از درون متن: «در دوره نیاکان مان، در دولت جمشید و سپس یما این جشن باشکوه‌تر بوده؛ بحث جنسیت در آیین نوروز نیز وجود دارد، اما تفکیک جنسیتی نه، بلکه برابری و عدالت یک اصل است. نوروز بدون زنان شاید یک آیین کهن پنداشته شود ولی «نو» نیست. اصلاً نوروز از زنان است، زنان بانی این جشن بوده و رهبری آیین نکوداشت نوروز را به عهده داشته‌اند»
گفت‌وگو با عبدالمنان شیوای شرق، معین نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ و رئیس کمیسیون برگزاری جشن ملی نوروز
شیوای شرق: آیین نوروزی و جشن کهن نیاکان ما که ریشه در حوزه تمدنی ما دارد، بیش از 14 کشور پرچمدار برگزاری این جشن باستانی است. ریشه‌های تاریخی این جشن برمی‌گردد به آیین جمشیدی، در دوره‌های جمشید و یما از پادشاهان آریانا که تخت‌نشینی و برگزای جشن نوروز در آغاز سال صورت می‌گرفت. «نوروزنامه» که حکیم عمر خیام نوشته ادعایی بر این جشن کهن و تمدنی ماست.
دولت افغانستان برای نخستین بار تصمیم گرفته که جشن ملی نوروز را برگزار کند، برنامه از چه قرار است؟
«جشن ملی نوروز» در 34 ولایت افغانستان به گونه رسمی از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ برگزار می‌شود که من مسئولیت رهبری کمیسیون برگزاری این جشن را دارم. ما در این جشن هیأت‌های خارجی در سطح کوردیپلوماتیک نیز خواهیم داشت.
در نخستین روز نوروز در ارگ ریاست جمهوری؛ سفره‌ی هفت‌سین پهن می‌شود، سمنک می‌پزیم و پرچم نوروز که از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ طراحی شده فراز خواهد شد. جشن سمنک‌پزی با حضور رئیس‌جمهور و چهارصد مهمان شامل اعضای کابینه، رهبران نهادهای دولتی و مهمانان خارجی و شهروندان کشور، برگزار می‌شود که نمایشگاه صنایع دستی زنان بخشی از این برنامه است تا آفریده‌های هنری زنان این سرزمین را به نمایش بگذاریم. هم‌چنین در این روز در شهر مزار شریف مراسم جهنده بالا کردن در مزار سخی صورت می‌گیرد که معروف به «مِیله گل سرخ» است.
در هر شهر یک چهارراهی با طراحی نوروز و پیام بهاری مزین می‌شود. ما در همکاری با ارگان‌های محلی در 34 ولایت کشور جشن نوروزی را با برگزاری نمایشگاه صنایع دستی، دسترخوان ملی برای نمایش غذاهای محلی و برنامه‌های فرهنگی و هنری شامل رقص و موسیقی، نمایشنامه و تیاتر، شب شعر و… بزرگداشت می‌کنیم.
در کابل، کمی این جشن باشکوه‌تر خواهد بود. در تمامی نواحی کابل پرچم نوروز برافراشته می‌شود، بر فراز تپه‌های کابل آتش‌بازی به راه انداخته می‌شود، 21 نهاد دولتی برای برگزاری این جشن سهم می‌گیرند. نمایشگاه‌های صنایع دستی، نمایش لباس، نمایشگاه کتاب، رقص و موسیقی، پارچه تمثیلی، نهال‌شانی و نمایش‌های رزمی و ورزشی بخشی از برنامه‌های جشن ملی نوروز 1400 خورشیدی است. در ضمن از 34 ولایت کشور یک خانواده با پوشش و غذای محلی‌شان دسترخوان افغانستان را پهن می‌کنند که از همبستگی و همدلی و مهر میهن در دل مردم نمایندگی می‌کند. این جشن متعلق به همه‌ی مردم، خرده فرهنگ‌ها و بزرگ فرهنگ‌هایی‌ست که در این مرزوبوم زیست دارند.
دومین روز نوروز در تقویم افغانستان جشن دهقان است که در بادام‌باغ کابل نمایشگاه زراعتی برگزار می‌شود. در این نمایشگاه 50 غرفه سیار متعلق به زنان است. در واقع این نمایشگاه در هماهنگی با شماری دیگر از نهادهای ملی شکل می‌گیرد. از روز سوم تا ششم نوروز برگزاری محافل رسمی در کابل و ولایات آغاز می‌شود. قرار است پس از این، هر سال یک ولایت کشور به عنوان پایتخت نوروزی اعلام شود.
حکومت قرار است چه مبلغی را برای جشن نوروز هزینه کند؟
به شمول برنامه‌ای که در ارگ برگزار می‌شود این جشن حدود پنج میلیون افغانی هزینه می‌برد. ما ویژه‌نامه نوروز را نیز چاپ و نشر می‌کنیم. با توجه به بسته‌های فرهنگی این جشن هشت میلیون افغانی را از وزارت مالیه درخواست کردیم. اما وزارت مالیه دو میلیون و پنج صد هزار افغانی را تأیید کرد. اکنون تلاش داریم با همین بودجه بازهم جشن نوروز را برگزار کنیم و چاره‌سازی کار این است که قرار شده دیگر نهادهای دولتی نیز با وزارت اطلاعات و فرهنگ همکاری کنند. شهرداری کابل مسئولیت فراز پرچم نوروز و آتش‌بازی را به عهده گرفته، وزارت صنعت و تجارت تأمین غرفه‌ها و وزارت امور زنان مسئولیت برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی را به عهده گرفته‌اند. برشنا برق برنامه‌ها، وزارت داخله تدابیر احتیاطی حالت اضطرار و وزارت دفاع مسئولیت تأمین امنیت را عهده‌دار شده‌اند. قرار است چرخبال‌های ارتش 50 هزار برگه تبریکی نوروز را از فضای شهرها برای مردم پرتاب کنند.
