ریحانه فرهمند
دخترانم را نه به عنوان یک وزیر، بلکه به حیث یک پدر به فعالیت‌های اقتصادی تشویق می‌کنم
گفتگو با مصطفا مستور وزیر وزارت اقتصاد دولت جمهوری اسلامی افغانستان
آقای مستور سپاس از اینکه برای گفتگو با هفته نامه‌ی نیمرخ فرصت دادید، در نخست در مورد خودتان و سوابق کاری‌تان برای مخاطبان نیمرخ صحبت کنید. به نظر شما وضعیت اقتصادی و فعالیت اقتصادی زنان در افغانستان چگونه است؟
ممنون از شما. در افغانستان بدون شک که حالت اقتصادی زنان بهتر از وضعیت اجتماعی و صحی شان نیست، بلکه مشابه است. زنان همان‌گونه که نیم رخ جامعه را تشکیل می‌دهند، به این درصدی در تمام عرصه‌ها و در بخش‌های اقتصادی حضور نداشتند، افغانستان یک کشور سنتی است و شما می‌دانید که همواره نان آور خانه مردها بودند و به همین اندازه به آنان نقش و قدرت بیشتر داده شده است. در19 سال گذشته ما شاهد هستیم که با تمام مشکلات و سنت‌ها زنانی را داریم که در بخش تشبث و کارهای اقتصادی شروع به فعالیت کردند و در حال رشد هستند. در وزارت اقتصاد بحث کلان ما این است که چگونه از توانمندی و سهم‌گیری زنان در رشد خودشان، رشد اقتصادی کشور، ایجاد شغل و کاهش فقر استفاده کنیم و به آنان کمک کنیم. زنان در حدود 8 میلیون نیروی کاری را تشکیل می‌دهند و از این میان 6 میلیون بی‌کار است که همه یا علاقه‌ی کار اقتصادی ندارد یا اینکه مصروف خانه داری هستند و یا هم فرصت کاری برایشان نیست، ما تلاش داریم که برای این 6 میلیون اگر در بیرون کار کرده نمی‌توانند چگونه فعالیت اقتصادی را به خانه ببریم که آنان بازوانی برای تنها نان آور خانواده شان باشند.
ایجاد نمایش‌گاها و برنامه‌های تجاری که گرفته می‌شود چقدر برای زنان مفید است؟
نمایشگاه‌ها یک فرصت خوب است از چندین نگاه، اول اینکه همه بدانند زنان در بخش اقتصادی فعال اند و حضور زنان در این نمایشگاه‌ها خود نمایش حضور زنان در بخش‌های اقتصادی کشور است. دوم اینکه زنان تجارت پیشه تجربه خوبی کسب می‌کنند تا بازار برای فروش محصولات خود را بیابند و بتوانند خودشان مهارت و ظرافت که دارند را در تولید محصولات خود نشان دهند. ما تلاش داریم که حضور یک وزیر و یا مسولان حکومتی در این بخش‌ها بتواند به زنان انگیزه بیشتر و تشویق بیشتر شان کنند. به نظر من ارتباط دادن مولد به مارکیت کار ما است و ما در این بخش تلاش‌های خود را انجام می‌دهیم.
چقدر وزارت اقتصاد نقش داشته به عنوان پل ارتباطی میان مولیدین و مارکیت‌های موجود در کشور و یا خارج از کشور؟
ما در مجموع بحث می‌کنیم که چگونه فرصت‌ها را برای همه خلق کنیم و کدام فرصت‌ها را زنان می توانند خوب استفاده کنند. شما می‌دانید تولیدهای ما اکثرا سنگ‌های گران قیمت، میوهای خشک و تازه، قالین و لباس‌های سنتی است که متوجه هستیم که حتا در پروسس و بسته بندی آن زنان نقش خوبی دارند. ما در ارتباط اینکه زنان چگونه می‌توانند در بازارهای داخلی و خارجی حضور داشته باشند و تولیداتشان را بفروش برسانند کار می‌کنیم.در مجموع کار ما مشخص ساختن اقلام و مشخص کردن اینکه کی‌ها در این بخش خوب تولید می‌کنند و چگونه بتوانند با جنس خارجی رقابت کنند فعالیت داریم.
با تجاربی که دارید، آیا فعالیت‌های اقتصادی زنان میزان خشونت‌ها علیه زنان را می‌تواند کاهش دهد؟
سطح خشونت‌ها علیه زنان در افغانستان افزایش نیافته، بلکه در سال‌های گذشته سطح اطلاع رسانی و دانش زنان در برای دفاع از حق شان پایین بوده است. ولی حالا آگاهی دهی افزایش یافته و زنان خودشان نیز تا حدودی تغییر کرده اند و حق خواهی می‌کنند. بدون شک که توانمندی اقتصادی در کاهش و افزایش خشونت علیه زنان نقش برجسته‌ی خود را دارد. آنچه که من متوجه شدم این است که به فعالیت نان آور همه توجه می‌کنند اما اینکه زنان از نظر اقتصادی چقدر وقت خود را در خانه صرف می‌کنند، آشپزی می‌کنند، کودکان را بزرگ می‌کنند و کارهای خانه را انجام می‌دهند از نظر اقتصادی توجه و میزان نمی‌شود.
