«وضعیت سیاسی و امنیتی و تمام مسایل بی‌ثباتی کلان‌ترین چالش را که ایجاد می‌کند در قسمت حالت روحی و روانی زنان تجارت‌پیشه است.»
گفت‌وگو با منیژه وافق رییس اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان
حسین احمدی: خانم وافق، ممنون از این‌که برای گفت‌وگو با هفته‌نامه نیمرخ وقت گذاشتید. در نخست، اندکی در مورد خودتان بگویید.
تشکر از شما. من دوره‌ی کارشناسی(لیسانس) رشته اقتصاد را خواندم و از «دانشگاه امریکایی افغانستان» ماستری مدیریت تجارت دارم. منحیث یکی از بنیان‌گذاران «اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان» فعالیت کردم و اکنون مسوولیت ریاست این نهاد را به عهده دارم. از حدود پانزده سال قبل بدین‌سو با زنان متشبث و تجارت‌پیشه همکاری دارم. خودم هم شرکت خصوصی داشتم ولی اکنون به‌خاطر این‌که به کارهای اتاق تجارت رسیده‌گی کنم، مسدود کرده‌ام.
اتاق تجارت برای زنان مسلمن یک نیاز جدی برای رشد اقتصادی زنان است، حالا بگویید که روند ایجاد اتاق تجارت زنان چگونه بود؟
زنان تجارت‌پیشه در افغانستان نیاز به یک آدرس داشتند تا برای ابراز نگرانی‌ها و جلب حمایت‌شان دادخواهی شود. در سال ۲۰۱۳ میلادی، شماری از زنان تجارت‌پیشه باهم جمع شدیم و تصمیم گرفتیم یک اتاق تجارت برای زنان ایجاد کنیم. اما در آن‌زمان محدودیت قانونی وجود داشت که علاوه بر اتاق تجارت و صنایع که فعالیت می‌کرد، اتاق ویژه برای زنان مجوز داده نمی‌شد. در سطح رهبری دولت نیز حمایت سیاسی کافی وجود نداشت. بنابراین ما نهادی را برای حمایت از زنان تجارت‌پیشه و متشبث، به نام «اتحادیه متشبثین رهبر برای انکشاف افغانستان» ایجاد کردیم. ما در چارچوب فعالیت‌های این اداره توانستیم که فرصت‌ها و دست‌آوردهای زنان متشبث را به پالیسی‌سازان کشور معرفی کنیم؛ این‌که زنان در عرصه تجارت چه مقدار سرمایه‌گذاری کرده و نگرانی‌های شان چیست. دادخواهی‌های ما از آدرس این اتحادیه توانست در گام‌های بعدی، محدودیت‌ها را از بین ببرد و بالاخره در سال ۲۰۱۶ میلادی، اتاق تجارت و صنایع زنان منحیث یک نهاد مستقل به وجود آمد.
اتاق تجارت و صنایع زنان دقیقن در کدام بخش‌ها فعالیت دارد؟
کارهای ما به صورت عموم در دو بخش عمده است: ۱٫ لابی کردن و دادخواهی کردن به‌خاطر نگرانی‌ها و منافعی است که بایست در برنامه‌ها و پالیسی‌ها انعکاس داده شود و یا حتا برنامه‌های جدید ایجاد شود؛ ۲٫ بخش دوم کار ما ارایه خدمات برای ارتقای ظرفیت و رشد تولید و تجارت زنان متشبث و تجارت‌پیشه است.
تاکنون روی آگاهی‌دهی برای زنان نیز کار شده است؛ زیرا آگاهی فرصت و انگیزه کار را به وجود می‌آورد. برنامه‌های آگاهی‌دهی حقوقی ما هنوزهم هر پنج‌شنبه در دفتر مرکزی دایر می‌شود.
اتاق تجارت و صنایع زنان جهت توسعه اقتصادی و افزایش نقش زنان در تجارت و تشبث، دفاتر ولایتی را نیز ایجاد کرده است که تاکنون در چهار شهر عمده کشور؛ هرات، جلال‌آباد، مزار شریف و قندهار دفاتر ولایتی اتاق برنامه‌های آگاهی‌دهی، ظرفیت‌سازی و ایجاد سهولت و ارتباط برای زنان تجارت‌پیشه در چهار زون کشور فعالیت دارد.
