریف، با دفاع و بهسـازی و حقوق شـهروندی و دادخواهی همراه اسـت. هـرچنـد همین تعریـف عملی برای افغانسـتان که کشـوری در حـال توسـعه و کشـور درگیر جنگ اسـت، نیز نمی تواند جامـع باشـد. تصـور اینکـه افغانسـتان از جملـه کشـورهای در حـال توسـعه یـا بـه تعبیـری کشـورهای عقـب نگهداشـته شـده اسـت، می‌توانـد تعریـف عملـی را نیـز تغییـر دهـد، ماننـد سـایر کشـورهای جهـان، جامعه مدنی در افغانسـتان نیـز مشـکلات خـود را دارد. پراکندگـی‌ها و در مـواردی بی هدفـی از چالـش‌هایـی اسـت کـه در جامعـه افغانسـتان وجـود دارد. البتـه نهادهـا و افـرادی در درون جامعـه مدنـی هسـتند کـه بـه ارزش‌های مدنـی و جامعـه مدنـی بـاور ندارند .
زنـان از چـه زمانـی وارد فعالیـت در جامعـه‌ی مدنـی افغانسـتان شـدند و امـروز ترکیـب جنسـیتی را در جامعـه مدنـی کشـور چگونـه بررسـی می‌کنیـد؟
زنـان از آغـاز تاکنـون همیشـه در جامعـه مدنی افغانسـتان حضور پررنـگ داشـته و دارنـد. فعالیت‌های زنـان در جامعه مدنی تـوام بـا هدفمنـدی و کار بـرای آینـده بهتر اسـت؛ بخصوص بـرای خانـم‌ها.
چـه ضرورت‌ها باعـث شـد کـه زنـان افغانسـتان در فعالیـت‌های مدنـی نقـش و سـهم بگیرنـد؟
محرومیـت تاریخـی، رنـج‌های دیرینـه و انـواع محدویت‌های فیزیکی و محدودیـت‌های فکـری در برابـر زنـان، دلیـل اصلـی حضـور گسترده آنـان در جامعـه‌ی مدنی اسـت. زنـان ثابت کرده انـد کـه هیـچ گاه بـه گذشـته برنمی گردنـد و بـا اراده محکـم، همـت بلنـد و اسـتواری در برابـر هـر نـوع مشکلات مبـارزه می‌کننـد و از هـر چالـش، فرصـت می‌سـازد.
بـا توجـه بـه حضـور گسترده فعالیـن مدنـی و فعالیـت‌هایـی کـه از جامعـه مدنـی افغانسـتان بیـان کردیـد، امـا بعضـی حـرف‌هایـی وجـود دارد و کنایـه‌هایـی کـه بـه فعـالان مدنـی برچسـب می‌زننـد ماننـد اینکـه انهـا را فعـال بدنـی، زدنـی یـا جامعـه‌ی معدنـی خطـاب می‌کننـد. تحلیـل شمااز ایـن وضع چیسـت؟
جامعـه مدنی یـک فکـر برتـر اسـت و معمـول اسـت کـه هـر فکـر برتـری مخالفـان و دشـمنان خـودش را دارد و ایـن چالـش بـرای دیگـر اندیشـی و یـک حقیقـت تاریخـی اسـت. فکـر مدنی و جامعـه مدنـی بـه همـه شـهروندان، فرصـت انتقاد می‌دهد و بـه نظریـات انسـان‌ها احرتام می‌گذارد. محافظـه کاران، ایدئولوژیسـت، تمامیت خواهـان و افـرادی کـه منافع شـان را در مترکـز قـدرت و حاکمیـت مطلقـه می‌بیننـد، همیشـه مخالـف جامعـه مدنـی و گسترش فعالیت‌های آن هسـتند.
از پـروژه‌های مدنـی و پـروژه‌ای عمـل کـردن جامعـه مدنـی نیـز سـخن می‌رود، از دیـد شما چـه رابطـه‌ای بیـن پـروژه‌های مربـوط بـه زنـان و فعالیـت‌های مدنی وجـود دارد؟
در نظـام جهانـی کـه مـا در آن زندگـی می‌کنیـم و بـه طور خـاص در رژیم‌های لیبرال و سرمایه داری، همـه چیـز پروژه‌ای اسـت . دولت‌ها، پروژه هسـتند، زمانی مشروعیت می‌گیرند و بعـد از مدت زمانی ختم می‌شـوند. اگـر عمیـق تـر به وضعیـت انسـانی اجتماع امـروز بپردازیم، شـهروند جهانـی، امـروز خـود یـک پـروژه اسـت. با ایـن همه پـروژه بـودن، فکر جامعه‌ی مدنی پروژه نیسـت؛ چون ریشـه در نیـاز تاریخـی و متـداوم بشری دارد. کار جامعـه مدنـی فعالیت دوامدار اسـت که همیشه و در هـر زمانـی جریـان خواهـد داشـت؛ چـون نیـاز بشری بـی پایـان و یـک بحـث همیشـه مواجه هست.
بـا توجـه بـه وضـع موجـود، آینـده فعالیـت‌های مدنـی زنـان را چگونـه می‌بینیـد؟
بـا توجـه بـه رنـج‌ها ومحرومیت‌های تاریخـی زنان، عصر کنونی، زمان خوبـی اسـت بـرای زنـان. فرصـت‌ها بـرای زنـان موجـود اسـت کـه بخشـی از آنها بی‌سـابقه هسـتند. بـاورم دارم زنـان بـا تلاش‌های شـان در فرصـت‌های موجـود می‌تواننـد بـر بیشترین چالـش‌ها پیروز شـوند و بـرای سـاختن آینده بهتر موفـق‌تـر گام بگذارنـد.
