گفت‌وگوی ویژه با بانو زهره نورزی، نماینده مردم در شورای ملی و منشی گروه پارلمانی صلح و عدالت.
بانو زهره نوروزی عضو جوان شورای ملی؛ سپاس که فرصت گذاشتید. خوب است از نقش و چالش‌های وکلای زن در شورای ملی آغاز کنیم، نقش وکیل‌های زن در شورای ملی چگونه است؟ آیا مشکلات و چالش‌های هم برای وکلای زن در شورای ملی وجود دارد؟
اجازه دهید نخست از هفته‌نامه‌ی نیمرخ سپاس‌گزاری کنم که برای بلند کردن صدای زنان و بهبود وضعیت آنان تلاش می‌کند. کار هدفمند برای زنان بی‌تردید تأثیر مثبت بر وضعیت آنان می‌گذارد.
با آنکه زنان نیمی از پیکر جامعه را تشکیل می‌دهند. متأسفانه در خیلی از موارد حقوق اولیه و خواست آنان نادیده گرفته می‌شود. مسایل که قانون، آموزه‌های اسلامی و حتا عرف و عنعنات جامعه به آنان اجازه می‌دهد، گاهی کلن انکار می‌شود.
من به عنوان یک خانم و به عنوان نماینده مردم در مجلس نمایندگان، هم در زمان پیکارهای انتخاباتی و هم در روزهای اول کاری‌ام در شورای ملی، مشکلاتی زیادی را متحمل شدم. اما در برابر مشکلات ایستادگی کردم. در برابر رویکرد و رفتار که همواره در پی تبعیض و تفاوت میان زنان و مردان بوده است، قرار گرفته‌ام و خواهم گرفت.
زنان در مجلس هم چالش‌های خود را دارند. شاید در مقیاس با بانوان دیگر کمتر، اما چالش‌ها همیشه وجود دارد. ما برای رفع چالش‌های نمایندگان زن در شورای ملی، دست به ایجاد گروه‌های پارلمانی زدیم تا ازاین طریق مشکلات زنان را حل کنیم. از طریق گروه‌های پارلمانی هم نقش زنان در شورای ملی قوی‌تر می‌شود و هم برای مشکلات موکلان مان در وزارت‌خانه‌ها، زودتر به نتیجه می‌رسیم.
به عنوان مثال وقت ما عرایض مان را به وزارت‌خانه‌ها می‌بردیم به عرایض ما نسبت به وکلای مرد کمتر توجه می‌شد. صدای مردان نسبت به صدای زنان بیشتر شنیده می‌شود. در بعضی از موارد برخورد مسؤولان حکومتی با نمایندگان مرد و زن تبعیض‌آمیز بود. آرام آرام این چالش‌ها را کم ساختیم.
مسأله‌ی دیگر این است وقت که یک وکیل زن صدای را بلند می‌کند یا موضوع را مطرح می‌سازد، زیاد جدی گرفته نمی‌شود، اما وقت عین مسأله را یک وکیل مرد مطرح کند، جدی گرفته می‌شود. اینجا بود که صدا بلند کردیم و رهبری مجلس تصمیم گرفته‌اند که برای طرح مشکلات وکلای زن، اولویت در نظر گرفته شود.
ایجاد گروه‌های پارلمانی در بخش موثریت مطالبات و طرح موضوعات مهم و نتیجه‌بخش بوده، زیرا وقت مسأله مهمی که به مردم و کشور تعلق دارد، طرح شود با حمایت یک جمع روبه‌رو گردد، مورد حمایت دیگران هم قرار خواهد گرفت.
در یک نهادی که خود مرجع قانون‌گذاری‌ست، وقت میان نمایندگان زن و مرد تبعیض قایل شوند، این تبعیض ریشه در چه دارد؟ فکر می‌کنید که فهمی از قانون وجود ندارد یا که عواملی دیگری دخیل است؟
اگر این مسایل را خوب ریشه‌یابی کنیم، ارتباط می‌گیرد به جامعه‌ا‌ی سنتی، عرف و عنعنات سنتی که در جامعه حاکم است و از قدیم برای ما تعریف شده‌است. انگار مسأله‌ی که از سوی زنان مطرح می‌شود نسبت به مردان کمتر اهمیت دارد! در بعضی از مواقع حتا برخورد رسانه‌ها نیز دوگانه بوده‌است. اگر موضوعی از سوی بانوان مطرح گردد، پوشش داده نمی‌شود؛ اما اگر آن موضوع از سوی یک نماینده مرد طرح گردد، پوشش می‌دهند. این نشان می‌دهد که جامعه هنوز با این تبعیض مواجه‌است.
