گزارش‌گر: باقر ابراهیمی
نتایج یافته های گزارش تحقیقی هفته نامه نیمرخ نشان می دهد که توافقنامه صلح قریب الوقوع با طالبان به قیمت قربانی کردن حقوق و آزادی های زنان امضا خواهد شد، به عبارت دیگر دستاوردهای مربوط به حقوق و آزادی های زنان، بزرگترین قربانی توافقنامه صلح با طالبان خواهد بود.
این تحقیق از طریق مصاحبه با شش عضو مذاکره کننده با طالبان در قطر، تحلیل مطالب بیش از ده منبع خبری، بررسی تحقیقات مرتبط و مصاحبه با تعدادی از زنان مشغول به کار در رسانه ها و سایر مشاغل اداری در شهر کابل صورت گرفته است. این تحقیق از ابتدای ماه جدی سالجاری تا ابتدای ماه دلو انجام شده است.
زنان پاسخ دهنده به سوال های نیمرخ می گویند که در نحوه تفکر طالبان هیچ تغییری بوجود نیامده است و با تشکیل حکومت اسلامی زیر نظر طالبان، آن ها حقوق و آزادی های دو دهه اخیر را نخواهند داشت. مصاحبه نیمرخ با یکی از طالبان شرکت کننده در نشست دوحه و تحلیل صحبت هایی که دیگر سران طالبان با منابع خبری افغانستان انجام داده اند، نشان می دهد که طالبان نیز بر روی موضع گذشته شان (دوره امارت) درباره زنان با اندکی تغییر تاکید دارند.
یافته های دیگر نیمرخ از قرار زیر است:
- 1. دیدگاه مردسالارانه در میان نمایندگان دولت افغانستان نیز چالش دیگری است که سبب گردیده بحث‌های کمتری در مورد حقوق زنان در این نشست‌ها صورت گیرد و مصالح سیاسی باعث شده است که حقوق و آزادی های زنان در اجندای گفتگو با طالبان قرار نگیرد.
- 2. حضور زنان در نشست‌های صلح نه تنها سبب لابی‌گری بیشتر در مورد حقوق زنان گردیده، بلکه در حفظ اتحاد و انسجام هئیت گفت‌وگو کننده افغانستان را نیز نقش زیادی داشته است؛ نمونه‌ای آن را می توان در نشست 16 و 17 سرطان سال 1398 در دوحه مشاهده نمود.
- 3. دیدگاه مردانه درباره سیاست در افغانستان از دلایل حضور کمرنگ زنان در نشست‌های صلح محسوب می‌شود که این دیدگاه بیشتر در میان احزاب سیاسی به چشم میخورد.
- 4. بررسی ها نشان می‌دهد که از سال 1990 الی 2014 میلادی 130 توافقنامه صلح در جهان به امضا رسیده است که از این میان در 13 مورد آن زنان به عنوان امضا کننده آن نقش داشته است؛ در توافقنامه هایی که زنان در آن نقش اساسی داشته است و یک طرف امضا کننده توافقنامه عمل بوده آن توافقنامه از ثبات و پایداری بیشتری برخوردار بوده است.
- 5. بسیاری از زنان شاغل طبقه تحصیلکرده جامعه افغانستان بخصوص زنان خبرنگار، موافق صلح حکومت افغانستان با طالبان نیستند و پذیرش صلح با طالبان را به معنی بازگشت به گذشته (امارت) می دانند و ترجیح می دهند که کشور را ترک کنند.
طالبان تغییری نکرده‌اند
هفته نامه نیمرخ نشست‌ها و مذاکرات صلح افغانستان با گروه طالبان را از نخستین دیدار رسمی دولت تا آخرین نشست که این روزها در شهر دوحه جریان دارد را به بررسی گرفته تا دریابد که نقش زنان در گفتگوهایی که پشت دروازه های بسته برگزار گردیده چگونه بوده است و به چه میزان اعضای گفتگوکننده افغانستان زنانی که عضو هیات بودند فرصت صحبت داشتند.
در تاریخ 18 عقرب سال 1397 برای نخستین بار، هیات دولت افغانستان به گونه‌ای رسمی و مستقیم با هیات گروه طالبان گفتگو کردند، هر چند این، یک نشست منطقه‌ای بود که به میزبانی روسیه و با حضور نمایندگان کشورهای روسیه، چین، هند، پاکستان و ایران برگزار شد و حکومت افغانستان گفته بود که شورای عالی صلح به عنوان یک نهاد مستقل در آن شرکت کرده است، اما از این نظر که دو طرف، مستقیما باهم دور یک میز نشسته بودند، قابل اهمیت تلقی می‌شود.
