«برای زنان سه اولویت را در برنامه‌هایم دارم. در نخست یک انسجام بین همه برنامه‌های زنان نیاز است تا مشخص شود که کدام نهاد چه برنامه‌ای را در کجا برای زنان اجرا می‌کند؟ مسأله دوم رسیدگی به بانوانی است که تاهنوز برای شان خدمات ارایه نشده است. سوم هم نظارت و ارزیابی مداوم از برنامه‌های ویژه زنان است تا در پروسه انکشاف ملی منحیث یک ناظر و عضو فعال سهیم باشیم.»
گفت‌وگو با حسینه صافی، سرپرست و نامزدوزیر وزارت امور زنان
خانم صافی! در نخستین هفته‌های ورود شما در وزارت امور زنان بحث تبدیل شدن وزارت امور زنان از یک نهاد پالیسی‌ساز به یک نهاد اجرایی مطرح شد، این طرح به کجا رسید؟
تشکر از شما و هفته‌نامه‌ی نیمرخ که برای حمایت از زنان کار می‌کنید. بلی، زمانی که کارم را منحیث سرپرست وزارت امور زنان آغاز کردم، یکی از طرح‌های ما جهت تغییر وضعیت زنان این بود که وزارت امور زنان از پالیسی‌سازی به اجرایی تبدیل شود. البته که وزارت امور زنان همچنان پالیسی‌های حکومت در امور زنان را طرح خواهد کرد، اما صلاحیت اجرا و تطبیق برنامه‌ها و پروژه‌ها را نیز خواهد داشت.
آیا وزارت امور زنان حالا به صورت عملی صلاحیت‌های یک نهاد اجرایی را به دست آورده است؟
در مدت سه ماه گذشته ما دو نوع ارزیابی را به راه‌انداختیم. یک ارزیابی سراسری در تمامی ولایت‌های کشور صورت گرفت که سه پرسش اساسی مطرح بود: سه اولویت وزارت امور زنان کدام‌هاست تا وزارت امور زنان پس از اجرایی شدن آنها را انجام دهد؟ بررسی دوم ما در سطح دولت بود: چهار پرسش از وزارت‌خانه‌ها مطرح شد که به چه تعداد زنان در هر وزارت‌خانه حضور دارند؟ هر وزارت‌خانه به چه میزان بودجه‌ی انکشافی برای زنان اختصاص داده؟ اساس برنامه‌هایی که هر وزارت برای زنان پلان کرده چیست؟ و چهارم اینکه وزارت‌خانه‌ها برای تسهیل امکانات و بهبود وضعیت زند‌گی زنان کدام ابتکار را به خرج داده؟ طی سه ماه گذشته 35 نهاد این گزارش‌ها را به ما رسانده و حدود 25 اداره دیگر هنوز این اطلاعات را به ما ارسال نکرده‌اند. نتیجه‌ی این ارزیابی‌ها هنوز کامل نشده، هر وقت کامل شد ما از طریق رسانه‌ها با مردم شریک خواهیم کرد.
اگر وزارت امور زنان یک نهاد اجرایی باشد چه تغییری در عمل‌کرد آن به وجود خواهد آمد؟
اگر وزارت امور زنان یک نهاد اجرایی باشد شاید ما از طریق وزارت امور زنان برای زنان کشور زیادتر رسیدگی کنیم.
یعنی وزارت امور زنان به صورت عملی صلاحیت طرح و تطبیق برنامه‌ها و پروژه‌ها در خصوص زنان را خواهد داشت؟
بلی، در بعضی جاها که ضرورت باشد. چون وزارت امور زنان منحیث یک نهادی که ایجادش به خاطر تسهیل و فراهم‌آوری خدمات مؤثر برای زنان است، این کار را خواهد کرد.
خانم صافی، شما از جامعه مدنی به رهبری وزارت امور زنان آمدید، بررسی شما از کارکرد وزارت امور زنان در زمانی که یک نهاد پالیسی‌ساز بوده، چیست؟
بدون شک در زمانی که وزارت امور زنان پالیسی‌ساز بوده نیز کارهایی را کرده، اما امروز یک سیستم قوی نهادینه ندارد که اگر فردا یک مشکلی وجود داشته باشد، وزارت به عنوان یک نهاد حمایتی از زنان حمایت کند. به همین خاطر از نیازهای مبرم برای ارایه خدمات درست برای زنان همین بود که وزارت امور زنان یک اداره اجرایی باشد.
شما تاهنوز منحیث سرپرست و نامزد وزیر کار می‌کنید، اما برای ادامه رهبری وزارت امور زنان با کدام برنامه‌ها آمده‌اید؟
براساس تجربه‌هایم از کار و دادخواهی برای زنان سه اولویت را در برنامه‌هایم دارم. در نخست یک انسجام بین همه برنامه‌های زنان نیاز است تا مشخص شود که کدام نهاد چه برنامه‌ای را در کجا برای زنان اجرا می‌کند؟ مسأله دوم رسیدگی به بانوانی است که تاهنوز برای شان خدمات ارایه نشده است. سوم هم نظارت و ارزیابی مداوم از برنامه‌های ویژه زنان است تا در پروسه انکشاف ملی منحیث یک ناظر و عضو فعال سهیم باشیم.