همچنان بخوانید
مخالفت‌ها علیه جشن نوروز با توجیه دینی در افغانستان بی‌پیشینه نیست؛ آیا رسمی شدن این جشن از سوی دولت صدای مخالفان را خاموش خواهد کرد؟
با رویکرد مذهبی اگر نگاه کنیم، یک جشن باستانی که جزئی از ارزش‌های فرهنگی مردم است هیچ تضادی با نصوص دینی ندارد. یک کتاب در باب نوروز از خواجه بشیراحمد انصاری چهار روز پیش از نوروز رونمایی می‌شود. آقای انصاری در این کتاب به صورت مستند ثابت می‌کند که جشن نوروز و احکام دینی اصلاً در تضاد نیست، بلکه دین اسلام به فرهنگ‌های بومی احترام می‌گذارد، همچنان که خلیفه چهارم اسلام احترام گذاشت. در دوران علی، جشن باستانی نوروز در سرزمین ایران کنونی بزرگداشت شده و برگزاری این جشن سبب شده که هدیه‌ی گرانبهایی از سوی حضرت علی به اشتراک‌کنندگان این جشن پیشکش شود.
کسانی که از آدرس دین بر آیین نیکوی نوروز می‌تازند، من به عنوان دانش‌آموخته علوم دینی و دانشگاهی و اکنون از مقام معینیت وزارت اطلاعات و فرهنگ و ریاست کمیسیون برگزاری جشن ملی نوروز می‌خواهم بگویم که با دید کج‌بینانه به نوروز می‌نگرند.
«یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَال» در واقع پیام رستن و نوشگفتن و بهار و تازگی است.
همانطور که نوروز در ایران، تاجیکستان، ازبیکستان، آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان و دیگر کشورهای درفش‌دار این آیین باستانی سبب همگرایی شده، در افغانستان نیز سبب همدلی در سطح ملی خواهد شد و این امکان را نیز فراهم می‌سازد تا همگرایی منطقه‌ای به وجود آید. منطق هیچ انسانی علیه این مزیت نیست، چه رسد منطق دین. از همین رو، در افغانستان امروز که دچار واگرایی‌های فرهنگی و سیاسی است، تبدیل شدن جشن نوروز به یک مراسم ملی می‌تواند راهکاری برای همگرایی و آغاز بخشایش آشتی اجتماعی و پایان قهر در جامعه باشد.
نقش زنان در پیدایش و پایداری جشن نوروز چه بوده؟
حداقل 70 درصد از فرهنگ آیین نوروزی تبارز استعداد، هنر و ارزش‌های مدنی و فرهنگی متمدنانه‌ی زنان در تاریخ بوده؛ اگر سفره‌ی هفت‌سین است، اگر جام نوروزیست، اگر دسترخوان و آیین نوروزیست، همه به دانش و خرد و ظرافت‌های هنری زنان برمی‌گردد.
نوروز بدون زنان مثل خانه‌ی بی‌چراغ است؛ این زنان هستند که تمام داشته‌های هنری، فرهنگی و مدنی خودشان را تبارز می‌دهند تا جلوه‌ی زیبایی از این جشن باستانی به دست آید. در آوان شکل‌گیری این جشن نیز نقش زنان همین‌گونه سازنده بوده است.
البته که در دوره نیاکان مان، در دولت جمشید و سپس یما این جشن باشکوه‌تر بوده؛ بحث جنسیت در آیین نوروز نیز وجود دارد، اما تفکیک جنسیتی نه، بلکه برابری و عدالت یک اصل است. نوروز بدون زنان شاید یک آیین کهن پنداشته شود ولی «نو» نیست. اصلاً نوروز از زنان است، زنان بانی این جشن بوده و رهبری آیین نکوداشت نوروز را به عهده داشته‌اند. تمامی سلسله حکومت‌ها مثل پیشدادیان، صفویان، تیموریان، غزنویان، غوریان، یفتلی‌ها و کوشانیان که هشت صد سال سکه طلا ضرب زدند و تمدن ساختند و با ایجاد راه ابریشم بازرگانی را ترویج دادند، در همه‌ی این ادوار ما آیین نوروزی را می‌بینیم. نقش یک زن به عنوان ملکه و رهبر در این آیین همواره برجسته و در مقام سردمدار بازتاب یافته است. گوهرشاد بیگم و سلطان رضیه غوری و ترکان خاتُن را داریم که شهکارهای آنان تاریخ این سرزمین را رقم زده است. در این جشن بازی‌ها و نقش‌های هنری آفریده شده که سراسر در آن زن و مرد برابرند. این آیین‌هاست که به ما می‌فهماند تاریخ کهن تفکیک و برتری جنسیتی در خود نداشته، افراطیت علیه این گوهر باستانی و نادیده‌انگاشتن نقش عدالت و برابری و همگرایی نوروز ریشه و اعتباری در فرهنگ ما ندارد. رئیس بخش «فرهنگ مردم» در جشن ملی نوروز 1400 خورشیدی هم یک زن است که در برگزاری این جشن برجستگی نقش زنان را به نمایش می‌گذارد.
آیین نوروز با هنر زنان پیدا شد، رشد کرد و ماندگار می‌شود؛ از همین رو می‌گویم نوروز ابتکار زنانیست که تاریخ‌ساز و تمدن‌ساز بودند و اینک پاسبان و میزبان این جشن باستانی‌ست.
