زنان در دوره قاعدگی نیاز به رخصتی دارند!

این یک بحث حقوقی و نیازمند بررسی‌های بیش‌تر است. ولی اگر زنان خواستار داشتن رخصتی در دوره پریود هستند باید ابتدا این موضوع از سوی یک نهاد رسمی مثلن وزارت امور زنان به ما مطرح شود تا وزارت کار و امور اجتماعی این موضوع را شامل آجندا بسازد. پس از مطرح شدن این موضوع به صورت رسمی، می‌توان ابعاد حقوقی و اقتصادی آن را پیگیری کرد و در صورت ضرورت می‌توان با انفاذ یک ماده‌ی قانون و یا لایحه چنین رخصتی با مزد و امتیاز برای زنان در نظر گرفت. ولی اگر چنین رخصتی ویژه برای زنان در نظر گرفته شود، با توجه به حضور روزافزود زنان در اداره‌ها و مراکز کار، سالانه میلیون‌ها ساعت کاری کشور خالی خواهد ماند و این امر ممکن مشکلی سد راه استخدام زنان نیز ایجاد کند.

هر ماه طی چرخه قاعدگی دیواره داخلی رحم زن ضخیم می‌شود تا محیط را برای بارداری آماده سازد. اما وقتی بارداری رخ نمی‌دهد، بدن طی قاعدگی این لایه ضخیم را همراه با خون خارج می‌کند. میزان خونی که در یک عادت ‌ماهانه‌ از دست می‌رود، معمولن بین 4 تا 12 قاشق چای‌خوری است. چرخه قاعدگی به طور معمول 28 روز طول می‌کشد. ولی برای بعضی خانم‌ها می‌تواند به کوتاهی 21 روز یا به بلندی 35 روز باشد. یک عادت‌ ماهانه‌ طبیعی معمولن بین 2 تا 7 روز طول می‌کشد. در نزد اکثر دختران اولین پریود در حدود 12 سالگی رخ می‌دهد‌ و زنان در حدود 45-55 سالگی به یائسگی می‌رسند و دیگر پریود را تجربه نخواهند کرد.(بیتوته)

چه عواملی باعث پریود می‌شود؟

پریود به دلیل تغییر در هورمون‌های بدن اتفاق می‎‌افتد. هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند. تخمدان‌ها هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون را آزاد می‌کنند. این هورمون‌ها باعث می‌شوند که پوشش رحم ایجاد شود. آستر ساخته شده برای اتصال یک تخم بارور آماده و شروع به توسعه می‌کند. اگر تخم بارور نشده وجود داشته باشد، آستر می‌شکند و خونریزی می‌کند. سپس دوباره همین روند اتفاق می‌افتد.

 درد ناشی از پریود

سردرد، ضعف و بی‌حالی در دوران قاعدگی از علایم فراگیر است که هر زنی ممکن تجربه کند. بسیاری از زنان بخصوص در چند روز اول دچار درد شکم می‌شوند. پریود یا قاعدگی یک رویداد طبیعی و جزیی از خواص بیولوژیک بدن زنان است که زنان بالغ در هر ماه تجربه می‌کنند. اما درد و علایم آن و تأثیری که بر بدن زنان می‌گذارد باعث ایجاد اختلال در کار و وضعیت فزیکی و روانی شان می‌شود. از همین رو، شماری از بانوان در گفت‌وگو با هفته‌نامه نیم‌رخ گفته‌اند: زنانی که در اداره‌ها کار می‌کنند باید در دوره پریود رخصتی قانونی و با مزد داشته باشند؛ چون خود زنان در شکل‌گیری این رویداد هیچ نقشی ندارند و یک روند طبیعی و فیزیولوژیک است و پزشکان (داکتران) هم توصیه می‌کنند که زنان در زمان پریود، نیاز به استراحت دارند، اگر امتیاز و سهولتی برای شان نباشد و آنان مجبورن به اداره‌های کار حاضر شوند طبعن در کیفیت کار شان هم صدمه می‌رسد.

