ولایت هرات در غرب افغانستان با دو میلیون نفر نفوس یکی از ولایت‌های مهم و استراتژیک به شمار می‌رود. براساس تازه‌ترین آمار رسمی نشر شده از سوی اداره‌ی ملی احصاییه مرکزی کشور، از میان دو میلیون و 140 هزار نفر در ولایت هرات، حدود یک میلیون و 79 هزار نفر شان را زنان تشکیل می‌دهند. براساس این آمار، زنان 0.8 درصد کم‌تر از تعداد مردان هستند.
شهروندان هرات به‌خاطر موقعیت استراتژیک اقتصادی و حاصل‌خیز بودن این ولایت همواره در وضعیت بهتری نسبت به برخی از ولایت‌های دیگر قرار داشته‌اند. ضمن این‌که با کشورهای ایران و ترکمنستان نیز هم‌مرز است و بندرهای تجارتی میان افغانستان و این کشورها نقش مهمی در رونق اقتصادی هرات دارد. اما این موقعیت، هرات را از لحاظ امنیتی آسیب‌پذیر ساخته است. همان‌گونه که جنگجویان مجاهدان چند دهه قبل کل تمرکز شان بر تسخیر هرات بود. گروه طالبان نیز حتا پس از سقوط امارت شان بسیار تلاش کردند تا هرات را ناامن بسازند. مقام‌های محلی هرات می‌گویند: طالبان هم‌اکنون در چندین ولسوالی هرات از جمله چشت، شیندند، اوبه و غوریان فعالیت‌های تخریبی دارند. این گروه هر ازگاهی در داخل شهر هرات نیز حملات تروریستی را راه‌اندازی می‌کند. در یک چنین موقعیتی، وضعیت زنان چگونه خواهد بود؟
انیسه سروری، رییس امور زنان ولایت هرات در گفت‌وگو با هفته‌نامه نیمرخ می‌گوید: شهر هرات تبدیل به فضای خوبی جهت فعالیت‌های زنان شده است، اما زنان در روستاهای این ولایت به ویژه مناطق ناامن هنوزهم مورد خشونت و تبعیض جنسیتی قرار می‌گیرند. فعالان مدنی تهدید می‌شوند و شمار زیادی از فعالان مدنی و فعالان حقوق زن به خاطر تهدیدهای امنیتی از ولسوالی‌های هرات به مرکز بی‌جا شده‌اند.
به گفته خانم سروری با توجه به فضای سنتی جامعه‌ی افغانستان هرات نیز تاهنوز مشکلات فراوانی دارد. اما آنچه وضعیت زنان در هرات را رو به بهبود نشان می‌دهد، دسترسی زنان به آموزش، کار و فعالیت‌های اقتصادی و رسیدگی به قضایای خشونت در محاکم عدلی-قضایی هرات است.
رییس امور زنان هرات می‌گوید: «وضعیت زنان در هرات را ما رو به بهبود تلقی میکنیم، ولی انواع خشونت‌ها از قبیل خشونت جنسیتی، خشونت خانواد‌گی، خشونت‌های خاص مثل قتل و تجاوز و… وجود دارد.»
آمار این خشونت‌ها در سال گذشته با 21 درصد افزایش به بیش از 600 مورد می‌رسید. اما امسال با وجود شیوع کرونا و قرنتین شدن شهرها روند ثبت خشونت‌ها کاهش یافته است. طبق آمار رسمی در سال گذشته از مجموع قضایای خشونت علیه زنان که در هرات ثبت شده بود، بیش از 370 مورد لت‌وکوب، 114 مورد دشنام و تحقیر، بیش از 60 قضیه آزارواذیت از سوی خانواده، 52 مورد تجاوز جنسی و بقیه خشونت‌ها شامل فرار از منزل، ازدواج‌های اجباری و ازدواج زیر سن می‌شدند.
با این وجود، رییس امور زنان هرات می‌گوید «میزان کلی خشونت‌ها افزایش نیافته بلکه روند ثبت خشونت‌ها افزایش می‌یابد و نفس ثبت قضایای خشونت علیه زنان نشان می‌دهد که زنان از حقوق شان آگاه شده‌اند و در برابر خشونت دیگر خاموشی اختیار نمی‌کنند.»
به گفته‌ی او؛ روند رسیدگی به قضایای خشونت علیه زنان در ولایت هرات نیز به صورت درست انجام می‌شود. با آنکه شکایت‌هایی نسبت به عدم پیگیری پرونده‌های خشونت علیه زنان در اکثر ولایت‌ها و پایتخت کشور وجود دارد، اما رییس امور زنان هرات می‌گوید: «نهادهای عدلی و قضایی هرات در این مورد به خوبی عمل کرده و توانسته اعتماد خانم‌ها را جلب کنند و البته که نظارت و پیگیری نهادهای حامی حقوق زنان نیز مؤثر است.» فعالان حقوق زنان به این باورند که تغییر دیدگاه خانواده‌ها نسبت به زنان، افزایش حضور زنان در محیط‌های اکادمیک، استقلال مالی زنان و تدویر برنامه‌های آگاهی‌دهی برای زنان و مردان از طریق رسانه‌ها، سبب بهبود وضعیت زنان و کاهش خشونت‌ها شده است.
یکی از نگرانی‌ها از تداوم خشونت علیه زنان در ولایت هرات فعالیت‌های خودسرانه‌ی مراکز تبلیغی-مذهبی است که نمونه‌ی بارز آن نصب بنرهای امر به معروف و نهی از منکر خطیب مسجد جامعه گازرگاه در سطح شهر هرات بود. تبلیغات او با موجی از واکنش‌های شهروندان و نهادهای حامی زنان برخورد و پس از دادخواهی زنان، فعالیت‌های او متوقف شد. اما بازهم رییس امور زنان هرات می‌گوید: نگرانی‌هایی وجود دارد که مبادا مراکز تبلیغی در مدارس دینی و دانشگاه‌ها راه‌یافته پندارهای زن‌ستیزی را تقویت کند.
اما رییس امور زنان هرات می‌گوید: با وجود همه نگرانی‌ها، آنچه زنان هرات را به داشتن آینده‌ی بهتر نوید می‌دهد فعالیت‌های اقتصادی و کارآفرینی است.
خانم سروری می‌افزاید که فعلن 33 درصد کل کارمندان اداره‌های دولتی هرات را زنان تشکیل می‌دهند. هزاران خانم دیگر در فابریکه‌های تولیدی، بازار صنایع دستی، قالین بافی، رستورانت‌داری، کشت و برداشت زعفران، زنبورداری عسل و گلخانه‌های زراعتی مصروف کار هستند.
به گفته‌ی او، اکنون ده‌ها زن دیگر در بخش پرورش کرم ابریشم، تولید پارچه‌های ابریشمی و دوخت لباس‌های ابریشمی کار می‌کنند که اغلب تولیدات شان به خارج از کشور به فروش می‌رسد.
رییس امور زنان هرات می‌گوید: تلاش خود زنان برای سهیم‌شدن در فعالیت‌های اقتصادی باعث شده است که شمار زیادی از این بانوان به استقلال اقتصادی برسند و استقلال اقتصادی خانم‌ها زمینه‌ی بسیاری از خشونت‌ها را از بین می‌برد. در نتیجه، این یک زنگ امیدی است برای زنان هرات و سراسر افغانستان که سهیم‌شدن زنان در فعالیت‌های اقتصادی بیرون از خانه که عواید نقدی دارد، بتواند منتج به استقلال اقتصادی شان شود و در کاهش خشونت‌ها علیه زنان نیز مؤثر واقع شود.