حبیبه سرابی تنها زنی بود که برای نخستین بار در کنار اعضای هیات دولت افغانستان در این نشست راه یافته بود. او معاون شورای عالی صلح بود. از آنجایی که این نشست مقدمه‌ای بر دیگر نشست های صلح به شمار می رفت، گفتگوی مستقیم و رسمی میان اعضای هیات دولت و گروه طالبان صورت نگرفت و دو طرف اعلامیه‌هایشان را در جمع نمایندگان دیگر کشورها خواندند. بعد از این نشست، حبیبه سرابی در نشست های بعدی با طالبان شرکت کرد. او به نیمرخ می گوید: «بعضی از افراد فکر می کنند که تفکر طالبان درباره زنان نسبت به گذشته تغییراتی کرده است اما در این نشست ها متوجه شدم که نگاه طالبان به زنان تغییری نکرده است. من در مسکو (اولین نشست با طالبان) از استانکزی سوال کردم که چرا در ترکیب شما زن وجود ندارد؟ امیدوار هستم که بار دیگر زن (زنی در هیات طالبان مذاکره کننده) باشد. آنها گفتند که شما می توانید از زن های ما نمایندگی کنید. من جواب دادم که دقیقا از زن های شما می توانم نمایندگی کنم و به عنوان یک زن دردشان را درک می کنم اما نمی توانم از شما نمایندگی کنم.»
«در این دوره ما حتی از بعضی از نهادهای ناظر و نهادهایی که از نقش زنان و سایر افراد آسیب پذیر صحبت می کردند و با طالبان دیدار داشتند با آنها هم صحبت کردیم و خواستیم که (بر طالبان) فشار بیاورد که چرا در ترکیبشان زن حضور ندارند.
هیات طالبان چنین استدلال کردند که شرایط عرفی جامعه ما اجازه نمی دهد که زن را با خود (در هیات مذاکرکننده طالبان) داشته باشیم و حتی بعضی وقت ها می خواستند که ما را ملامت کنند. طالبان می گفتند که شما (زنان) نقش سمبولیک دارید و دولت می خواهد شما را علم کند و از نام شما (زنان) استفاده کند. می گفتند: شما بیچاره گک ها از خانواده هایتان دور شدید اما وقتی در میز مذاکره با زنان متوجه شدند که زن ها استدلال و ایده دارند، می توانند خوب مذاکره کنند و می توانند یک سیاستمدار خوب باشند.»
فوزیه کوفی نیز سال گذشته در گفتگویی با بی بی سی، مشابه این تجربه را بیان می کند. فوزیه گفته بود: «از آنجایی که هیات ما نمایندگان زن داشت، به طالبان پیشنهاد دادم آنها هم زنان را به میز مذاکره بیاورند. آنها بلافاصله شروع به خندیدن کردند.»
طالبان، اعلامیه های حقوق بشر و ملل متحد را نپذیرفتند
بگفته حبیبه سرابی «در نشست دوحه قبلی اختلاف نظر وجود داشت، برای اینکه اگر اختلاف نبود ما در دو طرف میز مذاکره نمی بودیم. وقتی در نشست دوحه روی اعلامیه کار می کردیم، ما بیشتر روی حقوق زنان و اعلامیه های حقوق بشر تاکید داشتیم و در این بخش مشاجره لفظی و برخورد به وجود آمد. آنها می خواستند با آوردن کلمات اسلامی به عنوان پسوند یا پیشوند به ما بگویند که گویا شما مسلمان خوب نیستید مثلا باز هم موضوع حکومت اسلامی بود که ما برخورد کردیم که یکی از اعضای گروه ما گفت: شرم است برای ما (نمایندگان حکومت افغانستان) که از طرف ما کسی حکومت اسلامی را قبول نداشته باشد، من هم عصبی شدم و گفتم منظور ما این نیست که ما مسلمان نیستیم و حکومت اسلامی را قبول نداریم بلکه ما امارت اسلامی را نمی خواهیم. سر همین موضوعات اساسی و یکسری از اعلامیه های حقوق بشر جنجال هایی بوجود آمد. برای ما اعلامیه های حقوق بشر و ملل متحد مهم بود که در آن وقت، آنها قبول نکردند.»
