در اردوی ملی افغانستان 2400 زن حضور دارند. شاید به لحاظ کمیت درصدی کمی‌از اردوی ملی کشور را تشکیل دهند؛ اما از نگاه کیفیت حضور مؤثر دارند. امروز زنان به عنوان خلبان قوای هوایی، سرباز کماندو، سارنوال نظامی، مسؤول تحقیقات جنایی، استاد تعلیمات نظامی و در بخش‌های لوژستیکی حضور دارند. حضور زنان در بخش‌های مختلف نشان‌دهنده‌ی بالندگی، رشد فکری و اعتماد جامعه به زنان است.
گفت‌وگوی هفتهنامه نیمرخ با خانم منیره یوسف‌زاده، معاون وزارت دفاع ملی در امور تعلیمات و پرسونل
تشکر بابت فرصتی که برای گفت‌وگو با نیمرخ گذاشتید. خانم یوسف‌زاده؛ ابتدا در مورد حضور بانوان در ارتش ملی افغانستان بگویید؟
تشکر از تیم نیمرخ که با پایداری برای زنان افغانستان کار می‌کنید. یک جامعه زمانی به تعالی دست می‌یابد که زن و مرد برای پیشرفت جامعه کار کنند. در امور افغانستان نیز همین مقوله است؛ زن و مرد در تمام امور مملکت باید باهم کار کنند. متأسفانه چهل سال جنگ آسیب‌های فراوانی به جامعه وارد کرده و همه بخش‌های زندگی ما را از آموزش تا اقتصاد و زیربنا، آسیب زده است. بخش زیادی از این بار جنگ را زنان به دوش می‌کشند. پیش از این قربانی جنگ؛ حالا در سنگر جنگ نیز حضور دارند. با آنکه جامعه ما سنتی است، اما حضور زنان در سکتور امنیتی چشم‌گیر است. اگر مقایسه کنیم؛ مثلن: من در سال 2012 زمانی که به آذربایجان رفتم هیچ زنی در اردوی ملی شان حضور نداشت؛ با آنکه نسبت به افغانستان یک کشور توسعه‌یافته است. اما همان موقع در پولیس، اردو و امنیت ملی افغانستان هزاران زن حضور داشتند.
در اردوی ملی افغانستان 2400 زن حضور دارند. شاید به لحاظ کمیت درصدی کمی‌از اردوی ملی کشور را تشکیل دهند؛ اما از نگاه کیفیت حضور مؤثر دارند. امروز زنان به عنوان خلبان قوای هوایی، سرباز کماندو، سارنوال نظامی، مسؤول تحقیقات جنایی، استاد تعلیمات نظامی و در بخش‌های لوژستیکی حضور دارند. حضور زنان در بخش‌های مختلف نشان‌دهنده‌ی بالندگی، رشد فکری و اعتماد جامعه به زنان است.
ارچند که زنان در همه بخش‌های نظامی‌کشور حضور دارند، اما من به عنوان زنی که در سطح رهبری یک اداره مهم نظامی‌عضویت دارم، این حضور را بسنده نمی‌دانم. من از یک زاویه‌ای دیگری به حضور زنان در سکتور امنیتی نگاه می‌کنم. من امیدی روزی را دارم که زنان نه به‌خاطر جنسیت شان بلکه به‌خاطر مؤثریت شان در ساختارهای نظامی‌حضور یابند و در حفظ تمامیت ارضی کشور سهم بگیرند.
