در چند سال اخیر در برخی از کشورهای جهان به شرایط خاص در دوره قاعدگی توجه صورت گرفته است و در صدور احکام جزایی برخی کشورها به وضعیت خاص زنان در این دوره پر تنش (قاعدگی) توجه می‌شود. در این میان برخی از کشورها نیز مرخصی قاعدگی را برای زنان شاغل در بیرون از خانه در نظر گرفته‌اند که اختلاف نظر بسیاری در میان مدافعان حقوق زنان درباره حق مرخصی قاعدگی در جریان است. برای فهم حقوقی این موضوع و احکام حقوقی درباره زنان و دوره پریود، گفتگویی با مهری رضایی، دکترای حقوق بین‌الملل و استاد دانشگاه انجام داده‌ایم.
به نظر شما نگاه قانون و قانون‌گذار در مورد این دوره متفاوت بیولوژیکی زنان چگونه است؟
در قوانین افغانستان تا جای که من کار حقوقی کرده ام و با قوانین سر و کار داشته ام، افغانستان هیچ قانون و قاعدهی حمایتی از زنان در زمان قاعدگی ندارد. متاسفانه و فقط در فقه می توانیم قوانین و احکام در دوره قاعدگی را ببینیم. اینکه چه اعمالی در دوره قاعدگی بر زن حرام است، تنها مورد حمایت کننده این است که در زمان قاعدگی مرد نمیتواند به زن نزدیک شود، این مورد حرام پنداشته شده است. اما من در قوانین افغانستان هیچ مطلبی راجع به حمایت از زنان و حق زنان در دوره قاعدگی ندیده‌ام. تعدادی از زنانی را که فعال در زمینه حقوق زنان هستند، هم بر این مسئله تاکید داشتند که ما هیچ قانونی در مورد زنان یا حقوق زنان و یا حمایت از زنان در دوران قاعدگی نداریم. این یک خلاء قانونی بسیار بزرگ است، با توجه به اینکه قوانین ما به لحاظ حمایت از زنان و همچنین قوانین حقوق بشری که دولت افغانستان به آن پیوسته یا قوانینی که در مورد منع خشونت علیه زنان داریم، اینها تقریبا به نیازهای زنان توجه کرده است. اما نیاز است که فعالین مدنی، حقوق بشری و حقوق زن، دادخواهی کنند، برای اینکه ما قانون و مقرره برای حمایت از زنان در دوران قاعدگی داشته باشیم.
آیا این درست است که بگوییم بیشتر دعواها و خشونت های خانگی در دوره قاعدگی زنان اتفاق می‌افتد؟
تجربه‌های خودم به عنوان یک زن و دوستانم این است که؛ زنان در زمان قاعدگی به لحاظ روحی و روانی در برخورد با اطرافیان، کنترل عصبیش را بیشتر اوقات از دست می‌دهد. خیلی عصبی است عصبی بودن توام با افسردگی و بیشتر دعواها در محل کار و خانواده در برخورد با دیگران در همین زمان قاعدگی صورت می‌گیرد و اگر قانون حمایتی داشته باشیم، تصمیماتی که زنان در این دوران می‌گیرند یا برخوردهای تند و اعمال خشونت‌آمیزی در این دوران صورت می‌گیرد. اگر به این توجه شود که بخاطر شرایط روحی و روانی خاص زن در زمان قاعدگی است و این کاملا طبیعی و بیولوژیکی است. اگر این درک در جامعه حاصل شود و ما قانون حمایت کننده در این مورد داشته باشیم، شاهد تغییرات در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های محاکم با توجه به این وضعیت زنان می‌شود، به طور مثال زن در زمان پریودی کاری انجام می‌دهد یا یک جرم را مرتکب می شود، در چنین وضعی اگر حالت روانی زن در دوره پریود را در صدور حکم جزایی در نظر بگیرند، خیلی به جا و درست است. یک زن هم در زمان قاعدگی در بسیاری موارد می‌توان گفت که کنترول بر اعصاب و احساساتش تقریبا بدست خودش نیست، اگر پرخاشگری صورت می‌گیرد، حتمن به دلیل شرایط خاصش است. و اگر ما قانون داشته باشیم، بسیاری از مشکلات زنان در این مورد حل می‌شود. فرض کنید اگر زنی در زمان قاعدگی در محل کارش دعوا کند یا در جلسه و تصمیمگیری نهایی کاری را انجام بدهد، اگر در حالت عادی بود، چنین کاری را انجام نمی‌داد. باید همه‌ی اینها مورد توجه قرار گیرد، اما تا حال در افغانستان در هیچ محکمهای شرایط خاص روحی زنان در دوره قاعدگی مورد توجه قرار نگرفته است.
آیا ما نمونه‌هایی از کشورهای دیگر داریم که به این دوره مشخص از زندگی زن و الزامات این دوره در قوانین خود توجه کرده باشد؟
در برخی از کشورها به وضعیت روحی و روانی زن در این دوران توجه کردند و قوانین حمایتی را وضع کردند که در این زمان اگر زن جرمی را مرتکب می‌شود یا مثلا اعمال خشونتی را انجام می‌دهد و پرخاشگری می‌کند، برایش جرم محسوب نمی‌شود. مطرح کردن این قضیه در جامعه و آگاهی‌دهی به جامعه در قوانین حمایتی‌شان ذکر شده است. البته همه می‌دانند که بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی دارای چنین قانونی است که از زن حمایت می‌کند. اگر زنی در زمان پریود چنانچه مرتکب جرم، خشونت، پرخاشگری و خطا می‌شود به وضعیت زن در زمان قاعدگی توجه می‌شود. آن مجازاتی را که در حالت عادی برای زن مجرم در نظر گرفته می‌شود، در این دوران کمتر مد نظر می‌گیرد.
اما در افغانستان در هیچ محکمهای توجه به وضعیت روحی و روانی زن در زمان قاعدگی نمی‌شود و حکم بر علیه زنی که در زمان قاعدگی جرم را مرتکب شده همان است برای زنی که در حالت عادی و مرتکب شده است، متاسفانه این خیلی خیلی ناعادلانه است.