این عضو مذاکره کننده دولت افغانستان می گوید که در دور جدید مذاکرات بحث حقوق زنان در اجندای بحث ها نیامده است. او درباره اینکه سخنی از حقوق زنان در جلسات مطرح نخواهد شد، اظهار می دارد: «حق زنان یکی از دستاوردهای جمهوری اسلامی افغانستان است که در طی ۱۹ و ۲۰ سال گذشته ما آن را بدست آوردیم ما آن را از طالبان خیرات نمی خواهیم، به همین خاطر در آجندا نیاوردیم که شما در مورد حقوق ما چه نظری دارید، این حق ماست، ما می خواهیم از طرف مقابل حقوق اسلامی زنان و عنعنات آمده که این موارد، قابل بحث و گفتگو است که منظورشان از حقوق اسلامی و عنعنات چیست. البته به صورت گذرا من یک سوال از آنها کردم که منظورتان از عنعنات در اینجا چیست؟ گفتند: بخاطر این که یک منطقه نسبت به مناطق دیگر عنعنات متفاوت دارد. مثلا در فاریاب زنان چادرهای آبی می پوشند که منظورشان، چادری بود ولی در جنوب به شکل دیگری چادرشان می پوشند. منظورشان را طوری بیان کردند که گویا عنعنات/ رسوم یک منطقه بر منطقه دیگر تحمیل نشود. تا جایی که من درک کردم منظورشان این بود که عنعنات غربی بر زنان تحمیل نشود این مسایلی است که در زمان مذاکره بیشتر روی آن بحث صورت می گیرد. موضوع حجاب، بحث مهم و اساسی است که باید سر آن بحث کنیم که انها چگونه حجابی را می خواهند. در گفتگوی سال گذشته دوحه، خانم ها پرسیدند که منظورتان از حجاب اسلامی چیست؟ آنها گفتند همین چادر و لباستان درست است. همین حجاب اسلامی است اما باید روشمند و اصولیتر شود.»
یکی از زنان مذاکره کننده صلح: گفتند جایی برای شما نیست
تاجور کاکر در دومین نشست مذاکرات صلح با طالبان در مسکو حضور داشت. او به نیمرخ می گوید که از حضورش در یکی از جلسات گفتگو با طالبان ممانعت شده است.
او با انتقاد از اعضای هیات افغانستان در این نشست می‌گوید که نقش ما زنان در این نشست نمادین بود. بعد از اینکه رهبران (مذاکره کنندگان از طرف افغانستان) با طالبان گپ زدند، باید یک زن گپ میزد، حق من بود که در مورد حقوق زنان گپ بزنم اما در آنجا کسی به ما حق (اجازه صحبت کردن) نداد.
این عضو سابق مذاکره کننده با طالبان اظهار می دارد: «طالبان در دیگر هتل اقامت داشت و مردان حاضر در هیات ما با آن ها گپ میزدند ولی ما خبر نمی شدیم که چه بحث هایی مطرح شده است. رفتن ما نمایشی بود که دو زن هم در نشست حضور داشتند.»
این تمام ماجرای نشست صلح مسکو نبود بلکه در یکی از نشست‌هایی که اعضای هیات گفتگوکننده افغانستان و هیات طالبان با هم داشتند، به وی اجازه ورود در نشست داده نشده است: «سفیر مسکو در کابل حتی مرا اجازه نداد که در مجلس (نشست مذاکره با طالبان) داخل شوم. مقابلم ایستاد و گفت: جای نیست.»
خانم کاکر می افزاید که تجربه چندین سفر مشترک با چهره های جهادی را دارد و در طول چندین سال بارها بخاطر گفتگوهای صلح و دیگر موارد با چهره های سیاسی و جهادی در خارج از افغانستان سفر کرده است اما در تمام آن نشست‌ها اعضای هیات افغانستان همه دور یک میز می نشستند و برای منافع ملی لابی‌گری می کردند ولی در دومین نشست صلح مسکو که میان سران احزاب سیاسی و طالبان برگزار گردیده بود، اینگونه نبود.