زنان در بسیاری از بخش‌ها در افغانستان با موانع و چالش‌هایی مواجه استند، در ارتش ملی هم زنان با چالش‌های مواجه استند؟ اگر هستند کدام‌هاست؟
وقتی از چالش‌ها فراروی حضور زنان در اردوی ملی صحبت می‌کنیم، خوب است که مسؤولیت دولت و ملت را مشخص کنیم. ما از دوره‌ی سیاه طالبان گذشتیم، وارد یک مرحله‌ای شدیم که حضور زنان در سطوح مختلف اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و اداری حتا در منطقه چشم‌گیر بود. دولت برای حضور زنان در بخش‌های امنیتی زمینه‌سازی کرد، اما ملت هم مسؤولیت دارد تا از حضور زنان در بخش‌های نظامی‌حمایت کند. چند درصد از خانواده‌ها اجازه می‌دهند که دختران شان لباس نظامی‌بپوشند؟ این پرسش اساسی را باید ملت افغانستان پاسخ دهند: همه‌ی ما امنیت می‌خواهیم، آیا همه‌ی ما دوست داریم که خواهر، دختر، همسر ویا مادر مان لباس نظامی‌بپوشند و این فضای امن را فراهم کنند؟
بحث دوم بحث فرهنگی است. دوره‌ی سیاه امارت اسلامی‌طالبان و پیش از آن جنگ‌های داخلی سبب شد که زنان افغانستان از حق آموزش محروم شوند. در زمان جنگ، اولویت جامعه تغییر کرد. خانواده‌ها از بحث توسعه و پیشرفت باز ماندند و به تأمین خوراک و پوشاک روزمره متمرکز شدند. تعلیم و تربیه که از زیربناهای پیشرفت و توسعه یک کشور است در افغانستان درجه بندی شد؛ یعنی اولویت آموزش حق مردان دانسته شد و زنان از آموزش باز ماندند.
موضوع دیگری که در بحث حضور زنان است؛ اینکه ما در یک و نیم دهه‌ی نخست بر کمیت حضور زنان متمرکز بودیم، اما طی پنج سال اخیر بر مؤثریت و کیفیت حضور شان بیشتر توجه شده است. بسنده کردن حضور زنان به آمار و ارقام در اداره‌های دولتی ممکن است به آنان را به مثابه‌ی گلدان تزئین یک اداره قرار دهد. یعنی حضور سمبولیک. مثلن در یک ساختار اداری به عنوان رعایت ترکیب جندر دو خانم را میان یک گروه بیست نفری قرار می‌دادند، در حالی که فرصت ابراز نظری داده نمی‌شد و یا به خاطر تحمل ستم و سرکوب تاریخی این بانوان نمی‌توانستند خواست و نظر شان را بر هجده مرد عضو گروه بقبولانند. این وضعیت در سال‌های گذشته بود. اما نسل جدید زنان افغانستان به ویژه در ساختار نیروهای امنیتی نسل متفاوت است. اولویت‌های نسل امروز تغییر کرده است. مثلن من سال‌هاست که در اداره‌های مختلف با زنان سروکار داشتم، اما در سال‌های اخیر متوجه می‌شوم که اولویت‌های زنان خیلی متفاوت از دیروز است. امروز بانوان بر آموزش زبان و ماستری و کار کردن در مدارج عالی و با صلاحیت ارجحیت می‌دهند.
در وزارت دفاع ما در یک سال گذشته شورای ملی زنان نظامی را ایجاد کردیم و برای ایجاد شورای جهانی زنان نظامی‌اقدام کردیم. این درخواست ما از سوی حامیان نظامی‌ما به ویژه ماموریت حمایت قاطع در افغانستان مورد استقبال قرار گرفت. خواست ما این بود که زنان افغانستان چون قربانیان اصلی پدیده تروریزم و افراطیت هستند به حیث الگوهای این شورا مسؤولیت رهبری شورا را به عهده داشته باشند. متأسفانه به دلیل شیوع ویروس کرونا در جهان، روند پیگیری این موضوع به تأخیر افتاد. همچنان قرار است ما پیوند خواهرخواندگی افغانستان با کشورهایی که وزیر دفاع شان زن هستند را امضا کنیم.
روند تعلیمات بانوان در ارتش ملی افغانستان چگونه است؟
تعلیمات زنان در اردوی ملی به گونه ای است که بیشتر شخصیت نظامی‌فرد مورد بحث است نه جنسیتش. تعلیمات تیوری و فزیکی به صورت مشترک برگزار می‌شود، اما امکانات خاص برای زنان در نظر گرفته شده است. مثلن خوابگاه جداگانه، سرویس بهداشتی جداگانه و امکانات خاصی برای نظامیانی که مادر هستند ویا متأهل هستند.
روند تعلیمات بانوان در خارج از کشور چطور؟
کشورهای زیادی در روند تعلیمات نظامی‌با اردوی ملی افغانستان همکار هستند. شمار زیادی از بانوان در برنامه‌های تعلیمات کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت فرستاده می‌شوند. در روند اعزام بانوان برای آموزش تعلیمات نظامی‌در خارج از کشور بعضی از مسایلی است که به لحاظ فرهنگ اجتماعی در نظر می‌گیریم. چون کشور ما اسلامی‌است، ما کوشش می‌کنیم بانوان را برای تعلیمات نظامی‌به کشورهایی اعزام کنیم که مثلن خوابگاه جداگانه ای برای زنان تدارک ببینند. کشورهایی مثل امارات متحده عربی، هندوستان و ترکیه از جمله کشورهایی است که این موارد را در نظر می‌گیرند.