عادله آذین می‌گوید: «زنان نیاز دارند در روزهایی که دچار عادت ماهوار هستند، از اداره کاری مرخص باشند. به چند دلیل: به دلیل درد و ناراحتی‌هایی که دارند، عدم رعایت شدن بهداشت، عدم امکانات صحی در اداره‌ها و به دلیل عدم توانایی جهت رسیدگی درست به کار.» اما تنظیم امور کار در افغانستان از صلاحیت‌ها و مسؤولیت‌های وزارت کار و امور اجتماعی است. در این مورد به سراغ قانون کار و وزارت کار و امور اجتماعی رفتیم.

بشیراحمد تهینج، سرپرست وزارت کار و امور اجتماعی در گفت‌وگو با هفته‌نامه نیم‌رخ گفت: «پریود در نزد زنان یک رویداد طبیعی است که باید به بحث مشکلات آن پرداخته شود. ما و شما همه مکلفیت داریم تا با ایجاد یک گفتمان به این موضوع رسیدگی کنیم. ما منحیث مسؤول اداره‌ی تنظیم کننده امور کار درک می‌کنیم که اگر یک زن در حالت عادت ماهوار به اداره آمده نمی‌تواند، عذرش یک عذر صحی و شرعی است، نباید حق شان نادیده گرفته شود.»

اما سرپرست وزارت کار و امور اجتماعی افزود که باید این مسأله از مجرای قانونی بررسی شود. جهت بررسی رخصتی‌هایی که یک کارمند در افغانستان حق دارد، به سراغ قانون کار رفتیم. قانون کار افغانستان در 16 قوس 1387 خورشیدی نافذ شده است. فصل چهارم قانون کار کشور به تنظیم وقفه و رخصتی‌های با مزد کارمندان و کارکنان اداره‌ها و مراکز کار پرداخته است.

قانون کار چه می‌گوید؟

ماده سی و نهم قانون کار، وقفه و رخصتی‌های بامزد برای کارمندان در اداره‌های کار کشور را به سه بخش تقسیم نموده است: وقفه روزانه که هر روز جهت ادای نماز و صرف طعام در نظر گرفته شده است؛ رخصتی‌های عمومی‌ ملی مذهبی که تمامی ‌اداره‌های کار کشور رخصت می‌باشند و رخصتی‌های سالانه که برای هر کارمند تحت شرایط خاصی اختصاص داده شده است. رخصتی‌های سالانه که هر فرد می‌تواند از آن مستفید شود، شامل رخصتی‌های تفریحی، ضروری و مریضی است.

ماده چهل و دوم؛ «رخصتی‌های سالانه: رخصتی‌های سالانه (تفریحی، مریضی و ضروری) شامل رخصتی‌های عمومی ‌نبوده، به اساس ضرورت و درخواست یا اطلاع کارکن از طرف اداره، قابل اجرا می‌باشد.»

بند اول ماده چهل و ششم قانون کار برای هر فرد در اداره‌های کاری کشور سالانه 20 روز رخصتی تفریحی با مزد در نظر گرفته است. ماده پنجاو یکم قانون کار می‌گوید هر کارکن در هر سال مستحق ده روز رخصتی ضروری با مزد و سایر حقوق و امتیازات می‌باشد. ماده پنجا و دوم نیز برای هر کارکن سالانه 20 روز رخصتی با مزد و سایر حقوق و امتیازات به خاطر مریضی در نظر گرفته است.

تنها رخصتی ویژه زنان که در قانون کار آمده است، رخصتی ولادی است. در ماده پنجا و چهارم قانون کار آمده است: «رخصتی ولادی: کارکن زن مستحق 90 روز رخصتی ولادی با مزد می‌باشد که یک ثلث آن قبل از ولادت و دو ثلث آن بعد از ولادت قابل اجرا است.» اما پریود یک مشکل حاد ویژه زنان است که ضرورت است در این دوره زنان به جای حاضر شدن به کار، در محیط آرام‎‌تر و مناسب‌تری استراحت کنند.

