صدیقه رضایی
به تاریخ(6 میزان) چهارمین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سایه تهدیدهای جدی امنیتی برگزار شد. امنیت و تقلب دو تهدید جدی مشارکت مردم در این انتخابات گفته می‌شد. با آن هم 2 میلیون تن از 9.5 میلیون افراد واجدشرایط در ششم میزان رای دادند که حدود بیش از 20 درصد ثبت نام کنندگان در این انتخابات را شامل می‌شود. در مقایسه به انتخابات‌های گذشته، میزان اشتراک مردم پایین‌تر از چیزی بوده است که انتظار می‌رفت. دیر باز شدن مراکز رای دهی، یافت نشدن نام رای دهندگان در لیست و دستگاه های بیومتریک و کار نکردن این دستگاه ها در پهلوی ترس از حمله های انفجاری و انتحاری عمده‌ترین عواملی گفته شده که در روز انتخابات مانع از حضور پرشور مردم در پای صندوق های رای شده است. اما دلایل دیگری از جمله گفتگوهای صلح و کم‌رنگ بودن مبارزات انتخاباتی نیز نقش داشته است.
میزان پایین اشتراک زنان
زنان با تعداد برابر با نصف از رای دهندگان در انتخابات های افغانستان، این بار به میزان کم‌تری اشتراک کرده اند؛حدود 11 درصد. با آن که گفته می‌شد 35 درصد ثبت نام کنندگان را زنان تشکیل می‌دهد. اما حضور زنان در روز انتخابات بسیار کم رنگ گزارش شد. در اعلامیه‌ی روز انتخابات و یک روز بعد کمیسیون مستقل حقوق بشر آمده بود که حضور زنان »بسیار کم رنگ» است. نهادهای ناظر نیز گزارش دادند که زنان در بیشتر ولایت ها بسیار اندک اشتراک کرده‌اند. فیفا یا بنیاد انتخابات شفاف و عادلانه افغانستان گفت که «به صورت کل، میزان مشارکت به خصوص زنان در تمامی ولایات کشور، پایین» است. هرچند به گزارش این نهاد، «در مناطق مرکزی، از اوایل الی اواسط روز، مشارکت نسبتا بالا بوده، ولی در نیمه دوم روز، در همین مناطق نیز حضور مردم در پای صندوق های رای دهی پایین آمده است. اندک مناطق اما مشارکت زنان نسبت به مردان بالاتر گزارش شد. از جمله روزنامه اطلاعات روز به نقل از خبرنگار محلی‌اش گزارش داد که در نورستان و پنجشیر میزان اشتراک زنان نسبت به مردان بیشتر بوده است.
با این‌که کماکان دلایل یکسانی در میزان پایین مشارکت عموم مردم نقش داشته است، اما در مورد زنان تفاوت هایی موجود است. تحلیلگران و فعالین حقوق زنان عامل های فرهنگی و اجتماعی، تصامیم نادرست مسوولین کمیسیون و نیز کارکرد کلی حکومت راجع به زنان را مهم می دانند.
شکست دموکراسی؟
دکتر حمیرا قادری، نویسنده و استاد دانشگاه در صحبتی با ما گفت که این انتخابات شکست دموکراسی هژده سال افغانستان بود. او می‌گوید: “همان قدر که بی انگیزه‌گی برای مردان این سرزمین رخ داد، حال زنان این سرزمین را نیز گرفت. انتخابات را نتوانستیم فراگیر کنیم، چون امیدواری فراگیر نیست.” حمیرا قادری می‌گوید که اشتراک کم رنگ زنان در مقایسه با مردان دلایل متفاوتی دارد و زنان با نگاه فرهنگی و اجتماعی حضور نیافتند، در حالی که مردان با نگاه سیاسی.
منیژه رامزی استاد در دانشگاه کابل در گفتگوی با هفته نامه نیمرخ گفت که انتخابات ششم میزان به لحاظ امنیتی و تخنیکی یک انتخابات خوب بود، اما از لحاظ مشارکت موفق نبود. منیژه رامزی می‌گوید:” اشتراک مردم نگران کننده است. مردم نسبت به حفظ رای شان بی اعتماد بودند. مردم هراس از امنیت خود داشتند. حتی در مراکز کابل مشارکت مردم خیلی پایین بود.”
خانم قادری می‌افزاید که مسایل سنتی، فتواهای مذهبی، بالارفتن سطح خرد اجتماعی، بی‌سوادی زنان را از جمله عامل های دیگری می‌گوید که مانع حضور زنان در مراکز رای دهی شده است. اما این فعال حقوق زنان می‌گوید که آگاهی دهی کافی برای اشتراک زنان در انتخابات صورت نگرفته است و کمیسیون مستقل انتخابات در این بخش کم کاری کرده است: “باید ببنیم که برای آوردن زنان پای صندوق های رای چه کارهایی شد، با حرف که نمی شود. آگاهی دهی زیاد نبود. مساله ما زنان مساله اولویت هیچ نهاد سیاسی نیست، نه آقای اشرف غنی و نه آقای عبدالله. ما در همین شرایط کج دار و مریض می‌ریم.”
در برخی مناطق اشتراک کم رنگ مردان خانواده بر سایر اعضای خانواده تاثیر داشته است. منیژه رامزی در این مورد می‌گوید: ” من از مردم و دانشجویان [ در مورد اشتراک در انتخابات] پرسیدم، کسی که پدرش رای نداده، دخترش را نینر اجازه رای دادن نداده. عدم اشتراک مردان در بسیاری جاها و مواقع باعث این شد که رای زنان و میزان مشارکت شان کاهش پیدا کند. اما در برخی جاها زنان به همان آزادی ها و استقلالیت که داشتند بدون در نظر گرفتن رای مرد خانواده، رفتند و رای دادند. این تعدادش بسیار کم بود. در ولایت ها چنین موضوع بود که رای ندادن مردان باعث رای ندادن زنان شده.”
ثبت عکس زنان چالش دیگر
مطابق به طرز العمل کمیسیون مستقل انتخابات برای جلوگیری از تقلب، در روز رای دهی، فردی که رای می‌دهد عکس استیکر تذکره و تصویر او در دستگاه بیومتریک ثبت می‌شود. موضوعی که به دلیل حساسیت برانگیز بودن آن در برخی مناطق سبب شد که حضور زنان رای دهنده پایین باشد.
خانم قادری می‌گوید که چنین تصامیم کمیسیون مستقل انتخابات باعث ریزش رای زنان در مناطق دور دست شده است: “هیچ راه حلی دیگری برای این قضیه در این سرزمین موجود نبود؟ آیا خانم علم هوا نورستانی از این سرزمین نبود؟ شما بروید ببنید که چقدر ریزش رای داریم به خاطر همین افکار ناسنجیده. آنان گفته بود که در جاهای دور عکس نگیرند، اما یک دفعه مساله عکس به گوش مردان برسد، دیگه تو نمی تانی که بگی که او گفته اگر نمی خواهی عکس نگیر. عکس تمام کرده قضیه را.”
خانم رامزی می‌گوید که کارکرد کلی حکومت بر میزان اشتراک زنان تاثیر گذاشته است و می افزاید:” هجده سال کار برای دموکراسی در افغانستان موفق نشد که یک زن را کاندید ریاست جمهوری کند، ولو که برنده نشود، ما باید یک زن را به عنوان کاندیدی پیشتاز می‌داشتیم. زنانی هم در دو و سه تکت بودند، چهره مردمی نداشتند. این زنان نمی‌توانند که رابطه‌ای گسترده را با زنان افغانستان برقرار کنند.”
