لطیفه سادات موسوی، خبرنگار نیمرخ در دایکندی
ولایت دایکندی با جغرافیای خشن و در چنگال فقر به لحاظ خشونت علیه زنان در سطح افغانستان، در رده‌ی سوم قرار دارد. فقر، ناامنی، پایین بودن سطح آگاهی جامعه، رسوم و عنعنات ناپسند، از جمله عوامل خشونت علیه زنان در دایکندی پنداشته می‌شود و همچنان کمبود دادستان (سارنوال) زن، نبود وکیل‌مدافع و قاضی زن باعث می‌شود، زنان متضرر از خشونت به عدالت رسمی دسترسی پیدا نتوانند.
عاقله موسوی تنها وکیل‌مدافع آزاد زن در دایکندی است. او از عدم دسترسی زنان دایکندی به عدالت رسمی اظهار نگرانی می‌کند و می‌گوید آمار خشونت علیه زنان در سطح ولایت دایکندی خیلی بیش‌تر از آن است که ارایه می‌شود، آمارهای ارایه شده توسط نهادهای عدلی و قضایی بیانگر خشونت علیه آنانی است که حاضر می‌شوند برای به‌دست آوردن حقوق شان به نهادهای عدلی و قضایی مراجعه کنند.
«تنها زنانی‌که در مرکز دایکندی زندگی می‌کنند به عدالت رسمی دسترسی دارند، زنانی که در قرا و قصبات دایکندی زندگی می‌کنند حتا از کوچک‌ترین حقوق انسانی خود نیز آگاهی ندارند و در مقابل خشونت‌ها هیچ اعتراضی نمی‌کنند و یا به خاطر حفظ آبرو و حیثیت خود و خانواده‌ی خود سکوت می‌کنند، ازسوی هم واحدهای سومی سارنوالی در والسوالی‌های دایکندی وجود ندارد. زنان متضررخشونت وقتی به نهادهای عدلی و قضایی مراجعه می‌کنند با مشکلات نبود وکیل‌مدافع زن، مشاور حقوقی، سارنوال و قاضی‌های زن روبه‌رو می‌شوند و این باعث می‌شود حتا از مراجعه به نهادهای عدلی و قضایی منصرف شوند. متأسفانه با تمام این مشکلات، شش قاضی زن از آدرس دایکندی در کابل معاش بگیر هستند.»
او می‌افزاید زنان دایکندی برای دسترسی به عدالت رسمی نیاز جدی به افزایش دادستان‌ها (سارنوالان) زن، وکیل‌های مدافع و قاضی‌های زن دارند. با اینحال نهادهای مدنی دایکندی می‌گویند دادخواهی‌های آنان نیز در این زمینه بی‌نتیجه بوده است. لیلا حسینی مسؤول انجمن زنان پیشگام در نیلی می‌گوید: در این زمینه دادخواهی‌های دوامدار با ریاست محکمه استیناف دایکندی و والیان این ولایت داشته است، اما تا اکنون به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است.
«از آنجای که آمار خشونت علیه زنان دایکندی در حال افزایش است، برای دسترسی متضرران به عدالت رسمی موجودیت قضاوت زن در دایکندی یک امر ضروری است. در محکمه‌ی استیناف دایکندی کاملن دید مردسالاری به قضایا حاکم است و پرونده‌ها به گونه‌ی درست بررسی نمی‌شود. بارها شاهد این موضوع بودم که زنان به خاطر مواجه شدن با سارنوال و یا قاضی مرد، از دعوا انصراف داده است.»
درهمین حال کبرا یک خانم 35 ساله می‌گوید که چندی پیش به خاطر یک دعوای حقوقی به محکمه آمده بود و از وی در بدل رسیدگی به دوسیه‌اش تقاضای جنسی شده بود، به همین دلیل دست به خودکشی زد و از سوی همسایگانش نجات یافت. او می‌گوید: «به من گفت اگر یک مدت با من صیغه (عقد موقت) شوی دعوا را به نفع تو خلاص می‌کنم.»
ابوبکر صدیقی رییس محکمه استیناف دایکندی با پذیرفتن نبود قاضی زن در دایکندی می‌گوید: در تشکیلات محکمه استیناف دایکندی، پنجاه درصد با کمبود قاضی مواجه است. گرچند از آمار قاضیان موجود در این محکمه چیزی نمی‌گوید، اما تأیید می‌کند که به تعداد شش قاضی زن در تشکیلات ولایت دایکندی بیش از شش سال می‌شود در ستره محکمه کشور به گونه‌ی خدمتی ایفای وظیفه می‌کنند و حاضر نیست که به ولایت دایکندی بیایند.
«اجرآت محکمه منع خشونت و دیوان منع خشونت به خاطر نبود قاضی زن ، با کدام مشکل جدی برنخورده است، اما تراکم و حجم کاری زیاد و تعداد قاضیان کم است. بست‌های پنجاه درصد قاضی‌ها خالی است و تقاضای ما هم از ستره محکمه کشور این است که در تعیینات قاضی‌ها در دایکندی تجدید نظر کند.»
همانگونه که زمینه‌ی کار برای زنان در دایکندی مساعد است و حضور چشم‌گیر آنان در اداره‌های دولتی، مکتب‌ها، دانشگاه‌ها و دیگر عرصه ها قابل توجه است، برای قاضی‌های زن نیز مساعد می‌باشد. به گفته‌ی مسؤولان نهادهای عدلی و قضایی به خاطر دشوارگذر بودن راه‌های مواصلاتی دایکندی تا مرکز کشور و نبودن میدان هوایی معیاری رفت و آمد برای قاضی‌ها و مقام‌های بلند پایه دشوار است.
به باور آگاهان و فعالان حقوق زن در ولایت دایکندی تنها زمینه‌ی دسترسی زنان به عدالت رسمی، افزایش سارنوالان زن، وکیلان مدافع و مساعد حقوقی زن، افزایش واحدهای سومی سارنوالی در والسوالی‌ها و قاضی‌های زن در محاکم می‌باشد.
