«به طور نمونه، من و آقای منصور نادری، وزیر دولت در امور صلح باهم از دهلیز هوتل می‌گذشتیم که با یک گروه شش نفری از اعضای طالبان مواجه شدیم. ما باهم بودیم، اما اعضای گروه طالبان فقط با آقای نادری احوال‌پرسی کردند و مرا کامل نادیده گرفتند. بنابر اصول گفت‌وگوها با آقای نادری بسیار راحت و عادی احوال‌جویی کردند اما به خاطر جنسیتم مرا نادیده گرفتند و تعدادی شان رو برگرداندند. این است برخورد نمایندگان سیاسی گروه طالبان با یک زن. زنی که طرف گفت‌وگو با آنهاست تا به توافق صلح دست یابیم. روگرداندن آنان از مواجهه با یک زن، نوع برخوردی است که اکثریت اعضای طالبان دارند.»
گفت‌وگوی ویژه هفته‌نامه نیمرخ با داکتر حبیبه سرابی، عضو هیأت گفت‌وگو کننده دولت در دوحه
خانم سرابی؛ گفت‌وگوهای صلح چگونه به پیش می‌رود؟ از آخرین تحولات در گفت‌وگوها بگویید!
از یک هفته بدینسو در روند گفت‌وگوهای صلح تحولات جدی رخ نداده است. روند به کندی پیش می‌رود. به این دلیل که پیشنهادهای ارایه شده از جانب هیأت گفت‌وگو کننده‌ی دولت از سوی گروه طالبان پاسخ مثبت نگرفته است. اما نشست‌های مشترک گروه‌های تماس هردو هیأت ادامه دارد و نفس دوام تلاش‌ها برای گفت‌وگوها امیدوار کننده است.
دلیل اینکه تاهنوز روی طرزالعمل گفت‌وگو توافق صورت نگرفته چیست؟ مشخصاً نکات اختلافی دو طرف کدام‌هاست؟
فعلن مورد اختلافی عمده توافق‌نامه دوحه است که میان گروه طالبان و ایالات متحده امریکا به امضا رسیده بود.
در دور نخست گفت‌وگوها بحث ارزش‌های دموکراتیک مثل انتخابات، حقوق بشر، حقوق زنان، آزادی‌های فردی و آزادی بیان در آجندا است؟
ما تاهنوز روی طرزالعمل کاری گفت‌وگوها کار می‌کنیم. زمانی که طرزالعمل به پایان برسد و هردوجانب به توافق برسیم، باز روی آجندای گفت‌وگوها بحث خواهیم کرد. یعنی هنوز ما وارد آجندای گفت‌وگوها نشده ایم. وقتی روی چارچوب آجندا به تفاهم رسیدیم، باز روی تمامی مواد آجندا بحث خواهیم کرد.
کدام دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی و همکاران افغانستان، بیشتر بر حفظ ارزش‌های دموکراتیک، به ویژه حقوق و آزادی زنان تأکید دارند؟
در مراسم افتتاحیه گفت‌وگوهای صلح اکثریت کشورها روی موضوع زنان تأکید داشتند. این موضوع ناخواسته نبوده بلکه آگاهانه بیان شده است تا به طالبان بفهمانند که بدون حضور زنان ممکن نیست که روند صلح به کامیابی برسد. کشورهای اروپایی به صورت عموم، اتحادیه اروپا و کشورهای شمال اروپا به صورت قاطعانه در مورد حفظ حقوق و آزادی‌های زنان صحبت کردند. وزیر خارجه اندونزیا و شماری دیگر از کشورهای اسلامی نیز بر حفظ حقوق زنان افغانستان در پروسه‌ی صلح تأکید ورزیدند. اکثریت به اتفاق کشورها روی موضوع زنان، حقوق بشر، قربانی‌های جنگ و حقوق اقلیت‌های کشور تأکید داشتند.
