حنیف فرزان، معاون سخنگوی وزارت تحصیلات عالی
دست‌یابی به تحصیلات عالی و برخورداری از مهارت‌های بالای علمی، از کلیدی‌ترین عوامل رشد توانمندی‌ها و ظرفیت‌های فردی و گروهی است. تغییر و تحول در شیوه‌های زیست و تغییر پارادایم جهان از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی؛ اخذ تحصیلات برتر برای رسیدن به شغل‌های خوب، کسب هویت ممتاز و شخصیت بالای اجتماعی را ضروری ساخته است.
یکی از مهم‌ترین معیارها جهت سنجش درجه توسعه‌یافته‌گی یک کشور، میزان اهمیت، دانش و اعتباری است که زنان در آن کشور دارا می‌باشند. تلاش برای فراهم‌سازی تحصیلات رسمی زنان و دختران در افغانستان، تاریخ طولانی دارد. در سال ۱۲۹۸ ه.ش در دوره‌ی پادشاهی امان‌الله خان نخستین فرصت‌های تحصیلی برای زنان فراهم شد. این فرصت‌های تحصیلی هم‌زمان با تأسیس دانشگاه کابل در سال ۱۳۱۱ ه.ش آغاز شد و این روند کماکان تا سال ۱۳۷۱ ه.ش ادامه یافت. در جریان سال‌های ۱۳۶۰ تا اواخر ۱۳۷۰ که تعداد بیشتر جوانان به خدمت سربازی سوق داده شدند، دانشجویان دختر بیشتر در تحصیلات عالی جذب شدند. تا سال ۱۳۶۹ تعداد جذب دانشجویان دختر رو به افزایش بود، ولی طی دههی ۷۰ کاهش فزاینده‌ای یافت تا آن‌که در دوره‌ی حاکمیت طالبان مکتب‌های ثانوی و دانشگاه‌ها به روی زنان مسدود شد. در سال ۱۳۸۱ مؤسسه‌های تعلیمی و تحصیلی به روی زنان دوباره گشوده شد و روند ورود دختران در مکتب و مؤسسه‌های تحصیلات عالی افزایش یافت. تعداد دانشجویان دختر از صفر در سال ۱۳۸۱ به ۴۹۰۶۷ تن در نهادهای تحصیلات عالی دولتی در سال ۱۳۹۷ رسید. همچنان تعداد استادان زن از ۲۰۴ تن در سال ۱۳۸۱ به ۸۲۲ تن در سال ۱۳۹۷ افزایش یافت. تعداد دانشجویان زن در مؤسسه‌های تحصیلات عالی خصوصی نیز از ۲۶۶۹ تن در سال ۱۳۸۹ به ۵۲۶۹۶ تن در سال ۱۳۹۷ افزایش یافت و تعداد استادان زن در موسسه‌های تحصیلات عالی خصوصی از ۵۶ تن در سال ۱۳۸۹ به ۱۶۱۷ تن در سال ۱۳۹۷ افزایش را نشان می‌دهد. همچنان در سال ۱۳۹۸از میان ۱۴۲۳۸۶ محصل در نهادهای تحصیلی دولتی ۵۴۸۶۱ تن آن دختران اند و این رقم با گذشت هر سال افزوده می‌شود. امروز تمام نهادهای تحصیلات عالی خصوصی و دولتی شاهد حضور بیش از ۴۰۰ هزار محصل هستند که ۲۸ درصد آن‌ها را دختران تشکیل می‌دهند.
طی هفده سال گذشته، تحصیلات عالی در افغانستان کوشیده است تا بخشی از فقر قوای بشری را با تربیه جوانان این کشور جبران کند. در سال ۱۳۸۱ تحصیلات عالی افغانستان در بسیاری بخش‌ها کارهایش را از نو شروع کرد و جان تازه گرفت. در این سال زنان از نقش کم‌تر در تحصیلات عالی برخور‌دار بودند و زمینه‌ی مناسب بنا بر دلایل متعدد برای آن‌ها جهت حضور در نهادهای تحصیلی مساعد نبود؛ اما در چند سال اخیر نقش و حضور زنان در تحصیلات عالی سیر صعودی خود را می‌پیماید.