گذاشتن چنین شرایط بر کیفیت تعلیمات بانوان نظامی‌تأثیر نمی‌گذارد؟
ما این شرایط را به خاطر اعتمادسازی در نظر می‌گیریم. چون جامعه ما سنتی است و به یک سری ارزش‌هایی پابندند که دوست دارند زنان نظامی‌عضو این جامعه نیز در نظر داشته باشند. از همین رو ما کوشش می‌کنیم این مسایل را در نظر داشته باشیم که بانوان افغانستان در کشورهای دیگر برای شان خوابگاه و سرویس‌های بهداشتی جداگانه‌ای مهیا شود تا مصوون باشند. بعضی از سفارتخانه‌های خارجی در افغانستان زمانی که اعلام آمادگی می‌کنند تا گروهی از بانوان نظامی‌را برای دوره‌های تعلیمی‌به کشورهای شان بفرستند، در صورتی که فراهم‌سازی شرایط خاص را برای بانوان تعهد نمی‌کردند ما منصرف می‌شدیم. تا اکنون به کشورهای امریکا، هند، ایتالیا و روسیه در دوره‌های مختلف تعلیماتی که بانوان رفته‌اند، شرایط ویژه برای شان فراهم شده است.
حضور زنان در بخش‌های فرماندهی و مدیریت‌های عملیاتی ارتش ملی و قول اردوها چگونه است؟ چون اخیرا بانوان در قطعه مرگ نیز راه یافته‌اند.
بله؛ بانوان در همه بخش‌های اردوی ملی کشور حضور دارند. اما کندک‌هایی که ویژه خانم‌ها است فرمانده شان نیز زن است.
وضعیت حقوق بشری زنان در ارتش ملی چگونه است؟ چون سال گذشته اتهامات و گزارش‌هایی مبنی بر عدم مصوونیت بانوان در صفوف قوای مسلح کشور به نشر رسیده بود.
ما نهایت تلاش خود را می‌کنیم تا فضای مصوون برای زنان نظامی‌فراهم بسازیم. یکی از شرایطی که باعث افزایش جلب و جذب بانوان در اردوی ملی می‌شود، مصوونیت روانی و فزیکی آنان و دور بودن از فضای آلوده به تبعیض جنسیتی است. ما به بانوان آموزش می‌دهیم که در مقابل آزار و اذیت سکوت نکنند، بلکه اعتراض و شکایت رسمی‌درج کنند. در وزارت دفاع ملی کمیسیون ویژه ای برای رسیدگی به شکایت‌های زنان وجود دارد. شماره تماس 196 مشخصن برای ثبت شکایت‌های این بانوان فعال شده است. سمع و ثبت شکایت‌های بانوان در اردوی ملی توسط خود زنان صورت می‌گیرد تا رسیدگی شود. ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که صددرصد پلان‌هایی که برای زنان در نظر گرفته بودیم موفق شده‌ایم و یا فضا را کاملن مصوون ساختیم. مشکلات و چالش‌ها وجود دارد، اما این مشکلات به همکاری رهبری اداره و منسوبین حل می‌شود. خواست ما از خانم‌های عضو اردوی ملی این است که در برابر آزار و اذیت و تبعیض جنسیتی سکوت نکنند؛ مراجع رسمی و انگیزه‌ای برای رسیدگی به شکایت‌های شان وجود دارد.
در مورد وضعیت حقوق بشری زنان در اردوی ملی باید بگویم که ما یک ریاست انسجام و جندر داریم که نه تنها کارش رسیدگی به مشکلات زنان نظامی‌است، بلکه در بخش‌های حمایت از کودکان و مشکلات حقوق بشری همه منسوبین اردوی ملی کار می‌کند.
