«منحیث یک داکتر نسایی ولادی می‌خواهم از بانوان بخواهم که در فرزندآوری یک برنامه درست داشته باشند. فاصله‌دهی میان ولادت‌ها بسیار مهم است. فرزندآوری زیاد مسؤولیت بیشتری دارد. فرزند بیشتر در زندگی، به خرج تحصیل و مصارف صحی بیشتری نیاز دارد. در وضعیت فعلی جامعه افغانستان که بیش از ۶۰ درصد جامعه زیر خط فقر زندگی می‌کنند رسیدگی به فرزندان زیاد کار سختی است. کاهش در تعداد فرزند و فاصله‌دهی حداقل سه سال میان ولادت‌ها می‌تواند ضامن سلامتی مادر و بهبود وضع زندگی خانواده باشد. بزرگ کردن فرزندهای سالم‌تر و رسیدگی به آموزش آنان مهم‌تر از داشتن تعداد زیاد فرزند است.»
گفت‌وگو با داکتر نسرین اوریاخیل، رییس شورای طبی افغانستان
خانم اوریاخیل، ممنون از اینکه برای گفت‌وگو با نیمرخ وقت گذاشتید. ما در هفته‌نامه‌ی نیمرخ کارکردها، برنامه‌ها، دست‌آوردها و چالش‌های اداره‌هایی را که از سوی زنان رهبری می‌شوند نیز بازتاب می‌دهیم. سه سال پیش زمانی که شورای طبی ایجاد شد، شما به عنوان نخستین رییس این اداره انتخاب شدید، در مورد شورای طبی بگویید.
تشکر از شما. شورای طبی افغانستان سه سال قبل ایجاد شد. در این مدت که من مسؤولیت رهبری این نهاد را به عهده دارم، چند هدف را پیگری می‌کنیم: مصؤونیت مریض در مراکز صحی، ستندردسازی تحصیلات طبی و دفاع از حقوق داکتران. تاهنوز فعالیت ما در پایتخت کشور بوده و به زودی شعبه‌های دولتی شورا نیز فعال خواهد شد تا عین خدمات را در سراسر کشور داشته باشیم.
برنامه‌ها و دست‌آوردهای تان چه است؟
می‌خواهم از آخرین برنامه شورا بگویم و سپس روی برنامه‌هایی که در گذشته تطبیق شده گفت‌وگو کنیم. همین چند روز قبل ما یک سمپوزیم طبی داشتیم. هدف سمپوزیم این بود که چرا توریزم طبی در کشور زیاد است. سالانه هزاران مریض به خارج از کشور برای تداوی سفر می‌کنند. این سمپوزیم به همکاری شورای طبی، وزارت صحت عامه، وزارت تحصیلات عالی، سکتور خصوصی و جامعه‌ی مدنی برگزار شد. ما خواستیم حقیقت سیستم تحصیلی طبی و سیستم عرضه‌ی خدمات صحی را بازنگری کنیم و بعد به دنبال راه حل باشیم. خواستیم پس از دریافت راه حل، پیشنهادهای خود را به ریاست جمهوری پیشکش کنیم، چون بدون حمایت سیاسی نمی‌توانیم کار خود را به پیش ببریم. سمپوزیم طبی با حضور رهبران دولت موفقانه برگزار شد و رییس جمهور تمامی پیشنهادهای ما را قبول کرد و قرار شد تحت ریاست معاون اول ریاست جمهوری یک کمیته‌‌ی مشترک از نهادهای برگزار کننده‌ی سمپوزیم، برای ستندردسازی تحصیلات طبی، بلندبردن کیفیت خدمات صحی و مصؤونیت مریض در مراکز صحی یک پلان عمل ده ساله ساخته شود.