بعضی از مسایلی است که وزارت امور زنان منحیث یک نهاد پالیسی ساز برای زنان، هنوز کاری نکرده و حتا هماهنگی صورت نگرفته است. به طور نمونه دو گزارشی که در هفته‌های گذشته هفته‌نامه‌ی نیمرخ کار کرده موضوع هویت زنان در اسناد دولتی به ویژه معارف کشور و رخصتی یا درک مشکلات زنان در دوره‌ی قاعدگی در اداره‌ها و مراکز کار است. اما وزارت معارف و وزارت کار و امور اجتماعی در مورد هردو موضوع گفتند که وزارت امور زنان با این نهادها اصلن روی این مسایل هماهنگی نکرده که سخنگوی وزارت امور زنان نیز تصدیق کرد. در اداره‌ی پاسپورت و اداره ثبت احوال نفوس هیچ زنی نمی‌تواند برای فرزندانش پاسپورت و تذکره بگیرد در حالی که این کار را پسر کاکای فرد می‌تواند انجام دهد. چرا وزارت امور زنان روی این مسایل هنوز هیچ کاری نکرده؟
من فکر می‌کنم که شما به نکته‌ی بسیار خوبی اشاره کردید. پیش‌تر از انسجام برنامه‌های زنان سخن گفتم که هدف از انسجام همین بود؛ در هر کار و برنامه‌های اساسی ملی، وقتی وزارت امور زنان شامل باشد با استفاده از ایده‌ها، نظریه‌های ابتکاری فعالان و مدافعان حقوق زنان به این مسایل می‌پردازد و مورد پیگرد قرار می‌دهد. بحث مصؤنیت حقوقی برای زنان یکی از مسایلی است که در نتیجه ارزیابی ما آمده است و برای عملی‌سازی احکام تمام اسناد و لوایحی که وزارت روی آن کار کرده، ما برنامه‌هایی داریم. در موضوع‌هایی مثل: میراث، نکاح، قباله و کارت تولد که ثبت هویت و تثبیت حقوق زنان ضروری است، ما پلان داریم.
کدام برنامه‌ها پس از آمدن شما به وزارت تا حالا تطبیق شده؟
دو ابتکاری که ما طی چند ماه گذشته برای تقویت زنان انجام دادیم، یکی طرح معاونت زنان در هر ولایت بود. پیش از این ما منحیث فعالان مدنی و حامیان حقوق زن برای تحکیم جایگاه زنان در حکومتداری برای این موضوع دادخواهی می‌کردیم و فرصت خوبی بود که پس از آمدنم به وزارت امور زنان این طرح را به کابینه پیشکش کردیم. کابینه نیز برای تثبیت جایگاه زنان در حکومتداری محلی این طرح را قبول کرد که در آینده نزدیک تطبیق خواهد شد.
کمپاین «#نامم_کجاست؟» برای ثبت نام مادر در شناسنامه یکی از مباحث مهمی‌بود که مدت سه سال توسط فعالان حقوق زن ادامه یافته بود و ما در کابینه از آن حمایت کردیم.
برنامه‌های تان برای آینده چیست؟
شش سکتوری که در آینده ما روی آن کار خواهیم کرد: معارف، صحت، امنیت، صلح، اقتصاد و امور اجتماعی است.
ارچند شهروندان افغانستان بدون تفکیک جنسیت قربانی ناامنی استند، آیا زنان بیش از دیگران تاوان نمی‌پردازند؟
بدون شک؛ اگر در افغانستان مردی از بین می‌رود بازهم این زن است که بار سنگین زند‌گی در شرایط فعلی را به تنهایی متحمل می‌شود. جدا از امنیت عمومی، بحث مصؤنیت اجتماعی زنان نیز مهم است. ما هنوز نیاز داریم به‌اندازه‌ای روی این موضوع کار کنیم تا یک زن در هر موقعیتی که قرار دارد در جامعه احساس راحتی و امنیت کند و به هر نوعیتی که خودش می‌خواهد باشد؛ اگر زنی می‌خواهد کار کند نباید کسی مانع کارش شود و اگر زنی دوست ندارد در بیرون از خانه کار کند، نباید کسی در خانه بر او فشار بیاورد.
در گفتمان‌هایی که تاهنوز در مورد زنان به راه افتاده، جنگ را به عنوان تهدید و صلح را عامل نگرانی جدی زنان می‌دانند. به نظر شما آیا صلحی در کار خواهد بود که ما نگران جایگاه زنان در نظام پس از صلح باشیم؟
از زمانی که گفتمان صلح شکل گرفته، زنان افغانستان ثابت کردند که از ارزش‌های شان دفاع می‌کنند و با وضاحت گفتند که به عقب برنمی‌گردند. به همین اساس، موضع زنان افغانستان برای دولت، جامعه جهانی و هیأت مذاکره کننده مشخص است. من فکر می‌کنم صلح یک پروسه دوامدار است نه یک موضوع هوایی. بنابراین ما باید هرازگاهی صلح را بررسی کنیم. حتا توافق صلح چیزی نیست که یکبار در جایی نوشته شد، غیرقابل تغییر باشد.
