کشت و برداشت گل زعفران در یکی از دوردست‌ترین مناطق افغانستان که در حصار کوهستان‌های دشوارگذر قرار گرفته، تازه رونق یافته است.
اکنون خانواده‌ها به مهمان و رستورانت‌ها و کافه‌ها به مشتریان‌شان چای زعفران تعارف می‌کنند.
گل زعفران که از لحاظ درآمد مالی بدیل مناسبی بر کشت کوکنار شمرده می‌شود، بیش‌تر به طلای سرخ معروف شده است.
حالا قرار است ولایت دایکندی به یکی از معادن این طلای سرخ مبدل شود؛ برنامه‌ای که به ابتکار زنان آغاز شده و شماری از آنان را به استقلال مالی رسانده است.
بی‌نظیر حسینی، بانویی که در شهر نیلی مرکز ولایت دایکندی مصروف تولید و تجارت صنایع دستی بود، از سه سال بدینسو به زعفران روی آورده است.
خانم بی‌نظیر گاهی اوقات با خانواده‌ی پنج‌نفره‌اش چای زعفران می‌نوشند. او به هفته‌نامه نیمرخ می‌گوید که از سال ۱۳۹۵خورشیدی بدینسو به کشت و جمع‌آوری زعفران روی آورده و تاکنون سالانه بیش از پنجاه هزار افغانی از تولید زعفران درآمد داشته است.
بی‌نظیر پس از سه سال تجربه‌ی کاشت و برداشت گل زعفران می‌گوید: این یکی از مناسب‌ترین راه‌های تأمین خرج و استقلال مالی برای کسانی‌ست که بودجه کافی برای سرمایه‌گذاری ندارند.
اگرچند محصولات زعفران که بی‌نظیر برداشت می‌کند در حدی نیست که خود به بازار جهانی عرضه کند، اما از فروش آن به بازرگانان داخلی رضایت دارد و می‌گوید زنان روستایی می‌توانند با کاشت و برداشت زعفران بسیار زود و به راحتی صاحب کار و اقتصاد مناسبی شوند.
اداره زراعت ولایت دایکندی نیز دهقانان به ویژه زنانی را که بخواهند زعفران بکارند، همکاری می‌کند.
زینب موسوی زن جوانی‌ست که در مرکز این ولایت از سوی ریاست زراعت دایکندی حمایت شده است.
زینب به هفته‌نامه نیمرخ گفت: «ریاست زراعت ولایت دایکندی برای ما پیاز زعفران توزیع کرد. اکنون به دو روش زعفران می‌کاریم. یکی در زمین‌هایی که از سوی ریاست زراعت سروی شده بود پیاز زعفران را کاشتیم و دیگر به روشی که یک شرکت چینی برای مان آموزش داده است؛ پیاز زعفران را در اتاق کشت و نگهداری می‌کنم و تاکنون حاصلات خوبی گرفته‌ام.»
حالا این شرکت چینی که در راستای رشد سکتور زراعت در افغانستان برنامه‌های آموزشی کوتاه‌مدت دایر می‌کرد، قرار شده زعفران زینب و دیگر زنانی را که آموزش دیده‌اند به قیمت مناسب بازار خریداری کند.
زعفران تولید شده در ولایت دایکندی در شهر نیلی و چند شهر دیگر افغانستان مانند کابل و هرات نیز به مصرف می‌رسد.
طاهره حسینی، زمانی که دست به تولید و فروش زعفران بُرد، غرفه‌ی صنایع دستی‌اش را گسترش داد و اکنون از پول زعفران یک فروشگاه لباس زنانه باز کرده است.
طاهره از نخستین بانوانی‌ست که برای ترویج زعفران در دایکندی آغاز به کار کرد. نزدیک به پنج سال است که او هر بهار پیاز زعفران را به زمین می‌کارد و در اوایل خزان کلاله‌های قرمز معروف به طلای سرخ را از بین گل‌برگ‌های بنفش زعفران می‌چیند. دو کیلو از این محصول ناب و گران‌قیمت شاید بتواند خرج یک سال خانواده‌ی چهارنفری در روستاهای افغانستان را تأمین کند.
