کریمه سالک ماستر اداره عامه و اقتصاد است. او بیست‌وهفت سال تجربه ریاست امور زنان در ولایات مختلف را داشته و اکنون به عنوان رییس امور زنان در ولایت بامیان کار می‌کند. با خانم سالک در مورد وضعیت زنده‌گی، کار و فعالیت زنان در بامیان گفت‌وگو کردهایم.
از تجربه کار و دست‌آوردهای تان در بامیان برای ما بگویید.
زمانی‌که به بامیان آمدم اولین تلاشم به‌خاطر ایجاد یک سیستم بود. چون قبلن این‌جا با سرپرست اداره می‌شد و وضعیت به شدت خراب بود. ما سیستم کاری و هماهنگی را ایجاد کردیم. فعلن همه به گونه‌ی هماهنگ و درست کار می‌کنند و کاری امروز به فردا نمی‌ماند. یک سیستم ارتباطی خوب با دیگر ادارات دولتی و غیردولتی ایجاد کردهایم و امروز هیچ موضوعی از ریاست امور زنان پنهان باقی نمی‌ماند. خودم به هفت ولسوالی بامیان بیش از پنج بار به خاطر آگاهی‌دهی در مورد تعلیم و تربیه بانوان و تقویت نقش، حضور و سهم‌گیری شان در ساختارها سفر کرده‌ام.
در هر ولسوالی ما برد مشورتی ایجاد کردیم تا مرد و زن در هر مسئله در قریه خودشان به گونه‌ی برابر سهم و فعالیت داشته باشند. به‌خاطر حضور و فعالیت بیشتر زنان یازده نفر خانم را برای اولین‌بار در بخش ماین پاکی معرفی کردیم و این ابتکار از بامیان شروع شد که در آینده قرار است همین بانوان رهبرانی باشند که در دیگر ولایات نیز گروه‌هایی را در این عرصه ایجاد کنند.
ظرفیت و توانایی زنان بامیانی و حضور آن‌ها در ارگآن‌ها چقدر رضایت بخش است؟
زنان از ظرفیت بالایی برخوردار است. اما در این ولایت تشکیل دولت بسیار کم است. زنان کم‌تری در چارچوب دولتی کارمند هستند. ارگآن‌های که تشکیلات بیش‌تری دارند، مثلن در معارف زنان و مردان به گونه مساوی حضور دارند. تلاش ما هم این است که در قسمت ظرفیت‌سازی زنان بیشتر کار شود تا تقویت کننده حضور بیشتر زنان در عرصه‌های مختلف باشد.
یکی از واقعیت‌ها در کشور این است که زنان هرچند توانا هم باشند بازهم بعد از مردان دسته‌بندی می‌شوند، یا به عبارت دیگر، هیچ‌وقت یک مرد، یک زن توانا را در کنار خودش نه بلکه در بعد از خودش می‌پذیرد؛ آیا در بامیان هم این‌گونه است؟
جامعه افغانستان یک جامعه مرد سالار است. افکار مردسالارانه به رگ و ریشه‌ی آن وجود دارد. در بامیان هم بعضی از رسم‌ها و عنعنات ناپسند هنوزهم موجود است. به‌خصوص در قریه‌ها این امر بیشتر دیده می‌شود. دلیل حاکم بودن این رسم و عنعنات بی‌سوادی و عدم آگاهی مردان و زنان جامعه از مسایل زنده‌گی است. زمانی‌که ما در قریه‌ها آگاهی می‌دهیم و پسر و دختر را به مکتب رفتن تشویق می‌کنیم؛ خودش کاری است برای تغییر. اما گسترش این تغییر زمانی طولانی را در بر می‌گیرد.
من در ادارات بامیان هنوز شاهد این نبوده‌ام که یک ارگان دولتی یا غیردولتی به زن توان‌مندی بی‌احترامی کرده باشد. ولی با آن هم نمی‌شود گفت که نگاه تبعیض آمیز به زنان در بامیان وجود ندارد. شاید وجود داشته باشد اما نسبت به دیگر ولایات کم‌تر است. چون خانم‌ها در این‌جا بسیار مبارز و در عین حال قلم به دست هستند. این‌ها در رابطه با حقوق و مسایل تعلیم و تربیه شان هیچ‌گاه سکوت نمی‌کنند. اما بی‌کاری یک معضل کلان در بامیان است. ما دانش‌جویان زیادی داریم که بی‌کار اند. طبق لیست که ما از خانم‌های تحصیل کرده داریم، هر ارگانی که پیشنهاد یا اعلان کاریابی نشر می‌کند ما از همین خانم‌ها معرفی می‌کنیم. چون حضور زنان به هر اندازه که در اجتماع و ساختارها زیادتر باشد به همان اندازه جامعه رشد می‌کند و وضعیت خانواده‌ها بهتر می‌شود. چون زنان کارمندان، مدیران و کار فرمایان بسیار فعال، صادق و با پشت‌کار هستند.