در مورد جایگاه حقوق زنان در آجندای گفت‌وگوها، آیا اعضای هیأت گفت‌وگو‌کننده دولت همه یکدست استند؟
خوشبختانه، بله. در این راستا اتفاق نظر وجود دارد. در ساختار هیأت گفت‌وگو کننده‌ی دولت ما چهار زن حضور داریم، اگر میان کل اعضای هیأت گفت‌وگو کننده‌ی دولت چنین اتفاق نظری وجود نداشته باشد، شاید ما چهار نفر نتوانیم خوب لابی کنیم و موضع‌گیری‌های ما همیشه به نتیجه برسد. همچنان که زنان جزء از جامعه‌ی بشری استند و نمی‌توانند مجزا از مرد زندگی کنند. ارزش‌های دموکراتیک مانند انتخابات، آزادی بیان، حقوق بشر و دیگر موارد برای همه‌ی زنان و مردان افغانستان مهم است. این مسأله برای زنان ارزشمند است؛ چون ما در پرتو ارزش‌های دموکراتیک می‌توانیم صدا داشته باشیم و از حقوق مدنی مساوی منحیث یک شهروند افغانستان برخوردار باشیم. به همین ترتیب، وقتی که زنان و مردان در کنار هم برای حفظ حقوق شهروندی، ارزش‌های حقوق بشری و نظام دموکراتیک مبارزه کنند، مردم افغانستان موفق خواهند بود.
برخورد و دیدگاه طالبان با زنان عضو هیأت گفت‌وگو کننده دولت چگونه است؟
اگر ما راجع به دیدگاه طالبان فکر کنیم، معلومدار است که دیدگاه طالبان تغییر نکرده است. نوع نگاه طالبان نسبت به زنان همان است که در دهه نود میلادی داشتند. این موضوع از روی هرگونه ابراز نظرها و رفتارهای طالبان فهمیده می‌شود. برخورد اعضای هیأت گفت‌وگو کننده طالبان با زنان عضو هیأت گفت‌وگو کننده دولت نگاه جنسیتی و عین رفتاری است که این گروه قبلا با زنان در داخل افغانستان داشتند.
به طور نمونه، من و آقای منصور نادری، وزیر دولت در امور صلح باهم از دهلیز هوتل می‌گذشتیم که با یک گروه شش نفری از اعضای طالبان مواجه شدیم. ما باهم بودیم، اما اعضای گروه طالبان فقط با آقای نادری احوال‌پرسی کردند و مرا کامل نادیده گرفتند. بنابر اصول گفت‌وگوها با آقای نادری بسیار راحت و عادی احوال‌جویی کردند اما به خاطر جنسیتم مرا نادیده گرفتند و تعدادی شان رو برگرداندند. این است برخورد نمایندگان سیاسی گروه طالبان با یک زن. زنی که طرف گفت‌وگو با آنهاست تا به توافق صلح دست یابیم. روگرداندن آنان از مواجهه با یک زن، نوع برخوردی است که اکثریت اعضای طالبان دارند.
پس در میز گفت‌وگوها چطورند؟
طالبان زنان را در میز گفت‌وگو منحیث یک واقعیت جامعه‌ی افغانستان پذیرفته است. همانگون که ما گروه طالبان را منحیث یک واقعیت جامعه‌ی خود پذیرفته‌ایم؛ ولو خشونت می‌کنند و یا تفنگ برداشته جنگ می‌کنند. بازهم باید نشسته برای حل موارد اختلافی باهم صحبت کنیم. همین‌گونه، گروه طالبان نیز زنان را منحیث یک واقعیت غیرقابل انکار پذیرفته‌اند. طالبان باید بپذیرند که پروسه‌ی صلح بدون زنان به موفقیت نخواهد رسید. آن‌ها باید به این موضوع تمکین کنند که جامعه‌ی امروزی افغانستان و زنان امروز با دهه نود میلادی تفاوت بسیار دارند.