خانم کاکر ادامه می دهد: «من در طول جنگ های داخلی هم به همراه مجاهدین در نشست های مختلف شرکت کرده ام. آنها (مجاهدین) هم می گفتند از حق زنان دفاع می کنیم اما از حق خود دفاع میکردند از حق زنان دفاع نمی‌کردند. در مسکو هم همین مردهایی که رفته بودند به جرات می‌گویم که هیچ کدامشان مسایل زن را مطرح نکردند.»
حقوق زنان جزو اجندای اصلی صلح نیست
فوزیه کوفی، یکی دیگر از شرکت کنندگان در نشست صلح دوحه به نیمرخ می گوید: «در نشست مسکو مساله زنان در تمام صحبت ها یادآوری شد و گروه طالبان یکی را موظف کرده بودند که موقف آنها درباره زنان را مطرح می کرد. آنها گفتند: زنان نمی توانند قاضی و رئیس جمهور شوند. نشست دوم در مسکو موفقیت آمیز نبود، چون بحث آتش بس بود که آنها مخالفت کردند. نشست سوم تمام کسانی که صحبت می کردند، تقریبا همه زنان و قربانیان جنگ را می دیدند. آنها تلاش می کردند، بشنوند تشویش/ نگرانی زنان چیست اما گفتگوهای رسمی مساله زنان مطرح نشده است، چون اجندای اصلی را مطرح می کردیم.»
ما در جلسات افطاری با طالبان نشست داشتیم، در جلسه بودیم و جلسه ای نبود که افغانستان باشد و زنان نباشد منتها بحث زنان مطرح نشد. بحث زنان عمده ترین موردی بود که درباره اش صحبت شد.
بگفته وی، «مذاکرات صلح افغانستان بیشتر درباره حقوق زنان و آینده افغانستان است، حقوق زنان یکی از مهمترین ارزش های جمهوری است. توافق صلح بدون زنان ممکن نیست. اما مشکلی وجود دارد، فرهنگ مردسالارانه در افغانستان یک مشکل تاریخی است که مختص به گفتگوهای صلح نیست بلکه در تاریخ ریشه دارد، در ادارات دولتی وقتی یک مرد نظر، پیشنهاد و انتقاد داشته باشد حتی اگر از لحاظ محتوایی غنی نباشد باز هم ترجیح داده می شود؛ در مذاکره هم این استثنا نیست ما یک مبارزه نفس گیر و طولانی داریم و در هر مقطع این مبارزه است هم در میان هیات خود ما و هم در نشست‌ها با طالبان.»
خانم کوفی بحث زنان در گفتگوهای صلح را مختص به زنان نمی‌داند بلکه معتقد است که این موضوع با تمام اصول و ارزش‌های مشترک که دولت افغانستان به آن پایبندی دارد مرتبط است، از آن جمله می‌توان به موارد مانند آزادی های سیاسی، فرهنگی و مدنی اشاره کرد. وی علاوه میکند که همواره در نشست های صلح از آزادی زنان به عنوان نمونه برای سایر حقوق و آزادی های شهروندان کشور یاد می شود.
به باور این عضو هیات از آنجایی که حضور زنان می‌تواند تضمین کننده این ارزش ها باشد بنابراین در مذاکرات تمام اعضای هیات روی این موارد بحث و گفتگو خواهند کرد و اشتراک کنندگان نشست به دلایل که در بالا ذکر گردید ایجاب میکند که بحث زنان را در اولویت مذاکرات قرار دهد.
خانم کوفی با اظهار امیدواری درباره آینده صلح با طالبان می گوید: «گروه های جهادی ذهنیت های شان وقتی صحبت‌های شان را ببینیم نسبت به سی سال قبل تغییر کرده است. من یقین دارم که اگر گروه طالبان هم وارد یک روند مردم سالار شود. ذهنیت های شان تغییر میکند.»
زاخیلوال: قضاوت ما بر اساس ظاهر سخنان طالبان است
پس از چهارده ساعت مذاکره نفس گیر میان اعضای هیات دولت افغانستان و گروه طالبان در نهایت دو طرف فیصله مشترکشان را در قطعنامه‌ای 8 ماده‌ای عمومی ساختند که در ماده 6 این توافقنامه روی حقوق زنان اشاره شده است: «اطمینان از تامین حقوق زنان در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تعلیمی و فرهنگی در چارچوب ارزش‌های اسلامی و تآمین حقوق اقلیت‌های مذهبی.»