وقت این چالش‌ها را می‌بینیم، به این فکر می‌کنیم، خانم‌های دیگری که در مناطق دوردست‌تر هستند با چه تبعیضی مواجه‌اند! اینجاست که ما را بیدارتر می‌سازد تا بیشتر تلاش کنیم و برای تغییر وضعیت زنان کار نماییم.
شما گفتید که برای تأثیرگذاری بیشتر نقش زنان در پارلمان، دست به ایجاد گروه‌های پارلمانی زدید، نقش خانم‌ها در این گروه‌ها چه بوده‌اند و چه تأثیری بر وضعیت زنان داشته‌است؟
دقیقن، نقش گروه‌های پارلمانی خیلی خوب است. بانوان در ساختن و طرح مسایل در گروه‌های پارلمانی نقش مهم داشته‌اند. ما در کنار مردان گروه‌های ساختیم که معاون یا منشی آن بانوان هستند. من خودم منشی گروه پارلمانی صلح و عدالت هستم. از این طریق و با هم‌آهنگی بهتر می‌توانیم به چالش‌های گوناگون در بخش‌های مختلف رسیدگی کنیم.
چقدر همسویی و هم‌آهنگی میان زنان وجود دارد تا بتوانند متحدانه در برابر دیدگاه‌ها و رفتارهای تعبیض‌آمیز و رفع چالش‌های زنان عمل کنند؟
خوش‌بختانه همسویی میان وکلای زن خیلی زیاد است. با توجه به این‌که من بار نخست است به شورای ملی آمده‌ام، میزان بالای از همسویی را میان بانوان می‌بینم. همچنان خیلی از برادران مان هستند که آنها هم در کنار وکلای زن، از زنان حمایت می‌کنند. چنان‌که در سطح جامعه و خانواده نیز مردان و زنان در کنار هم و با حمایت یکدیگر می‌توانند موفقیت داشته باشند. این همسویی خود مسبب پیروزی‌هاست.
از طرف دیگر خیلی از وکلای مرد هستند که درک کرده‌اند، زنان را باید بپذیرند، زنان نیمی از پیکر جامعه است. جامعه بدون آنان نمی‌تواند پیشرفت داشته باشد. به همین دلیل، در کنار وکلای زن در موارد مختلف قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، قانون حمایت از کودکان بیشتر از سوی وکلای زن حمایت شد؛ اما وکلای مرد هم حمایت جدی کردند.
این روحیه‌ی هم‌کارجویانه باید در تمام سطوح و اقشار جامعه جاباز کند. یعنی در هرجای زنان و مردان به حمایت یکدیگر بشتابند. نباید عرصه را برای هم‌دیگر تنگ نمایند. ما متأسفانه چند دهه جنگ را سپری کردیم، زنان در این زمان بیشتر متضرر شدند، اما تا چه وقت؟ باید زنان و مردان درک کنند که باهم‌دیگر و در کنار هم می‌توانند به یک جامعه مرفه و باثبات برسند.
از قانون حمایت از کودکان یاد کردید. روند تصویب قانون با چالش‌های جدی مواجه بود. مخالف‌های زیادی هم به خاطر تصویب این قانون صورت گرفت. دلیل مخالفت‌ها چه بود؟ قانون هنوز پاس نشده است، چرا؟
بله، قانون به رأی گذاشته شد. رأی آورد، اما بعد از تصویب یکسری جنجال‌ها پیدا شد. مخالفان دلیل می‌آورند که گویا بعضی از مواد این قانون، مخالف ارزش‌های اسلامی است. در حالی‌که اصلن چنین نیست. تمام قانون را بخوانید، هیچ جای نیست که برخلاف ارزش‌های اسلامی و انسانی باشد.