ما از آغاز فعالیت تا اکنون بیش از نه هزار داکتر را از سراسر کشور در شورای طبی ثبت و اعتباردهی کرده‌ایم. هدف این بوده که داکتر از ناداکتر تفکیک شود. فعلن هرکسی دست به طبابت زده، اما ما براساس معیارهای طبی تعیین می‌کنیم که چه کسی اعتبار کار کردن در سکتور صحت را دارد. روند ثبت داکتران را آغاز کردیم تا بفهمیم که به چه تعداد داکتر در کشور وجود دارد. چون تا اکنون تعداد داکتران در کشور مشخص نیست و هیچ وزارتی احصاییه دقیق داکتران را ندارد. ما روند ثبت داکتران را آنلاین ساختیم تا داکتران از سراسر کشور بتوانند خود را ثبت نام کنند. این برنامه در سمپوزیم طبی هفته گذشته در ارگ ریاست جمهوری، گشایش یافت.
شورای طبی یک برنامه توزیع لایسنس طبی ویا اعتبارنامه‌دهی دارد. پس از سال ۱۴۰۰ خورشیدی داکتری که اعتبارنامه شورای طبی را نداشته باشد اجازه‌ی فعالیت در مراکز صحی هم دولتی و هم خصوصی را نخواهد داشت. فقط کسانی این اعتبارنامه را از شورای طبی کسب خواهند کرد که معیارهای تعیین شده را دارا باشد. این کار برای مصؤونیت مریض یک پروسه بسیار خوب است. جهت ایجاد سهولت برای داکتران، این روند را نیز آنلاین ساخته‌ایم.
ما در شورای طبی جهت بهبود تحصیلات طبی کتاب اخلاق طبابت را به سه زبان پارسی، پشتو و انگلیسی چاپ کردیم. ۲۵۰ ترینر اخلاق طبابت از سراسر کشور تربیه شده و ۹۲۰ تن دیگر لکچرهای اخلاق طبابت را گرفته‌‌اند. این یک برنامه خوبی برای مسلکی سازی داکتران است، چون در روند توزیع اعتبارنامه، اخلاق طبابت یک رکن مهم است. داکتران می‌توانند این کتاب را از وبسایت شورای طبی دریافت و مطالعه کنند. اگر امتحان World Medical Education Aline شیکاگو را سپری کنند برای داکتران ما سرتیفکت خواهد داد، ما رابطه مستقیم با این سازمان داریم.
نظارت از عرضه‌ی خدمات صحی نیز بخشی از برنامه‌های کاری شماست؟
البته، ما نظارت شفاخانه‌ها و سیستم صحی را به عهده داریم. پس از شیوع ویروس کرونا، سه دوره شفاخانه‌های مخصوص تجرید و تداوی مریضان کرونا و همچنان دیگر شفاخانه‌ها را نظارت کردیم. این نظارت مستقیم و بی‌طرفانه بود و به ریاست جمهوری گزارش دادیم. تغییراتی پس از این نظارت به وجود آمد.
در بخش تحصیلات عالی طبی که بنیادگذار کیفیت سیستم صحی است، چه برنامه‌های مشترک ویا خاص خودتان را دارید؟
در بخش تحصیلات عالی طبی ما سه دیپارتمنت داریم. یکی دیپارتمنت آزمون پایانی یا Exit Exam است. دیگری دیپارتمنت ستندردها است. و دیپارتمنت اعتبارسنجی ویا Accreditation است.
دیپارتمنت نخست ما از داکترانی که تحصیلات طبی را به پایان می‌رسانند یک آزمون می‌گیرد. تا اکنون از حدود نه هزار نفر امتحان گرفته شده و افرادی که کامیاب شده اعتبارنامه فعالیت طبی دریافت کرده‌‌اند. تا اکنون این امتحان فقط به شکل نظری و برای هر فرد به یکی از زبان‌های ملی بوده، اما از سال ۱۴۰۰ خورشیدی به بعد به شکل نظری و عملی با سه زبان پارسی، پشتو و انگلیسی اخذ خواهد شد. این قیودات صرف به خاطر ستندردسازی خدمات صحی و مصؤونیت مریض انجام می‌شود. اعتباردهی برای مراکز تحصیلی طبی یکی از وظایف شورای طبی است. قرار است به زودی با وزارت صحت عامه و وزارت تحصیلات عالی تفاهم‌نامه‌هایی را امضا کنیم و ستندردهای آموزشی برای آنها تعیین شود. این یک روندی‌ست برای معیاری‌سازی تحصیلات طبی در کشور تا نهادهای تحصیلی طبی خود را با معیارهای مورد نیاز و معیارهای مسلکی طبابت امروز آماده بسازند.