عمر زاخیلوال، یکی از اشتراک کنندگان این نشست، حضور پر رنگ زنان را در لابی‌گری برای حقوق زنان موثر می داند: «حضور زنان در قطر زیاد (چشمگیر) بود، هیچ خانمی نبود که اجازه صحبت کردن نداشته باشد. طالبان هم تلاش می کردند که به خانم ها احساس راحتی بدهند تا بتوانند حرفهایشان را بزنند و در پاسخ های لفظی طالبان، بی احترامی درباره زنان دیده نشد ولی گفتم که قضاوت ما بر اساس ظواهر الفاظ است. نهایتا در قطعنامه خانم ها دست بالا کردند و اعلام رضایت کردند.»
«اسلام طالبانی با اسلامی که ما می شناسیم، فرق می کند»
ماری اکرمی رئیس شبکه زنان افغان یکی از اشتراک کنندگان در نشست سال قبل در دوحه بود. او در گفتگو با نیمرخ، حاکم بودن فضای برتری خواهی مردان نسبت به زنان در میان اعضای هیات گفتگوکننده صلح افغانستان در این نشست را تائید میکند و می افزاید: «زنان به دلیل اینکه تعدادشان نسبت به نشست های قبلی صلح بیشتر بود و اتحاد و اتفاق میان آنان وجود داشت، به مردانی که چنین دیدگاهی داشتند، اجازه داده نشد که در میز گفتگو دیدگاهشان را عملی سازد.»
او ادامه می دهد: «هر چند این دیدگاه وجود داشت که مردان نسبت به زنان حق دارند کسانی بودند که فکر میکردند ما فلان شخصیت هستیم، ما بهتر و بالاتر هستیم. آن ها تلاش می کردند که حق بیشتر داشته باشند ولی در آنجا زنانی نبودند که سکوت کنند. زنانی نبودند که بترسند و بگویند هر چه شما بگویید. بسیاری حرف‌ها را زنان گفتند و دیگران به آن احترام کردند و پذیرفتند.»
فاطمه گیلانی، دیگر عضو تیم مذاکره کننده دولت افغانستان به نیمرخ می‌گوید که موضوعاتی مانند حقوق زنان، حقوق اقلیت‌ها و آزادی بیان از جمله مواردی است که به حقوق بشر مربوط می شود، از همین رو این مسائل برای تمام اعضای هیات گفتگوکننده دولت، مهم و حیاتی است که روی آن پافشاری صورت خواهد گرفت.
به گفته وی موضوع حقوق زنان به قدری مهم است که چشم‌ها بسوی چهار خانم که در این نشست حضور دارند، دوخته شده است: «مسئولیت خواسته یا ناخواسته به گردن زنان است؛ بخاطر اینکه زنان افغانستان (زنان مذاکره کننده را) به چشم نماینده می بینند مسئولیت ما دو برابر است، یکی مسئولیت به تمام مذاکرات (چانه زنی درباره تمام موضوعات مذاکره) و دوم مسئله (حقوق) زنان حیاتی است که از طرف زنان مسئولیت داده شده است.»
خانم گیلانی طرز دید و تفکر دو طرف میز مذاکره کننده را متفاوت ارزیابی کرده و می افزاید: «اسلامی که ما می شناسیم با اسلامی که آنان [طالبان] می شناسند، فرق دارد اینها حقیقت‌هایی است که امکان ندارد، چشم خود را بسته کنیم و آسان نخواهد بود اما باید آماده باشیم که از حقوق خود و از آنچه که مردم از ما خواسته اند، دفاع کنیم.»
با توجه به طولانی شدن مذاکرات صلح افغانستان که تنها توافق روی اصول مذاکرات نزدیک به سه ماه به طول انجامید به نظر می رسد که این کشور برای دستیابی به صلح راه درازی در پیش دارد. دیده شود که بعد از این در میز مذاکرات میان دو طرف چه خواهد گذشت.
طالبان با حقوق و آزادی های زنان مخالفند
«محبوبه واحدی»، یکی از خبرنگارانی است که در افتتاحیه مذاکرات صلح قطر همراه با هیات دولت شرکت کرده بود، او معتقد است که دیدگاه طالبان نسبت به زنان هیچ تغییری نکرده است؛ وی در گفتگوهایی که با هیات طالبان داشته متوجه شده است که آنان همچون گذشته با حقوق زنان مخالف است.