هر قدر زنان بیرون از خانه کار می‌کنند یا درس می‌خوانند و سطح آگاهی شان بلند می‌رود نقشی قابل توجه‌یی در [کاهش] خشونت و اقتصاد خانواده دارد.
در ولایت ها، میزان حضور زنان در برنامه‌های اقتصادی را چگونه می بینید؟
تفاوت‌های بسیار بزرگ میان زنان در کابل و ولایت‌های دیگر، بین کلان‌شهرها و ولسوالی‌ها در سطح‌های مختلف و به خصوص در موضوعات اقتصادی وجود دارد. نقش خود زنان بسیار موثر است. زنان اگر انتظار داشته باشند که مردها به آنان اجازه دهند و یا اینکه همه چیز آماده برایشان داده شود، به حق شان نمی‌رسند. جمله‌ا‌ی معروف است که می‌گوید، حق گرفته می‌شود، داده نمی‌شود. زنان باید بدانند که نقش و حضورشان در دست‌های خودشان است.
زنان سرمایه گذار از طولانی و پیچیده بودن روند دریافت جواز فعالیت رضایت ندارند. برنامه‌ای شما برای کوتاه کردن و سهل‌سازی این روند چه است؟
در قسمت ثبت و دریافت جواز فعالیت برای خانم‌ها و آقایان پروسه یکسان است. احتمال دارد که آمادگی یک خانم از نظر مدارک و رسمیات کامل نبوده و زمان زیادی برده باشد. ولی تلاش داریم که در این قسمت زنان را کمک کنیم که بتوانند آگاهی خوبتر داشته باشند. توجه‌ی ما در این قسمت است که وقتی یک تشبث ایجاد می شود چطور بتواند پایدار و پر منفعت بوده و زود ورشکست نشود. هرساله حدود 33 هزار تشبث جدید ایجاد می‌شود، اما در سال اول فعالیت حدود 5 هزار آن با شکست روبرو می‌شود که از این تعداد در صدی بالایی آن را تشبت های زنان شامل است. نگرانی ما این است که تشبث ها به خصوص تشبث های زنان در زمان کوتاهی با شکست روبرو نشود.
به چه میزان زنان خانواده‌ا‌ی خودتان را به فعالیت های اقتصادی تشویق کرده اید؟
من 5 فرزند دارم؛ یک پسر و چهار دختر. دختر بزرگ دانشگاه می رود و باقی مکتب. دو دختر بزرگ علاقه دارند که کارهای اقتصادی و رستورانت داری کنند. به عنوان یک وزیر نه، بلکه به عنوان یک پدر تشویق‌شان می‌کنم که اگر علاقه دارند، در این زمینه‌ها فعالیت کنند. متاسفانه در سنت‌های قدیمی افغانستان این است که زنان یا دکتر نسایی ولادی یا معلم شوند که شاید بیشتر در امان باشند. من عقیده دارم که زنان نقش بزرگی در تولید اقتصاد دارند، حتا اگر کار در بیرون از منزل نکنند، زیرا زنان در خانه کارهای را انجام می‌دهند که هرگز فردی متوجه آن نیست. در حالی که این فعالیت زنان در منزل باعث رشد کاری در شغل همسران‌شان در دفاتر می‌شوند و این بسیار ارزش دارد.
در وزارت اقتصاد چه اندازه زنان را مورد حمایت تان است؟
وزارت اقتصاد از نظر تشکیلات وزارت کوچکی است. تنها تغییراتی که پیشنهاد کردم این بود که یک معینیت جدید در کنار معینیت اقتصاد کلان و انکشاف پایدار با مدیریت یک زن ایجاد شود. اکنون هم زنانی هستند که در ریاست های کابل و ولایت ها کار می‌کنند و از کار های شان هم راضی هستم.
در قسمت محتوا کار شده است، اما در قسمت کمیت به دلیلی که جذب نداشتیم افراد جدید جذب نشده است. با آن هم در پروژه‌های وزارت اقتصاد در حدود 2 هزار نفر در دو سال گذشته جذب شده است.
در پایان، پیام تان به زنان و مردان افغانستان چه است؟
یک قسمت کار در تمام زندگی مربوط به خود زنان است که باید جرات کرده و حرکت کنند. در بعضی حالت ها شاید خودشان فایده نکرده باشند، اما هم‌قطاران و نسل بعدی حتما مستفید خواهند شد.