وزارت تحصیلات عالی جهت حمایت هرچه بیشتر زنان زمینه تحصیلات عالی را در مقاطع مختلف در خارج از کشور برای آنان نیز فراهم نمود و توجه نهادهای تحصیلی خارجی را جهت حمایت زنان جلب کرد که از این میان پوهنتون آسیایی زنان برای زنان سالانه ۵۰ سیت بورسیه تحصیلی را برای زنان اختصاص می‌دهد و همچنان این وزارت زنان و دختران را جهت ادامه تحصیل به کشورهای مختلف فرستاده است. حضور زنان در سطح رهبری نظام تحصیلی کشور یکی دیگر از عمده‌ترین فعالیت‌هایی است که وزارت تحصیلات عالی انجام داده است. همین اکنون زنان به عنوان رییس، معاون، مشاور، آمر، استاد و… در سطوح مختلف نظام تحصیلی دوشادوش مردان برای بهبود این نظام کار می‌نمایند.
حضور زنان در تحصیلات عالی و دانشگاه‌ها به مثابه‌ی نهادهای تحصیلی نسبت به اکثر وزارت‌خانه‌های دیگر امیدوار کننده است؛ با آن‌هم وزارت تحصیلات عالی کشور سعی می‌ورزد تا روند حضور زنان را در سطح رهبری و تصمیم‌گیری این وزارت بیشتر سازد و نقش‌های کلیدی و مسؤولیت‌های عمده را به عهده‌ی آنان بسپارد. نقش زنان در رهبری و تصمیم‌گیری در ولایت‌ها متفاوت است، در بسیاری از ولایت‌ها فرصت‌های مشارکت زنان در رهبری به نسبت بهتر است اما در بعضی ولایت‌ها به‌خاطر چالش‌های فرهنگی، اجتماعی و امنیتی نگرانی‌ها و چالش‌هایی وجود دارد که حضور زنان را در سطوح مختلف اداره‌ها محدود می‌سازد.
وزارت تحصیلات عالی مشکلات موجود بر سر حضور زنان را با جدیت بررسی کرده و با تدوین برنامه‌ها و استراتیژی‌ها، راه‌های غلبه بر آن را تدوین کرده است که از جمله می‌توان استراتیژی جنسیتی و پالیسی منع تبعیض، آزار و اذیت جنسی در نهادهای تحصیلات عالی را نام برد. این وزارت با نظارت مداوم، تطبیق پالیسی تبعیض مثبت، اتخاذ تصامیم اصلاحی و برنامه‌های حمایتی تلاش کرده است تا تعداد زنان را افزایش داده و فرصت‌ها را برای اعضای کادر علمی و دانشجویان دختر بیشتر سازد.
ایجاد کمیته‌ی مبارزه با آزار و اذیت، ترتیب پلان برنامه دارای اولویت توانمندسازی ملی اقتصادی زنان، ایجاد کودکستان‌ها در مرکز و نهادهای تحصیلی، ایجاد تبعیض مثبت در امتحان کانکور برای دختران، تدویر ورکشاپ‌های آموزشی جهت ارتقای ظرفیت زنان، ایجاد کورس‌های آموزش زبان انگلیسی، ایجاد فضای سالم و مصؤون کاری، تدوین طرزالعمل‌ها و پالیسی‌ها در حمایت از زنان، ایجاد کمیته‌ی بودجه پاسخگو بر جندر، ایجاد بخش جندر در نهادهای تحصیلات عالی دولتی و خصوصی، فراهم ساختن وسایط نقلیه برای دختران در دانشگاه‌ها، تجهیز و ساخت لیلیه برای دانشجویان دختر و… از جمله عمده‌ترین فعالیت‌های کلیدی وزارت تحصیلات عالی در حمایت از دختران و زنان می‌باشد که به خوبی صورت گرفته است.
وزارت تحصیلات عالی با در نظر داشت ماده‌ی ۴۳ قانون اساسی: «تعلیم حق تمام اتباع افغانستان است که تا درجه لیسانس در موسسات تعلیمی دولتی به صورت رایگان از طرف دولت تأمین می‌گردد»، متعهد است تا برای همه شهروندان کشور بدون تبعیض میان جنس زن و مرد بر علاوه‌ی خدمات تحصیلی، تساوی جندر را به شکل عادلانه مدنظر داشته باشد و زمینه‌های افزایش حضور زنان و دختران را در نهاد های تحصیلات عالی به عنوان استاد، محصل و کارمند فراهم سازد.
توسعه تحصیلات عالی با کیفیت و دارای شرایط و امکانات مساعد برای تساوی جندر بر مبنای ارزش‌هایی چون: تساوی حقوق، شایسته‌سالاری، همبستگی ملی، مسؤولیت‌پذیری و آمادگی برای خدمت‌گذاری به افغانستان دیدگاه وزارت تحصیلات عالی در قبال زنان است که برای تحقق آن فعالیت‌های موثر صورت گرفته و برنامه‌های مفید دیگر نیز روی دست است تا برای افزایش حضور معنادار زنان در نظام تحصیلی کشور به منصه‌ی اجرا گذاشته شود.