یکی از بندهای اختلافی تکمیل کردن سن 18 سال برای ازدواج است، شما می‌دانید، کودکانی که 18 سال را پوره نکرده‌اند، حق رأی ندارد، تابعیت گرفته نمی‌تواند، اگر متهم به جرمی باشد، حکم قضایی بالایش صادر نمی‌شود، چون هنوز کودک شمرده می‌شوند. چرا سن ازدواج پاین‌تر از 18 سال باشد. پس در اینجا دلایل شان موجه نیست. اسلام خود به حمایت از کودکان تأکید زیاد کرده‌است. از طرف افغانستان اعلامیه جهانی حقوق بشر را پذیرفته است. این قانون هم مطابق آموزه‌های اسلام است و هم مطابق اعلامیه جهانی حقوق بشر که اکثر مطلق کشورهای جهان آن را پذیرفته‌اند.
اسلام نگفته است با طفل که 10 تا 12 ساله دارد، ازدواج صورت گیرد. چنین ازدواجی یک خانواده‌ی معیوب را پایه‌گذاری می‌کند. بناان وکلای زیادی به ویژه بانوان به خاطر دفاع از حقوق کودکان، کودکان کارگر، کودکان بی‌سرپرست، کودکان زیر سن کرده‌اند. مشکلات که در این زمینه به‌میان آمده، با شروع دور جدید کاری شورای ملی رفع خواهد شد. در این زمینه تلاش‌ها جریان دارد.
فکر می‌کنید این قانون برگشت پذیر است؟
نخیر؛ در قانون اصول وظایف داخلی چنین پیش‌بینی نشده‌است که قانون تصویب شده دوباره به رأی گذاشته، شود.
در دوره‌ی شما چند قانون تصویب شد؟ جایگاه و نقش زنان در تصویب این قانون‌ها چه بوده‌است؟
در دوره‌ی کاری که من آغاز کرده‌ام، 38 مورد تصویب قانون داشتیم. 8 مورد هم جلسه استجوابیه دایر شد. در این فرایند زنان نیز نقش و سهم فعال داشتند. زنان با استدلال از جایگاه یک وکیل صدا بلند کردند. زنان نشان دادند که جایگاه شان دیگر خالی نیست و می‌توانند از خود و مردم شان نمایندگی کنند.
در این دوره هیچ قانونی‌که در آن حق و جایگاه زنان نادیده گرفته شود، تصویب نشده و نمی‌شود. در هر تصمیمی که در شورای ملی گرفته می‌شود، بدون حضور و نظر زنان ممکن نیست که عملی شود. لذا نقش بانوان در شواری ملی موثر بوده و بیشتر خواهد شد.
موضوع که می‌خواهم یادآوری کنم؛ وقت کمیسیون امور داخلی و امنیت ملی به رأی گذاشته شد. بعضی‌ها باورداشتند که حضور زنان در این کمیسیون ضرور نیست. این ریشه در همان دیدگاه مردسالارنه و سنتی داشت. اما این دیدگاه رد شد و زنان عضو این کمیسیون شدند. وکلای مرد نیز در کنار زنان از حضور زنان حمایت کردند.
شما به عنوان یک عضو مرجع قانون گذار، نسبت به قوانین کشور چه دیدگاه دارید؟ فکر نمی‌کنید قوانین در افغانستان خود محل تبعیض هستند؟ به عنوان مثال در باره سهمیه‌بندی مشارکت زنان در شورای ملی، یعنی از یک ولایت یک درصدی اندک برای سهم زنان در نظر گرفته‌اند!
این پرسش خالی از حقیقت نیست، بله چنین معلوم می‌شود، اما این قانون در بعضی موارد خود امتیازی برای زنان بوده‌است. به عنوان مثال در ولایت کابل 9 کرسی برای زنان در شورای ملی در نظر گرفته شده و بقیه برای آقایان. از سوی دیگر بانوان با میزان رأی کمتر نسبت به مردان به مجلس راه یافتند. یعنی این یک امیتاز برای زنان می‌باشد. یعنی یک تبعیض مثبت در نظر گرفته شده‌است. امید است که این تبعیض مثبت در تمام عرصه‌ها در نظر گرفته شود.
بانو نوروزی! از تلاش‌های برای تغییر مثبت وضعیت زنان یاد کردید. به عنوان یک زن و یک عضو شورای ملی، جدا از نقش قانون‌گذاری و نظارت از تطبیق قانون، چه برنامه‌ی برای تغییر وضعیت زنان داشتید و دارید؟ آیا از مشکلات بانوان دوردست هم آگاهی دارید؟
بله، ما از طریق موکلان مان همیشه از گوشه و کنار کشور اطلاعات به دست می‌آوریم و برای حل مشکلات موکلان به ویژه بانوان اقدام می‌کنیم. گروه‌های پارلمانی نیز یکی از بخش‌های است که برای تسهیل و رسیدگی قوی‌تر به مشکلات موکلان و زنان ایجاد کردیم.