مجموع زنان تجارت‌پیشه در حدود یک هزار و یک صدو پنجاه(۱۱۵۰) نفر هستند. پنجاه درصد از این مجموعه، در پایتخت کشور و سپس بیش‌ترین رقم به ترتیب در ولایت هرات، بلخ، قندهار، ننگرهار و دیگر ولایت‌ها فعالیت دارند.
سهولت‌هایی که برای تجارت زنان در بیرون از مرزهای کشور فراهم شده چطور است؟
مهم‌تر از همه، آگاهی دهی برای زنان بوده که از فرصت‌های که در بیرون از افغانستان وجود دارد برای صادرات محصولات شان و این‌که کدام تولیدات بیش‌تر فروشات دارد و در کدام کشورها زمینه بهتر فرام است را همراه شان کار کرده ایم.
موضوع بعدی موضوع مهارت‌های شان بوده که در نمایشگاه‌های ملی و بین المللی چگونه برای رونق تجارت شان روابط برقرار کنند.
قبلن زنان تجارت پیشه افغانستان در نمایشگاه ها با یک دید کوتاه مدت و محدود که بتواند فقط محصولات شان در همان نمایشگاه به فروش برساند اشترک می‌کردند اما در این دو سال اخیر اتاق تجارت و صنایع زنان برای زنان تجارت پیشه کاری را کرده اند که بتوانند روابط تجاری گسترده برقرار کنند به طور نمونه ما داریم بی‌نظیر یکتا و سونا محمودی را که به خصوص در قسمت صادرات میوه خشک و زعفران به بیرون از افغانستان موفقیت‌های چشم‌گیر داشته اند.
و ما برای زنان دیگر نیز چنین برنامه‌های را داریم که چگونه برای محصولات شان در بازار‌های بین المللی بازار پیدا کنند.
برای تطبیق برنامه‌های شما همکاری حکومت و دیگر نهاد ها چگونه بوده؟
همکاری حکومت خوب بوده تا حدی متشکل هستیم از لحاظ این‌که از زمان به وجود آمدن اتاق تجارت و صنایع زنان حکومت کوشش کرده در برنامه‌ها اتاق تجارت زنان دخیل باشند شریک باشند و اجازه دادن که ما یک تعداد از زنان را در برنامه‌های داخل و بیرون از افغانستان معرفی کنیم.
اما بعضی اوقات کم کاری‌های نیز صورت گرفته مثلن برنامه‌های بوده که ما دعوت نشدیم و ما تلاش کردیم که از طریق راه‌های مختلف دادخواهی کنیم که ما چرا نیستیم.
چالش‌های فراروی تان چیست؟ با توجه به اوضاع سیاسی کشور و گفت‌وگوی‌های در مورد صلح زنان تجارت پیشه هم دخیل است و باید نگرانی‌های شان را بیان کنند که اگر صلح در کار است چگونه صلحی که به تجارت زنان آسیب نرساند؟
چالش‌ها را به شکل عملی می‌بینیم و روزمره درگیر هستیم و این به دلیل کند کاری و عدم علاقه‌مندی کارمندان پایین‌رتبه دولتی است.
در سطح بالا رییس جمهمور و رییس اجراییه و اعضای کابینه حمایت و همکاری می‌کنند و تعهد نیز دارند اما در سطح پایین و کار عملی سرکار ما با روءسا، آمرین و مامورین که می‌شود دچار مشکل بسیار جدی می‌شویم و او وقت است که به این نتیجه می‌رسیم که کار کردن همراه دولت چقدر مشکل است.
مثلن یک کار را که پلان می‌کنیم در یک هفته تمام شود در سه ماه انجام نمی‌شود و این به دلیل سیستم بروکراسی نیست. زیرا سیستم بروکراسی یعنی کاغذ پرانی است این‌که اسناد تهیه کنی اما بگیری با وجود که همه چیز آماده است اما نفر مامور امروز دلش نمی‌شود می‌گوید برو هفته بعد بیا و این کار سه ماه طول می‌کشد.