سهیلا نظر، یکی از زنانی است که سال‌ها در کابل در بخش‌های اداری کار کرده است. او در این مدت شرایط مشقت‌باری را تجربه کرده است. به نظر او «شاید تخصیص رخصتی‌ ویژه برای زنان در افغانستان منحیث یک پدیده نو شناخته شود، امکان نداشته باشد و یا زمانبر باشد؛ اما ایجاد تسهیلات و محیط بهتر بهداشتی ویژه زنان در اداره‌های کاری آسان‌تر و یک امر ممکن است.»

ماده 113 و 114 قانون کار نیز به شرایط ایمن صحی در اداره کار پرداخته است، اما هیچ توجهی به مسایل خاص زنان نکرده است. این در حالی است که بسیاری از زنان در اداره‌های کار از نبود تسهیلات بهداشتی شکایت دارند و برخی از زنان در روزهایی که پریود یا عادت ماهوار دارند  نمی‌توانند به محل کار حاضر شوند و بسیاری اوقات غیرحاضر و کسر معاش می‌شوند.

از نظر پزشکی زنان در دوره قاعدگی نیاز به استراحت دارند

اما دانش پزشکی برای سلامتی زنان توصیه می‌کند که دوره قاعدگی استراحت کنند و این استراحت حداقل سه روز باشد. داکتر عطیه شریف نادی، متخصص نسایی ولادی موظف در شفاخانه بین‌المللی کیور در گفت‌وگو با هفته‌نامه نیم‌رخ گفت: «افراد مختلف در زمان پریود تجربیات مختلفی دارند. ممکن است قاعدگی در نزد برخی از بانوان بسیار راحت و با درد کمتری باشد به گونه‌ای که بتوانند به کار روزمره شان رسیدگی کنند، اما ممکن است در نزد بعضی از بانوان سخت‌تر و شدیدتر باشد. بنابراین نمی‌توان یک قانون کلی برای همه خانم‌ها ارایه کرد، ولی اگر قرار باشد رخصتی ویژه‌ای برای زنان در نظر گرفته شود باید مطابق با احکام پزشکی و در نظرگرفتن وضعیت صحی زنان اختصاص یابد. چون هر زن در دوره پریود به استراحت نیاز دارد.»

اما در نظر گرفتن یک رخصتی ویژه برای زنان نیازمند تعدیل قانون کار است. غلام مصطفا هارونی، رییس عمومی تقنین و بهبود شرایط کار وزارت کار و امور اجتماعی در گفت‌وگو با هفته‌نامه نیم‌رخ گفت که تعدیل قانون کار از سال 1389 خورشیدی آغاز شده بود و این روند تاهنوز نهایی نشده است. اما در روند تعدیل قانون کار این مشکل زنان در نظر گرفته نشده است.

آقای هارونی گفت: «تاهنوز این موضوع از سوی هیچ نهادی به صورت رسمی ‌برای ما مطرح نشده است، اما گاه گاهی به صورت غیر رسمی ‌در زمان تعدیل قانون کار و جلسات وزارت یادآوری شده است؛ البته از سوی افراد و یا نهادها به صورت غیر رسمی ‌مطرح شده ولی رسمن مکتوب نشده است.»

انتظار می‌رفت وزارت امور زنان به عنوان نهاد مسؤول رسیدگی به امور مربوط به زنان و پالیسی‌ساز در عرصه زنان به این مشکل زنان توجه کرده باشد. اما رویا دادرس، سخنگوی وزارت امور زنان در گفت‌وگو با هفته‌نامه نیم‌رخ گفت: تاهنوز چنین گفتمانی در وزارت امور زنان وجود ندارد که زنان در دوره پریود رخصتی داشته باشند. به گفته او، این وزارت تاهنوز فقط تلاش و دادخواهی کرده که رخصتی ولادی برای زنان را  از سه ماه به شش ماه تبدیل کند.