او به نیمرخ می گوید: «طالبان حتی دیپلماسی درست ندارد، در آنجا که ما بودیم دو بار اعضای هیات خود را تغییر دادند این باعث شد که بین خودشان دعوا داشته باشند، طالبان امروزی، همان طالبان گذشته است؛ وقتی من با مولوی حنفی و داکتر نعیم صحبت کردم، هدف شان این بود که حضور زنان در جامعه افغانستان مطابق با عنعنات و سنت ها باشد، عنعنات با شریعت اسلامی تفاوت دارد ولی شفاف سازی نکردند. به نظر من طالبان با حضور زنان مثل گذشته مخالف هستند و هیچ تغییری در دیدگاه شان نکرده اند.»
عضو هیات طالبان: «ما از مریخ نیامدیم ولی قیام ما برای دفاع از حقوق زنان است.»
«مولوی حنفی» یکی از اعضای هیات گفتگوکننده طالبان در مذاکره صلح دوحه می‌گوید که آنان حقوق زنان را بر اساس آن چیزی که در اسلام بیان شده است، احترام خواهند گذاشت، اما اینکه برداشتشان از حقوق زنان در اسلام چیست؟ این گروه دیدگاه و تعریف مشخصی از آن ارائه نمی‌کند.
این عضو هیات گفتگوکننده طالبان به نیمرخ می گوید: «یک بخش جنگ سرد دشمنان این بود که ما حقوق زنان را قبول نداریم، خانم ها خواهرهای ما هستند، مادرهای ما هستند، ما از مریخ نیامدیم از همه زیادتر ما با مادران خود با خواهران خود احترام داریم و همه حقوق که در چوکات اسلام به خانم ها داده شده حمایت می‌کنیم. اصلا قیام ما بخاطر دفاع از حقوق خانم ها بوده است. شما اگر به قیام ملا عمر نظر کنید، بخاطر دفاع از حیثیت خانم ها بوده است.»
تحقیقات چه می گویند؟
واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان در سال گذشته میلادی همزمان با نشست های نمایندگان حکومت افغانستان با طالبان نتایج یافته های تحقیقی خود را منتشر کرد. در این تحقیق که برای بررسی نگرش زنان افغانستان درباره صلح با طالبان انجام شده، آمده است: «زنان معتقدند که نقش نمایندگان آنها در روند صلح با طالبان نمادین بوده است و باید به انها نقش فعال در تصمیم گیری ها درباره صلح داده شود.»
زنان شرکت کننده در این تحقیق گفتند که به پایبند بودن جامعه جهانی به تعهداتش درباره حفظ حقوق و آزادی های زنان و متعهد بودن طالبان به حقوق زنان اعتماد و باور ندارند.
واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان می‌گوید که فعالان زن می‌خواهند یک شبکه متحد و یکپارچه را ایجاد کنند تا دولت و جامعه جهانی را وادار کنند که به زنان سهمی با صلاحیتی برابر با مردان با حق حق وتو در تصمیم گیری‌ها داده شود.
تحقیق مشابهی را شبکه زنان افغان درباره روند صلح با طالبان در ماه اکتبر سال گذشته انجام داده و نظر 800 زن در هشت ولایت افغانستان را پرسیده است. این تحقیق نشان می دهد که اکثریت پاسخ دهندگان نگرانی عمده آنها درباره حمایت از حقوق زنان در توافق صلح است. بیش از 90 درصد می گویند که حمایت از حقوق زنان در مذاکرات صلح مهم است و تعداد قابل توجهی از پاسخ دهندگان نگران از دست دادن دستاوردهای دو دهه گذشته زنان افغانستان هستند. به عنوان مثال، 88 درصد از پاسخ دهندگان گفتند که باید از حق تحصیل زنان حمایت شود. به دنبال آن حمایت از حق انتخاب شریک زندگی (80 درصد)، حق کار (76 درصد) و حق رأی دهی (74 درصد) نیز ذکر گردیده است.
