پنجم می، روز جهانی قابله/پزشک زنان و زایمان است. امسال روز جهانی قابله با شعار «دنبال کردن جزئیات؛ سرمایه‌گذاری روی قابله‌ها» در سراسر جهان بزرگداشت شد.
در افغانستان با آنکه برنامه‌ی خاصی در مورد قابله‌ها روی دست نبود، اما دیپارتمنت طبی یک دانشگاه خصوصی در کابل از روز جهانی قابله‌ها بزرگداشت کرد.
این مراسم سه روز پس از مناسبت (شنبه، 8 می 2021 میلادی) در دانشگاه خصوصی خاتم‌النبیین در کابل برگزار شد که در آن روی فرصت‌ها و چالش‌های فراروی کار قابلگی در افغانستان بحث شد.
داکتر نسا محمدی، یکی از استادان قابلگی در این دانشگاه است. او از نخستین زنان افغانستانی است که تا سطح دکترای قابلگی درس خوانده است.
خانم محمدی در گفتگو با نیمرخ می‌گوید رشته قابلگی بنابر سیاستی که دولت دارد، در حاشیه مانده است. او می‌گوید: قابلگی در افغانستان به عنوان یک انتخاب دم دست برای دانشجویان دختر است ولی تاهنوز مشکلاتی هست که برای حل آنها راهکاری وجود ندارد.
به باور او که یازده سال است در این رشته کار و تدریس می‌کند، نبود قابله‌های متخصص در مراکز صحی، بی‌توجهی دولت و وزارت صحت عامه به قابلگی، غیرمعیاری بودن انستیتوت‌های طبی که قابلگی آموزش می‌دهند و کمبود مراکز صحی در روستاها و مناطق دوردست افغانستان باعث شده است که صحت باروری و بارداری زنان شدیداً متأثر شود.
نسا محمدی که دوره‌های مکتب و دانشگاه را در ایران آموزش دیده است، می‌گوید: «با انتخاب خانواده‌ام وارد رشته پزشکی قابلگی شدم، اما یک رویداد در افغانستان باعث شد که این شغل را مناسب خود دانسته برای یک قابله مسلکی شدن بیشتر تلاش کنم. یکی از نزدیکترین اعضای خانواده‌ام که در ولسوالی خدیر ولایت دایکندی زندگی می‌کرد، به علت عفونت رحم پس از زایمان فوت کرد، وقتی خبر مرگش را شنیدم، پرسیدم چرا تداوی نشد؟ گفتند در آنجا داکتری وجود ندارد.»
این خبر تلنگری شد برای خانم محمدی که در سال 1388 خورشیدی به قصد ایجاد یک کلینیک در روستاهای ولسوالی خدیر از ایران به افغانستان بیاید. «اما زمانی که به کابل آمدم، متوجه شدم، آمار مرگ و میر مادران و نوزادان بالاست، قابله‌های مسلکی بسیار کم است، به وزارت صحت عامه رفتم، مفهمومی به نام لیسانس قابلگی برایشان بیگانه بود. در دانشگاه طبی چراغ آغاز به تدریس کردم. با آنکه برای سپری کردن دوره‌های ماستری و دکترا به ایران رفته‌ام، اما بیشتر مصروف تدریس قابلگی بودم.»
خانم محمدی می‌گوید: «اکثریت دانشجویان ما به خاطر این رشته قابلگی را انتخاب می‌کنند که در خانواده و روستاهایشان وضعیت بد زنان را تجربه و تماشا کرده‌اند. اما بنابر نبود سیستم نظارت بر کیفیت آموزش در انستیتوت‌های طبی، بسیاری از دانشجویانی که به عنوان قابله فارغ می‌شوند، مسلکی نیستند و کار آنان نیز ممکن است به صحت زنان آسیب بزند. چون ما می‌بینیم که هم‌مسلکان ما با ندانم‌کاری‌هایشان چه ظلمی در حق زنان کرده‌اند.»
او می‌گوید که فعالیت نهادهای مدنی و طبی که در عرصه قابلگی کار می‌کنند نیز تاهنوز نتوانسته کار موثری برای بهبود قابلگی در افغانستان انجام دهند.
این درحالیست که شورای نرس‌ها و قابله‌هاى افغانستان، حدود شش ماه پیش ایجاد شد و در مراسم افتتاحیه این نهاد اعلام کردند که در حال حاضر، در کشور بیش از 6350 نرس و 34 هزار قابله وجود دارد که شمار زیادی از آنان بیکار هستند.
براساس آمارهای رسمی که از سوی وزارت صحت عامه منتشر شده تا حالا 14 هزار نرس و قابله در مراکز صحی کشور فعالیت دارند که توانسته‌اند 65 درصد از مراکز صحی را پوشش دهند.
حدود 90 درصد قابله‌ها و زنانی که به عنوان نرس در مراکز صحی کشور فعالیت دارند، کسانی هستند که طی دو دهه اخیر پس از سقوط رژیم طالبان به مکتب و دانشگاه رفته و وارد سکتور صحی شدهاند.
اما هنوزهم بازار صحت افغانستان به بیش از 20 هزار قابله و نرس نیاز دارد تا اندکی از میزان مشکلات صحی زنان کاسته شود.