مثلن بحث عدم دست‌رسی بانوان به مراکز صحی، بحث زایمان یکی از چالش‌های جدی در روستاهای کشور است. ما همیشه با نهادهای مسؤول در این باره وارد تماس هستیم. تا مشکلات آنان رفع شوند. اما در این راستا نیازمند بسیج کلان‌تر هستیم. چون مشکلات بانوان در روستاهای کشور بسیار زیاد است. باید زنان و مردان برای حل آن اقدام کنند. ما در حد توان تلاش‌های خود را انجام داده‌ام. همچنان برای عملی شدن پروژه‌های که پیامد اقتصادی مثبت برای بانوان داشته نیز تأکید کرده‌ایم.
بحث صلح این روزها جدی است. از طالبان و باورهای‌شان شناخت و آگاهی دارد. به عنوان نماینده مردم و یک وکیل زن، نگرانی و برداشت تان از این گفت‌وگوها چیست؟ آیا شما و دیگر وکلای زن، برای جلوگیری از عقب‌گرد زنان و حفظ دست‌آوردهای سال‌های پسین برنامه‌ای دارید؟
قبل از انتخابات ریاست جمهوری مسأله‌ی صلح بسیار داغ شد. حتا روی انتخابات تأثیر گذاشت. روشن باید بگویم که همه خواهان صلح هستیم. اما صلح به معنای واقعی، صلح که 18 سال دست‌آوردهای مردم زیر پا نشود. زنان نباید دوباره به نقطه صفر برسند. خانم‌ها صلحِ را نمی‌خواهند که حقوق و دست‌آوردهای شان نادیده گرفته شود. ما نگران این موضوع هستیم. از طرفی دیگر ما در باره صلح دیدگاه خودمان را داریم. مجلس نمایندگان کمیته صلح دارد. این کمیته روی بحث صلح متمرکز است. زنان و مردان در این کمیته به گونه‌ی مشترک کار می‌کنند. گروه پارلمانی صلح و عدالت هم در رابطه به مسأله صلح روی برنامه‌های کار دارند که دیدگاه و خواست‌های شهروندان را به هیأت که در گفت‌وگوها، شرکت می‌کنند برسانند.
گفتید که برخورد مسؤولان حکومتی با وکلای زن و وکلای مرد متفاوت است؛ چرا؟
در خیلی از مواقع برخورد وزیران با وکلای زن نسبت به مرد تفاوت‌های داشت. این برخوردهای دوگانه در روزهای اول بسیار بود. اما آهسته آهسته بخشی از این مشکلات حل شده‌است. دیدگاه و برخورد دوگانه قابل قبول نبود. ریشه در همان باورهای سنتی اجتماعی دارد. اما روی‌هم رفته با این مشکلات مقابله کردیم.
در پایان اگر پیام مشخصی برای بانوان داشته باشید
کافی‌ست که زنان هم‌دیگر را باور کنند. کافی‌ست که به توانمندی‌های هم‌دیگر باور داشته باشند. زنان و مردان باید بدانند که بدون هم‌دیگر نمی‌توانند کاری بزرگی کنند. زنان افغانستان، زنان هستند که مشکلات زیادی را تحمل کردند و سپری شد. امروز هم با مشکلاتی روبه‌رو هستند، اما زنان قوی هستند. قوی‌تر از آنچه که خیلی‌ها به زنان باور ندارند. به امید روزی که دیگر هیچ زنی به خاطر زن بودن مورد تبعیض و حق‌تلفی قرار نگیرد.
خیلی وقت‌ها زنان از سوی هم‌جنسان خود آسیب می‌بینند. یعنی این مشکلات وجود دارد. به نظر من زمان نیاز دارد. باید فرهنگ سازی شود، زنان همسویی و همصدایی بیشتر و متحدانه‌تری پیدا کنند. تا زنان متحد نشوند و با هم‌سوی در برابر چالش‌ها ایستادگی نکنند، همیشه قربانی خواهند بود.