تخلفات طبی نیز یک امر انکارناپذیر است، آیا شورای طبی صلاحیت رسیدگی به این مسایل را دارد تا از حقوق مریض و اگر شکایت ناحق باشد از حقوق داکتر دفاع کند؟
یک بخش کاری ما بررسی شکایت‌ها است. پس از این شکایت‌های طبی باید مستقیم به شورای طبی درج شود. ما طی سه سال گذشته ۶۳ قضیه شکایت طبی را بررسی کرده‌ایم. این کار ما براساس تفاهم‌نامه رسمی‌شورا با دادستانی کل و وزارت صحت عامه صورت می‌گیرد. از همین رو، اگر مریض از داکتر ویا روند خدمات صحی شکایت داشته باشد باید مستقیم به شورای طبی شکایت‌نامه درج کند. اگر در این شکایت‌ها بحث عدلی و قضایی شد به محکمه و دادستانی ارسال می‌شود، اما بخش تخلفات طبی در شورای طبی بررسی می‌شود. تخلفات طبی یک بحث مسلکی است و ما در شورا کمیته‌ای از متخصصان را برای بررسی این پرونده‌ها داریم. چون یک داکتر می‌فهمد که یک قضیه طبی جرم است یا نه، ولی یک دادستان نمی‌فهمد. ما در ۶۳ پرونده شکایت، شماری از داکتران را تعلییق وظیفه کردیم و شماری هم هشدار دریافت کرده‌‌اند. اما اگر روزی یک شکایت علیه داکتر صورت می‌گیرد و این داکتر اعتبارنامه شورای طبی را داشته باشد، ما از حقوق او دفاع می‌کنیم. بدین معنا که اگر شکایت‌نامه حاوی اسناد معتبر و مدلل بر تخلفات طبی نباشد داکتر برائت می‌گیرد.
نیمرخ ویژه زنان است. بنابراین؛ می‌خواهم بپرسم وضعیت زنانی که در سکتور صحت کار می‌کنند چگونه است؟
اول از دفتر خودمان بگویم، ۳۵ درصد کارمندان ما را زنان تشکیل می‌دهند. Code of Conduct for anti-harassment ویا تعهدنامه عدم خشونت، یک سندی است که هر عضو شورای طبی باید آن را امضا کند. هیچ‌گونه تبعیض و خشونت جنسیتی در اداره‌های طبی قابل قبول نیست. اما شاهد بودیم که تخلفاتی سر زد و بی‌درنگ متخلفان را از شورا اخراج کردیم. چون مسؤولیت اصلی ما این هم است که فضا را برای زنان مصؤون بسازیم. ولی در سکتور صحت هیچ‌گونه تفکیک جنسیتی نیاز نیست. چون مرد و زن در تمامی‌بخش‌های طبی کشور وجود دارد. ما نمی‌توانیم برای هیچ کدام امتیاز مثبت بدهیم. در سیستم ثبت و طی‌مراحل شورای طبی که به کمک USAID ایجاد شده بود یک امتیاز مثبت در نظر گرفته بودیم که زنان زودتر مراحل ثبت را سپری کنند ولی با آنلاین شدن سیستم راجستر داکتران، این امتیاز جنسیتی هم از بین رفت. آنچه فعلن به عنوان یک امتیاز برای زنان در نظر گرفته‌ایم در برنامه‌های ارتقای ظرفیت است. به طور نمونه در برنامه‌های ظرفیت‌سازی داکتران که از سوی شورا برگزار می‌شود، ممکن تا هفتاد درصد مستفیدشوندگان برنامه زنان باشند. این امتیاز علمی‌را به این دلیل برای زنان در نظر گرفتیم که زنان از فرصت‌های کمتری برخوردار بودند و سال‌ها محرومیت کشیدند، هدف این است که در فرصت‌ها و ظرفیت‌سازی داکتران یک توازن جنسیتی به وجود آید.
