مسعود اختیاری، همکار نیمرخ از بامیان
بامیان امن آیا مکان امنی برای زنان نیز است؟
در ظاهر که این طور نیست. گزارش ده ماهه خشونت با زنان در افغانستان که کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از ماه جنوری تا اکتبر امسال، نشان می‌دهد که بامیان بعد از ولایت‌های کابل و قندهار با 318 مورد رتبه سوم را به عنوان ولایتی با بیش‌ترین آمار خشونت علیه زنان کسب کرده است.
مسؤولان ریاست امور زنان ولایت بامیان نیز تأیید می‌کنند که در نُه ماه امسال ارقام اعمال خشونت علیه زنان دو برابر نسبت به سال قبل رشد داشته است.
فعالان حقوق بشر و حامیان حقوق زنان در بامیان نیز می‌گویند که زنان و دختران به حقوق شان تاحدودی دسترسی دارند، اما خشونت علیه زنان هنوز در این ولایت به میزان قابل توجه اتفاق می‌افتد و هنوزهم تا رسیدن به وضعیت مطلوب راه درازی در پیش است.
حکیمه علیزاده فعال حقوق بشر در گفت‌وگو با هفته‌نامه نیمرخ گفت که در برخی ساحه‌ها عرف سنتی و فقر سبب شده است که هنوز زنان در دسترسی به اولیه‌ترین حقوق شان محدودیت داشته باشند.
این فعال حقوق بشر دسترسی به آموزش و پرورش را یکی از این بخش‌هایی دانست که عرف، فقر در کنار چالش‌های دیگری مثل دور بودن مکتب در بعضی ولسوالی‌ها به ویژه ولسوالی کهمرد بامیان باعث شده است دختران از حق آموزش شان نیز محروم بمانند.
خانم علیزاده که در مدت 5 سال فعالیت و کار در بامیان در پهلوی این که وکیل مدافع بوده است، می‌گوید که حضور زنان در ارگان‌های عدلی و قضایی بامیان متناسب با قضایای که نیاز به رسیدگی دارد، کم است. همچنان وجود بخش‌های اختصاصی زنان تنها در مرکز ولایت سبب شده زنانی که در ولسوالی‌ها مورد خشونت قرار می‌گیرند، برای آنان دسترسی به عدالت رسمی(در نهادهای عدلی و قضایی) بسیار دشوار باشد.
چرا ارقام خشونت‌ها در برابر زنان دو برابر شده است؟
جواد دادگر رئیس دفتر کمیسیون مستقل حقوق بشر در ولایت بامیان به تاریخ دوم دسامبر در برنامه‌ای با عنوان «راهکارهای محلی برای کاهش خشونت علیه زنان» تصریح کرد که «ثبت ارقام بیش‌تر نشان از آگاهی زنان دارد؛ به گونه‌ای که در گذشته خشونت‌ها علیه زنان کتمان می‌شد. آگاهی زنان می‌تواند دلیل خوبی باشد، اما دلیل کافی نیست، زیرا کار در راستای حقوق زنان هنوز راه طولانی پیش رو دارد. با قبول این‌که حساسیت‌ها ناشی از فرهنگ سنتی در بامیان در مورد فعالیت‌های زنان کم‌تر شده است، اما خشونت علیه زنان هنوز به صورت گسترده در ولایت بامیان اعمال می‌شود.»
دوره‌ی سخت قرنتین ناشی از شیوع ویروس کرونا در جهان که درآمد خانواده‌ها کاهش یافت و بی‌کاری افزایش یافت، عامل دیگری است که ذکیه رضایی رئیس امور زنان بامیان به آن اشاره می‌کند.
خانم رضایی در گفت‌وگو با هفته‌نامه نیمرخ گفت برای ولایتی که 63 درصد مردم آن زیر خط فقر هستند، فقر عامل تعیین کننده‌ی وضعیت جامعه است. خشونت نیز به عنوان یک پدیده‌ی اجتماعی با افزایش فقر بیش‌تر می‌شود.
آموزش حقوق بشر راه‌حل کاهش خشونت علیه زنان
جواد دادگر می‌گوید که آموزش حقوق بشر متمرکز بر تغییر نگرش‌ها می‌تواند گام اساسی برای کاهش خشونت علیه زنان باشد. آقای دادگر تأکید دارد که با تمام تلاش‌ها در بیش از یک‌ونیم دهه‌ی اخیر در بامیان هنوز نیاز مبرم است که برای شهروندان بامیان حقوق بشر آموزش داده شود.
برنامه‌های آگاهی‌دهی نهادهای فعال در عرصه زنان و حقوق بشر بیش‌تر متمرکز بر مرکز شهرها بوده، از این جهت مورد انتقاد نیز قرار گرفته اند که قریه‌های دور با فرهنگ عرفی فراموش می‌شود.
ذکیه رضایی رئیس امور زمان بامیان می‌گوید که امسال تلاش کرده‌اند به نقاط دوردست این ولایت توجه شود: «اعلام قطعنامه عمومی یکی از فعالیت‌هایی است که ریاست امور زنان بامیان انجام داده است. این ریاست تلاش کرده که برای کم‌رنگ کردن فرهنگ گله ستانی/قلین در ولسوالی‌ها در همکاری با عالمان دین و بزرگان محل قطعنامه سرتاسری اعلام کند.»
آگاهی از اهمیت آموزش دختران در قریه‌ها، حق میراث و پیگیری قضایای خشونت علیه زنان در اداره‌های عدلی و قضایی از دیگر تلاش‌هایی است که ذکیه رضایی می‌گوید برای کاهش خشونت با زنان صورت گرفته است.
با این حال نمی‌توان تعیین کرد که چه زمانی به جامعه‌ی ایده‌آل خواهیم رسید که حکیمه علیزاده و دیگر بانوان جوان بامیان در سر دارند، اما بی‌تردید در کوتاه مدت دست یافتی نخواهد بود.
حکیمه می‌گوید: «جامعه‌ی ایده‌آل از دید من بامیانی است که در تمام ساحات آن بدون درنظرداشت جنسیت، قوم، زبان، مذهب؛ همه به عنوان انسان و بشر به حقوق اساسی شان دسترسی داشته باشند، احترام شوند و کرامت انسانی شان رعایت شود. همه در کنار هم به صورت مسالمت‌آمیز در فضای عاری از خشونت زندگی کنند و دیگر زن چون زن است از برخی حقوق اساسی‌اش محروم نشود.»