حدود سه هفته شد، اما هیأت‌های دولت و طالبان تاهنوز روی طرزالعمل و آجندای گفت‌وگوها به تفاهم نرسیده‌اید، آیا امیدواری وجود دارد که این دور گفت‌وگوهای صلح موفقانه به پیش برود؟
ما در یک دور گفت‌وگو به توافقی دست نخواهیم یافت. اما امیدواریم که گفت‌وگوها و تلاش‌های فعلی راه را برای دور دوم گفت‌وگوها باز کند. ما با امید و خوشبینی آمده‌ایم که دور نخست گفت‌وگوها با موفقیت به پایان برسد. ولی این هم ممکن است که در جریان روند اتفاقی بیفتد و پروسه به چالش کشیده شود. یعنی ما نمی‌توانیم صد در صد تضمین کنیم که دور اول گفت‌وگوها موفق خواهد بود. ولی این امکان و تلاش‌ها هم وجود دارد که ما دور نخست گفت‌وگوها را موفقانه سپری کنیم و راه برای توافق نهایی باز شود.
امریکا منحیث بازیگر و ناظر اصلی پروسه‌ی صلح، چقدر بر حفظ ارزش‌های دموکراتیک و حقوق و آزادی‌های زنان و رسانه‌ها در افغانستان متعهد است؟ چون برخی از مردم نسبت به سیاست امریکا در قبال افغانستان دچار شک و تردید شده‌اند، آیا هیأت گفت‌وگو کننده به رفتارهای امریکا اعتماد دارد؟
فعلن تمام تلاش جامعه‌ی جهانی و گروه حمایتی گفت‌وگوهای صلح همین است که روند موفقیت‌آمیز باشد. در مورد امریکا، بدون شک که اعتماد وجود دارد. اگر دولت به سیاست‌های امریکا در قبال افغانستان اعتماد نمی‌داشت به گفت‌وگو حاضر نمی‌شدیم. اعتماد وجود دارد. تا جایی که ما زنان عضو هیأت گفت‌وگو کننده دو بار با زلمی‌خلیل‌زاد، نماینده خاص ایالات متحده امریکا در امور صلح افغانستان نشست داشتیم، در این موارد نیز صحبت کردیم. فعلن نظر شان نسبت به موفقیت دور نخست گفت‌وگو و کلیت پروسه‌ی صلح نیک و خوشبینانه است. اما رویکرد واقعی امریکا در عمل ثابت خواهد شد که چگونه برخورد صورت خواهد گرفت. فعلن در این مورد نظر خاصی ندارم.
در آخر اگر پیامی‌در مورد زنان و صلح دارید بفرمایید.
پیام من به زنان و همه هموطنان عزیزم این است که در مورد سرنوشت پروسه‌ی صلح حوصله داشته باشند. روند گفت‌وگوها و تمام امور مربوط به صلح را تعقیب و نظارت کنند، اما انتظار نداشته باشند که گفت‌وگوها بسیار زود به نتیجه برسد. گفت‌وگوهای صلح و ختم جنگ چندین دهه‌ای یک روند پیچیده و زمانبر است. نیاز به دقت بیشتر دارد. به این دلیل که ما نتیجه‌ی مطلوب می‌خواهیم. ما نباید کیفیت را قربانی سرعت کنیم. گفت‌وگوها شاید در جریان پروسه با تأخیر و چالش‌هایی مواجه شود، اما ما تلاش داریم این گفت‌وگو به گونه‌ای به پیش برود که خواست مردم افغانستان برآورده شود و حقوق و ارزش‌های شان محفوظ بماند. در این جریان، شهروندان افغانستان باید پروسه را نظارت کنند و اگر ما دچار خطایی شدیم متوجه بسازند؛ ولی بازهم تکرار می‌کنم که هموطنان ما در مورد روند گفت‌وگوها حوصله داشته باشند و به جای نتیجه سریع، نتیجه‌ی مطلوب را بخواهند، ارچند کمی‌دیرتر به آن دست یابیم.
ما زنان افغان خواهان نتیجه مطلوب از گفتگو های این نشت هستیم به امیدیکه اینبار هم زنان افغان قربانی صلح نشوند…