ما دنبال حضور موثر زنان هستیم؛ به خاطر پر رنگ شدن حضور زنان در جامعه، نباید زن بی‌سواد را رهبر بسازیم چون این هم به ضرر جامعه است و هم به ضرر زنان. ما برای خانم‌هایی تلاش می‌کنیم که تحصیل کرده‌اند و برای زنده‌گی خودشان برنامه دارند. خانم‌ها باید در زنده‌گی شان پلان و برنامه داشته باشند. افراد بی‌برنامه در زنده‌گی شان موفق نیستند. معلم که بدون پلان درسی در صنف می‌رود، ناکام است. ما برای تحصیل، شغل و زنده‌گی بهتر باید برنامه داشته باشیم. بامیان بانوان خوب، با برنامه و با پشت‌کار را در عرصه‌های مدیریت، هنر و عرصه‌های دیگر اجتماعی دارد.
دولت مرکزی به ولایت امن با مردمان خلاق مثل بامیان چقدر توجه می‌کند، به‌خصوص در قسمت کارهایی که روی وضعیت زنان تاثیرگذار باشد، چه کارهایی انجام شده است؟
در قسمت این که باید توجه شود پروژه‌های بنیادی و عام المنفعه در بامیان بنیاد گذاشته شود، توجه نشده است. چون دولت به ولایاتی امن و با ابتکار هیچ توجهی نمی‌کند. در حالی‌که باید بیش‌ترین توجه را برای رشد آن داشته باشد. چون در این‌جا کسی ملکیت دولت را خراب نمی‌کند. تعمیر دولتی را نمی‌سوزاند و آن‌چه که ملکیت دولت است، سالم باقی می‌ماند.
به عنوان نمونه وقتی که شما از کابل می‌آیید. سرکی از جلریز به طرف کابل را می‌بینید که در چه روز و حال افتاده است. اما از جلریز تا یک و لنگ اول که ادامه‌ی همان سرک است، تخریب نشده که هیچی، مردم در پاکی و صفایی آن بیشتر توجه می‌کنند. تأسف دیگر این است که دولت مرکزی در جاهایی توجه می‌کند که هرروز تعمیر دولتی سوزنداه می‌شود. سرک‌ها را انفجار می‌دهد و مکتب‌ها را بسته می‌کند و باز هم دولت پروژۀ‌های کلان را به همان جا اختصاص می‌دهد. در حالی‌که اگر به بامیان توجه شود بامیان یک شهر نمونه برای دیگر ولایات قرار می‌گیرد و همه می‌فهمد که مردم این مکان به دنبال آگاهی و آبادی است نه ویران‌گری.
برنامه‌های که برای آینده زنان در بامیان روی دست دارید چیست؟
اولین موضوع ارتقای ظرفیت زنان است و این‌که زنان بیشتر توان‌مند شوند. مشارکت موثر داشته باشند. زنان باید بتوانند با یک برنامه و انسجام یک حزب سیاسی برای خودشان تشکیل بدهند و ما رهبران سیاسی زن داشته باشیم. دنبال پروژه‌های عام المنفعه برای بهبود وضعیت اقتصادی زنان هستیم. ۲۸ جریب زمین را در نظر داریم که یک باغ زنانه بسازیم تا زنان یک تفریح‌گاه سالم داشته باشند. در عین حال محل برای نمایش صنایع دستی زنان به شمول کودکستان، کتاب‌خانه و جای که برای بانوان تحصیل کرده مورد استفاده قرار بگیرد در همین باغ ایجاد کنیم. چون وقتی که حضور زنان در جامعه پر رنگ و نقش آنان در جامعه مفید و موثر باشد، جامعه سالم است. در خانواده‌ها خشونت وجود ندارد و اطفال صحت‌مند به بار می‌آیند. ما تلاش داریم که تبعیض و هر نوع تعصب را از خانواده‌ها برچینیم تا افراد بتواند زنده‌گی سالم و با کیفیت داشته باشند.
ما برنامه‌های خوبی در این راستا داریم تا به خانم‌ها بفهمانیم وظیفه‌ی شما صرف برای شوهر ماندن، در خانه نشستن و بچه به دنیا آوردن نیست. توقع نداشته باشید که مرد خانواده برای تان نان، لباس و رفاه زنده‌گی را تأمین کند. وقتی ما از حقوق برابر صحبت می‌کنیم باید کار و فعالیت برابر را هم در نظر داشته باشیم. زن و مرد باید برای بهبود وضع خانواده‌ی خود تلاش کنند.