روند رسیدگی به خانواده‌های شهیدان، زنان و کودکان سربازان ارتش ملی چگونه است؟
در یک سال گذشته نهایت تلاش ما این بود که تمامی‌اسناد خانواده شهیدا، معلولان و اسیران اردوی ملی ثبت یک سیستم شود. اسناد کاغذی و ثبت قلمی‌مشکلات داشت و روند رسیدگی به آن زمانبر است. ما فعلن یک فهرست و سیستم مشخصی از شهیدان، معلولان و اسیران اردوی ملی تهیه کرده‌ایم. اما وزارت دفاع ملی مسؤولیت پرداخت اکرامیه، ارسال زخمیان به شفاخانه‌های داخلی و خارجی و پرداخت شش ماهه معاش آنان را به عهده دارد. متباقی معاش ماهوار آن‌ها از سوی وزارت دولت در امور شهدا و معلولین پرداخته می‌شود. در سال گذشته 350 فرزند شهیدان اردوی ملی را شامل بورسیه‌های آموزشی ساختیم. برای 12 هزار خانواده شهید کمک‌های نقدی و مواد غذایی توزیع کردیم. امسال ریاست شهدا و معلولین در ساختار وزارت دفاع ملی نیز ایجاد شده است تا برای رسیدگی بیشتر هماهنگی‌های لازم را انجام دهد.
آیا وزارت دفاع ملی برنامه‌ای مشخصی جهت افزایش حضور زنان در ارتش ملی و تشویق خانواده‌ها جهت موافقت با پیوستن بانوان در قوای مسلح کشور دارد؟
وزارت دفاع ملی یک برنامه کارآموزی را آغاز کرده است. بین شش ماه تا یک سال برای زنانی که در رشته‌های مختلف مثل کمپیوتر ساینس، حقوق، مدیریت و… تحصیل کرده‌اند، جذب می‌شوند و در بخش‌های ملکی این وزارت استخدام می‌شوند. در دانشگاه نظامی‌اردوی ملی«دانشگاه نظامی‌مارشال فهیم» نیز سهم مشخصی برای زنان در نظر گرفته شده است تا بانوان جوان از طریق امتحان رقابتی کانکور وارد شده منحیث افسران مسلکی فارغ و جذب اردوی ملی شوند.
آیا نسبت به سال‌های گذشته، میزان تمایل زنان به جلب و جذب در ارتش ملی افزایش یافته یا کاهش؟ جنجال‌ها و پیچیدگی‌های اوضاع سیاسی جنگ و صلح بر این موضوع چه تأثیری گذاشته است؟
گزارش اخیر «سیگار» نشان داد که جلب و جذب زنان در سکتور امنیتی افغانستان افزایش یافته است. این یک خبر خوش است که بگویم میزان تمایل بانوان تحصیل‌یافته برای حضور در اردوی ملی بسیار بالا رفته است؛ به ویژه در قطعه خاص کماندو و قوای هوایی کشور. وزارت دفاع ملی در بخش‌های اداری نیز به خانم‌ها توجه بیشتری دارد. در مجموع می‌توانم بگویم بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان توجه و تمایل زنان و خانواده‌ها در مورد کار کردن بانوان در ساختار اردوی ملی روز به روز افزایش می‌یابد.
و در آخر اگر حرف و پیامی‌دارید، بفرمایید.
پیام من به همه هموطنان عزیزم این است که اگر زنی از اعضای خانواده شان در بخش‌های امنیتی ایفای وظیفه می‌کند، به او افتخار کنند و قهرمان محل زندگی شان بشمارند. چون زنان برای پیوستن در بخش‌های نظامی‌با چالش‌های بیشتری مواجه استند. زنان نظامی‌در چندین جبهه مبارزه می‌کنند. از متقاعد کردن خانواده‌ها تا برخورد نامناسب در محل زندگی شان و تلاش برای داشتن یک شخصیت برجسته و مسلکی در محل کار و در آخر هم ماموریت اصلی شان که مبارزه با تروریستان و طالبان است. یک خواهش هم از خانواده‌ها دارم که جوانان شان را اعم از دختر و پسر برای پیوستن به بخش‌های امنیتی تشویق کنند. دست‌آوردهایی که داریم نتیجه قربانی دو صد هزار سرباز نیروهای امنیتی کشور است. به زنانی که عضو نیروهای امنیتی کشور استند نیز باید گفت که شما یک جنس تأثیرپذیر نه، بلکه شخصیت‌های تأثیرگذاری هستید که برای تمامیت ارضی کشور، حفاظت از مردم و برابری در جامعه مبارزه می‌کنید.