واکنش نهادهای مدافع حقوق زنان
بررسی هفته نامه نیمرخ درباره واکنش نهادهای مدافع حقوق زن نشان می دهد که این نهادها نقش چشمگیری در تاثیرگذاری در حفظ حقوق و آزادی های زنان در گفتگوهای صلح نداشته اند. این نقش بیشتر به جمع اوری امضا و ارسال یک نامه به کنگره امریکا محدود شده است. در تابستان گذشته جمعی از نمایندگان زن مجلس نمایندگان افغانستان، کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان و تعدادی از نهادهای مدنی با ارسال یک نامه به کنگره امریکا از به خطر افتادن دستاوردهای حقوق و آزادی های زنان، اقلیت ها و مشارکت های سیاسی و مدنی به قیمت دستیابی به توافق صلح با طالبان ابراز نگرانی کردند اما پاسخ کنگره امریکا به این نامه در رسانه ها منتشر نشد، هر چند از ظواهر امر پیداست که اقدام عملی برای حفظ این دستاوردها از سوی امریکا و متحدانش در گفتگوهای انجام نشد.
آنچه از دست می‌دهیم، آزادی‌های نسبی زنان است
سکینه: اگر طالبان بیاید همین آزادی نسبی که زنان دارند را هم از دست خواهند داد. این فقط بخشی از مشکلات ناشی از آمدن طالبان در قدرت است.
خدیجه: تشکیل حکومت اسلامی توسط طالبان یعنی حذف زنان از جامعه یعنی آغاز دورانی سخت برای زنان افغانستان.
عارفه: ما نباید چنین صلحی را بپذیریم. حکومت اسلامی مشخص است که چگونه است چون در آنصورت فقط نام از اسلام برده میشه اما همه ی اعمال مردان بر اساس تفسیر های مردانه از اسلام خواهد بود و مطمنا هرنوع اعمالش را توجیه دینی میکند. نکته دیگر اینکه جامعه ما سنتی و اکثریت بیسواد است و برداشت دقیق از دین نداریم همینکه بشنویم چنین امری در دین اسلام است، کور کورانه هم عمل می‌کنیم پس از این جهت اینا می‌تواند اعمالش را توجیه دینی نموده و بالای مردم تطبیق نمایند
عادله: اگر طالبان بیاید باید شغلم را عوض کنم یا از اینجا (افغانستان) بروم.
زحل: آنچه به خبرنگاران درباره وضعیت زنان گفته اند این هست که فقط شغل دکتری زنان و اجازه درس خواندن را قبول دارند. حتی شغل معلمی را هم قبول نکرده اند.
عزیزه: من تجربه زندگی در شرایط امارت طالبانی را ندارم. آنچه که دیگران از تجربیات شان از دوره سیاه طالبان روایت میکند، تصور زندگی در چنان شرایطی برایم ناممکن به نظر می رسد. اگر صلح به قیمت تحمیل شرایط خفقان طالبانی حاکم شود، این صلح پایدار نخواهد ماند.
بهشته: توافق نامه صلحی كه آزادي مرا محدود کند، صلح نيست. صلحی كه آزادي بيان نباشد، صلح نيست. صلحی كه زنان بدون ارامش خاطر يعني وقتي از خانه به درس ، تحصيل و كار بيرون مي شوند، نگران نوع پوشش خود، شلاق خوردن باشند، صلح نيست.
مستوره: هرگز نمی پذیرم، مادران ما مزه تلخ حکومت اسلامی را چشیده و تا هنوزم که هنوز است نتوانسته حق های ازدست رفته شان را جبران کند . وتغییرات که میاورد شاید ما مثل دور قبل خانه نشین شویم ویا ترک کشور.
آزاده: نه اصلن قابل قبول نیست چون این صلح نی بلکه تقسیم کردن حکومت است و آن زمان هر کدام آنها به خواست خود بالای مردم حکومت خواهد کرد یکی از دموکراسی و دیگری بنام اسلام زندگی را بالای مردم غریب و مخصوصن زنان تلخ خواهد کرد .حکومت اسلامی طالبان یعنی برگشتن به عقب .
شبانه: قربانی جنگ من وهمجنسانم بودیم وحالا نمیخواهم قربانی صلح هم باشیم،!!
ربابه: به نظر من وقتی مجرم در نظام حکومت باشد هیچ گاهی عدالت تآمین نمیشود و مردم هم بی باور به آن حکومت خواهد بود مثلی که ما امروزه چنین وضعیتی را در افغانستان داریم.
زینب: قابل پذیرش نیست. از کار کردنم اطمینان ندارم، از اندک ازادی هایی که فعلا دارم اطمینان ندارم. من این صلح را نمی خواهم.