طاهره به هفته‌نامه نیمرخ می‌گوید: «از وقتی کشت و تولید آن را فراگرفتم برایم ثابت شد که این محصول چقدر در رشد اقتصادی خانواده‌ها به ویژه برای زنان موثر است. به راستی که زعفران طلای سرخ برای کسانی است که دنبال شغل آزاد استند و یا بی‌کار مانده‌اند.»
براساس اطلاعاتی که غلام‌علی نوری، مدیر عمو‌می ترویج زراعت در ریاست زراعت دایکندی به هفته‌نامه نیمرخ ارایه کرد، با وجود بازار اندک و ارزان بازهم محصولات زعفران در دایکندی افزایش یافته است.
آقای نوری می‌گوید در سال 1399 خورشیدی، دولت ۳۹ قطعه‌ی نمایشی زعفران را در ولسوالی‌های پاتو، کیتی، خدیر، شهرستان، میرامور و نیلی ایجاد کرده بود که در نتیجه بیش از 140 کیلوگرام زعفران به دست آمده که ارزش مجموعی آن در بازارهای داخلی بیش از پنج میلیون افغانی است.
اداره محلی دایکندی از سال 1397 خورشیدی بدینسو سالانه برای تعداد محدودی از دهقانان به ویژه زنان پیاز زعفران توزیع و در روند کشت و برداشت آن با مردم نظارت و همکاری می‌کند.
اما بیش‌تر کسانی که وارد این تجارت زراعتی شده‌اند، پیاز زعفران را از ولایت هرات وارد می‌کنند.
ریاست زراعت دایکندی طی سه سال اخیر بیست خانم زراعت‌پیشه را تحت پوشش برنامه «ترویج زعفران» قرار داده و به آن‌ها نحوه‌ی کشت و برداشت طلای سرخ را آموزش داده است.
آقای نوری می‌گوید در ولایت دایکندی در روند کشت، پرورش و جمع‌آوری زعفران زنان نقش اساسی بازی کرده‌اند.
در بازارهای داخلی افغانستان هر کیلوگرام کلاله‌های زعفران تا چهل هزار افغانی به فروش می‌رسد. اما در بازارهای بین‌المللی این قیمت چندین برابر می‌شود.
گلجان سمر بانوی جوانی‌ست که پیش از این تجارت میوه‌ی خشک داشت و بادام و چهارمغز دایکندی را به بازارهای بین‌المللی عرضه می‌کرد. خانم سمر امسال برای نخستین بار روی زعفران نیز سرمایه‌گذاری کرده است.
گلجان سمر به هفته‌نامه نیمرخ می‌گوید تلاش می‌کند تا محصولات زعفران دایکندی را یکجا با میوه‌های خشک این منطقه به بازارهای جهانی برساند.
زعفران حدود ده سال قبل برای نخستین بار در هرات عام شد و اکنون در شمار زیادی از ولایت‌های افغانستان ترویج یافته است.
براساس اطلاعات وزارت زراعت کشور ولایت هرات، دایکندی، فراه، فاریاب و غور بهترین شرایط اقلیمی و آب و خاک را برای کاشت و برداشت گیاه زعفران دارند.
پیش از این هفت دوره بود که زعفران افغانستان در جهان مقام اول کیفیت را می‌گرفت؛ امسال نیز طبق انتظار مردم، انستیتوت بین‌المللی ذایقه، سه ستاره طلایی و جایزه‌ی مقام نخست را به افغانستان داد.
ولایت دایکندی در حال تبدیل شدن به یکی از مراکز عمده‌ی تولید زعفران در کشور است. اما امکانات لازم برای پروسس آن وجود ندارد. اداره زراعت این ولایت می‌گوید تاهنوز کشاورزان گل زعفران را به روش‌های سنتی جمع‌آوری می‌کنند. پروسس غیرمعیاری گاهی باعث می‌شود که قیمت زعفران تا 50 درصد کاهش یابد و ارزش هر کیلوگرام به 20 هزار افغانی تنزل یابد.