با توجه به منابع محدود که داشتیم دست آورد ما و خدمات رسانی ما قابل قدر است اما قناعت مه حاصل نیست زیرا موانع که یاد آور شدم باعث شده که ما نتوانیم بیش‌تر کار کنیم.
اوضاع سیاسی و امنیتی چقدر چالش‌زا است برای روند کار شما؟
وضعیت سیاسی و امنیتی و تمام مسایل بی ثباتی کلان ترین چالش را که ایجاد می‌کند در قسمت حالت روحی و روانی زنان تجارت پیشه است.
ما زنان را تشویق می‌کنیم و آن‌ها امیدوار می‌شوند که می‌توانند تجارت شان را وسعت بدهند. از قرضه استفاده کنند و از مصرف شخصی خود در نمایشگاه ها اشتراک کنند اما یک‌بار که وضعیت امنیتی بی‌ثبات می‌شود یک اتفاق بدی در گوشه و کنار کشور می‌افتد باعث می‌شود که زنان ناامید شوند. حتا مسایل فساد اداری نیز ناامید کننده می‌باشد.
در برنامه پروسه صلح انتظارات و نگرانی‌های شما چیست؟
من در گذشته نسبت به این پروسه خوش‌بین بودم اما این روزها مطمیین نیستم. با آن هم جلساتی همراه بانوی اول و رییس صاحب جمهور داشتیم. در برنامه یک دور فراغت زنان تجارت پیشه که ۱۵ نفر شان انتخاب شدند آمریکا بروند بانوی اول در سخنرانی خوب با اطمینان کامل گفت که کارهای تان را ادامه بدهید، زنده‌گی تان را ادامه بدهید به هیج عنوان اجازه داده نخواهد شد که مساله‌ی مانع ادامه کار زنان شوند یا مانع پیش‌رفت در افغانستان شود. از این رو ما امیدوار هستیم که این پروسه ها جریان داشته باشد بحث صلح باشد و گفت‌وگو نیز شود اما همین روند وضعیت کار زنان باید ادامه پیدا کند.
برای ثبات روند توسعه نقش زنان آشکار است برنامه‌های قرضه دهی برای زنان متشبث چگونه است. چقدر سهولت ایجاد کرده برای زنان که بخواهد وارد تجارت شود؟ آیا اعضای اتاق از قرضه‌های بانک ها مستفید شده است؟
برنامه‌های قرضه دهی خوب بوده و اکثریت سهولت‌های که به وجود آمده از طریق بانک‌های مختلف به خاطر تلاش و پیشنهادی که از پنج سال پیش داشتیم انجام شده به خاطر دست رسی بیش‌تر زنان اما با وجود که سهولت ها به وجود آمد از لحاظ نرخ تکتانه و تضمین بود، تضمین را هم می‌گفتند باید سند جای‌داد باشد که در افغانستان جای‌دادی به نام زنان نیست متاسفانه و این موضوع را نیز گفتیم که به عنوان تضمین چیزی دیگر را تعیین کنند زنان خودشان تهیه کنند و دیگر این‌که مدت اش بیش‌تر شود یک ساله نباشد. حد اقل سه ساله باشد اما در تعداد بیش‌تر زنان از این سهولت ها استفاده نکرده اند. بعدن به دلیل این که بدانیم چرا اکثریت از زنان از این سهولت‌ها استفاده نکرده‌اند یک سروی انجام دادیم. بعد از مطالعه این وضعیت به این نتیجه رسیدیم که عوامل داخلی عدم داشتن مهارت، دانش و انگیزه درخود زنان و کارمندان و سیستم داخلی شان است.
سیستم داخلی باید منظم و پلان شده باشد در کارهای تولیدی و عرضه خدمات باید کیفیت کار بهتر باشد.
این مسایل در تجارت اگر جدی گرفته نشود پلان و دورنما وجود نداشته باشد مصارف ثابت و در آمد شان باید منظم باشد.
ما فعلن روی‌کرد کاری مان را کمی تغییر دادیم قبلن در مورد مشکلات و چالش‌های زنان داد خواهی می‌کردیم اما در این اواخر بیش‌تر روی مهارت توانایی و انگیزه خود زنان کار می‌کنیم.