نظام پس از صلح که هنوز مشخص نیست، اما در حکومت فعلی با وجود آدرس‌ها و نهادهای متعدد برای زنان، اما وضعیت زنان چیزی نیست که خودشان انتظار داشتند؛ یعنی کارهای بیش‌تری باید می‌شد. آیا ضرورت نیست که تراکم ساختاری و عدم انسجام میان این نهادها باید بازنگری شود و همه فعالیت‌ها در هماهنگی با وزارت امور زنان صورت بگیرد؟ البته که وزارت هم به سیستم‌سازی منظمی‌نیاز خواهد داشت!
موضوعی را که شما گفتید من فکر می‌کنم یک مسأله بسیار مهم است. ما در حکومت نباید ساختارهای موازی داشته باشیم. ما برای مستفید شوندگان برنامه‌های خود باید یک آدرس قوی و مستحکم داشته باشیم. به همین خاطر ما می‌خواهیم که در آینده از دو بُعد روی وزارت امور زنان کار کنیم. در نخست اینکه سیستم کاری وزارت امور زنان قوی شود. دیگر اینکه شورای عالی زنان منحیث یکی از مکانیزم‌های قوت بخشیدن وزارت امور زنان ایجاد شده است. این شورا یک نهاد نیست بلکه یک شورای متشکل از مسؤولان و فعالان امور زنان است تا در راستای انسجام برنامه‌های ویژه زنان کار کنند.
زمانی که شورای عالی زنان ایجاد شد شکایت‌ها از تعدد نهادها و تراکم ساختاری وجود داشت و اینکه تعدد آدرس‌ها بر کیفیت کارها ممکن اثر منفی بگذارد.
شواری عالی زنان یک نهاد نیست. هیچ بودجه‌ای ندارد. این شورا همانند شورای عالی اقتصادی و… یک ساختاری برای هماهنگی است تا دولت برنامه‌هایش را در عرصه زنان به مشوره این شورا منسجم سازد. همینکه در مورد شورای عالی زنان یک گفت‌وگو و بحث‌هایی در جامعه به ویژه در بین قشر فرهنگی و فعالان امور زنان صورت گرفت، این امر نشان می‌دهد که وزارت امور زنان را تنها زنان عضو این اداره حمایت نمی‌کنند، بلکه همه زنان نظاره‌گر کارکردهای شان استند و می‌خواهند برنامه‌های زنان بر محور یک آدرس مشخص صورت بگیرد. جمعی از زنان فعال که منتقد تشکیل شورای عالی زنان بودند در وزارت آمدند و ما لایحه وظایف این شورا را در مشورت با آنان تهیه کردیم بازهم تعدادی از آنان قانع نشدند و مخالفت تعدد آدرس بودند.
برخورد حکومت با وزارت امور زنان در مقایسه با دیگر وزارت‌خانه‌ها را در زمانی که بیرون از هیأت رهبری وزارت بودید و حالا که در رأس رهبری این وزارت استید چگونه بررسی می‌کنید؟
در گذشته مشکلاتی بوده، اما اکنون که چند موضوع از جمله درج نام مادر در شناسنامه و طرح معاونت یک زن در هر ولایت را تا در کابینه مطرح کردیم مورد تأیید قرار گرفت. همچنان یک موضوع مهم دیگر که نشانگر تعهد حکومت برای رسیدگی به زنان و بهبود وضعیت آنان می‌باشد قرار است به زودی همگانی شود. اینها شاخص‌های ملموسی استند که نشان می‌دهد حکومت چقدر تعهد به وزارت امور زنان دارد. پیش از این همیشه در آخرین مرحله خبر می‌شدیم که نشست جینیوا یک کنفرانس مربوط به افغانستان است و ما منحیث یک زن فعال باید نظر بدهیم. اما امروز منحیث سرپرست وزارت امور زنان به بسیار صداقت می‌خواهم بگویم که در نخستین جلسه پلانگذاری نشست جینیوا نظر وزارت امور زنان و مشوره زنان از ولایت‌ها گرفته شد.
زنان در سراسر کشور، نه تنها در افغانستان بلکه در سطح جهان به اشکال مختلف دچار مشکلاتی استند که نیاز به انسجام فارغ از قوم و مذهب و جغرافیا دارند.
حکومت در کنفرانس جینیوا باید از عملی‌سازی تعهداتش به جامعه جهانی باید پاسخ دهد. آیا در بخش جندر پاسخ درخوری خواهد داشت؟
بدون شک. در جلسه‌ی چندی پیش که ما به خاطر شورای عالی زنان داشتیم و معلوماتی را به دست آوردیم، حکومت افغانستان در عرصه زنان نسبت به میزان تعهداتش بیش‌تر کار کرده است.
تشکر.