رییس عمومی تقنین وزارت کار و امور اجتماعی گفت: این یک بحث حقوقی و نیازمند بررسی‌های بیش‌تر است. ولی اگر زنان خواستار داشتن رخصتی در دوره پریود هستند باید ابتدا این موضوع از سوی یک نهاد رسمی مثلن وزارت امور زنان به ما مطرح شود تا وزارت کار و امور اجتماعی این موضوع را شامل آجندا بسازد. پس از مطرح شدن این موضوع به صورت رسمی، می‌توان ابعاد حقوقی و اقتصادی آن را پیگیری کرد و در صورت ضرورت می‌توان با انفاذ یک ماده‌ی قانون و یا لایحه چنین رخصتی با مزد و امتیاز برای زنان در نظر گرفت. ولی اگر چنین رخصتی ویژه برای زنان در نظر گرفته شود، با توجه به حضور روزافزود زنان در اداره‌ها و مراکز کار، سالانه میلیون‌ها ساعت کاری کشور خالی خواهد ماند و این امر ممکن مشکلی سد راه استخدام زنان نیز ایجاد کند.

رخصتی برای زنان در دوره قاعدگی یک ضرورتی است که نیاز به راه‌اندازی گفتمان حقوقی دارد

گیسو یاری، کمیشنر بورد شکایات کمیسیون مستقل اصلاحات اداری و خدمات ملکی می‌گوید: تاهنوز حتا مدافعان حقوق زن در افغانستان کم‌تر جرأت می‌کنند از پریود سخن بگویند و آشکارا از این رویداد طبیعی و خاصیت فیزیولوژیک بدن زن بحث کنند.

ننگ پنداری پریود و انکار آن از سوی خود زنان در اداره‌ها باعث شده است که روی این موضوع هیچ بحثی صورت نگیرد و داشتن رخصتی با مزد و امتیاز برای زنان در دوره قاعدگی یک پدیده خیلی جدید و ناممکن جلوه کند. چون تا اکنون فقط دو سه کشور اروپایی به خاطر پریود برای زنان رخصتی در نظر گرفته‌اند. اما پریود چیزی‌ست که زن با آن زاده می‌شود و نباید آن را انکار کرد و نادیده بگیریم.

اصلاحات اداری یکی از اداره‌های مستقل کلیدی دولت افغانستان است که مسؤولیت استخدام کارمندان دولتی را به عهده دارد. گیسو یاری به عنوان عضو این اداره می‌گوید: مهم این است که یک گفتمان قوی برای مطرح کردن این بحث ایجاد شود و برای این مشکل زنان راه  حل قانونی پیدا شود. راه حل قانونی می‌تواند در نظر گرفتن رخصتی باشد؛ چون در هر صورت زنان قادر به کار کردن درست نیستند، حتا اگر در محل کار حاضر شوند بازهم درد و ناراحتی‌های روانی ناشی از پریود روی کیفیت کار زنان تأثیر می‌گذارد.

به گفته او، تعدیل قانون کار و در نظر گرفتن این مسأله و یا از هر طریقی که چنین طرحی ارایه شود تطبیق آن بازهم نیازمند آگاهی‌دهی و دادخواهی است.

خانم یاری گفت به عنوان یک زن تجربه‌های تلخی از کار کردن در دوره پریود دارم، به همین خاطر پیشنهاد می‌کنیم این موضوع در سطح مکاتب برای دختران آگاهی‌دهی شود، در اداره‌های کار تسهیلات بهداشتی ایجاد شود و به لحاظ قانونی نیز این مشکل زنان در نظر گرفته شود.