یکی از مسؤولیت‌ها و صلاحیت‌های شورای طبی نظارت از عرضه خدمات صحی است، طبق بررسی‌های شما عرضه خدمات صحی برای زنان چگونه است؟
در بخش خدمات عام که تفاوتی وجود ندارد. در بخش صحت مادران، مرگ و میر از هر ده هزار زایمان ۱۶۰۰ نفر بود که حالا به ۶۶۰ نفر کاهش یافته است. بازهم در جنوب آسیا و کل جهان حالت اسفناک داریم. چند سال قبل که در شفاخانه ملالی کار می‌کردم از ولایت‌های مختلف مریضان نسایی ولادی زیاد مراجعه می‌کردند، ولی حالا مراجعه نمی‌کنند. چون دولت تاحدودی توانسته در ولایت‌ها و سطح روستاها مراکز صحی ایجاد کند. یعنی دسترسی مردم به خدمات صحی بیشتر شده و وضعیت صحت مادران نیز نسبت به گذشته بهبود یافته است. اما شورای طبی هنوزهم نگران کیفیت خدمات صحی است. تعداد پرسونل صحی در سطح کشور زیاد شده، اما کیفیت کار این داکتران و امکانات مراکز صحی جای نگرانی است. به همین خاطر، سمپوزیم طبی که هفته گذشته برگزار شد بر کیفیت خدمات صحی متمرکز بود. ما شفاخانه‌های دولتی و خصوصی داریم ولی بازهم مریض ما به شفاخانه‌های خارج از کشور مراجعه می‌کند؛ چرا؟ چون کیفیت خدمات صحی پایین است.
به عنوان یک نهاد ناظر بررسی‌های شما از روند عرضه خدمات صحی در سکتور خصوصی چگونه است؟
سکتور خصوصی در بخش صحت پیشرفت‌های بسیار خوب دارد؛ پیوند کلیه و عملیات باز قلب را انجام می‌دهند. اما سکتور خصوصی به یک سری معیارها نیاز دارد تا نظام‌مند شود. نظام فعلی مراکز صحی خصوصی قابل قبول نیست؛ اعم از میزان پولی که از مریض دریافت می‌کنند، عرضه خدمات و همه امور شان. بنابراین از نظر کیفی و از نظر قوانین باید نظام‌مند شوند. تا فعلن سکتور خصوصی از دل خودشان قوانین و قیمت‌ها را وضع می‌کنند و مردم به خاطر نیاز به تداوی دارند، باید قبول کنند.
پس قوانین و معیارهایی را که سکتور خصوصی نطام‌مند شوند، چه کسی باید بسازد؟
این قوانین و دستورالعمل‌ها از سوی وزارت صحت عامه و شورای طبی به صورت مشترک آماده خواهد شد. اما این مسؤولیت مستقیمن برمی‌گردد به وزارت صحت عامه؛ چون رهبری سیستم صحی به دوش وزارت صحت عامه است، مسؤولیت ما نظارت و معیاری‌سازی است.
و در آخر اگر بگویید راهکارها برای صحتمندی زنانی که مادر می‌شوند، چیست؟
منحیث یک داکتر نسایی ولادی می‌خواهم از بانوان بخواهم که در فرزندآوری یک برنامه درست داشته باشند. فاصله‌دهی میان ولادت‌ها بسیار مهم است. فرزندآوری زیاد مسؤولیت بیشتری دارد. فرزند بیشتر در زندگی، به خرج تحصیل و مصارف صحی بیشتری نیاز دارد. در وضعیت فعلی جامعه افغانستان که بیش از ۶۰ درصد جامعه زیر خط فقر زندگی می‌کنند رسیدگی به فرزندان زیاد کار سختی است. کاهش در تعداد فرزند و فاصله‌دهی حداقل سه سال میان ولادت‌ها می‌تواند ضامن سلامتی مادر و بهبود وضع زندگی خانواده باشد. بزرگ کردن فرزندهای سالم‌تر و رسیدگی به آموزش آنان مهم‌تر از داشتن تعداد زیاد فرزند است.
میخواستم در امتحان ایگزیت سال ۱۴۰۰ اشتراک ورزم