کمیسیون حقوق بشر می‌گوید عمر این نهاد در مبارزه با جنگ و تفکر جنگ‌طلبانه سپری شد، اما هنوزهم جنگ بزرگترین مانع دسترسی شهروندان به حقوق بشری شان است.
امروز(یکشنبه، 16 جوزای 1400 خورشیدی) نوزدهمین سالروز تأسیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در دفتر مرکزی این کمیسیون در کابل بزرگداشت و فعالیت‌های دو دهه‌ای آن بررسی شد.
در اعلامیه‌ای که کمیسیون مستقل حقوق بشر به مناسبت نزدهمین سالروز ایجادش منتشر کرد آمده است که «در این دو دهه از عمر نظام سیاسی جدید، جنگ، بزرگترین مانع دسترسی مردم به حقوق‌بشری خود و اصلی‌ترین عامل نقض حقوق‌بشر و تخطی‌ها از آن بوده است. درحقیقت جنگ’ دسترسی مردم به حقوق‌بشر و شرایط و فرصت‌های لازم برای رعایت و نهادینه شدن ارزش‌های دموکراتیک و حقوق‌بشری را محدود می‌کند. باید گفت، بیشترین عمر کمیسیون مستقل حقوق‌بشر افغانستان در مبارزه با جنگ و تفکر جنگ‌طلبانه سپری شده است و بیشترین اعلامیه‌ها و واکنش‌های این نهاد علیه نقض حقوق بین‌الملل بشردوستانه انتشار یافته است، به‌ویژه به این دلیل که دسترسی به حقوق‌بشر فقط در وضعیت صلح‌آمیز ممکن است.»
شهرزاد اکبر، رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر در این برنامه گفت که این کمیسیون در از زمان تأسیس تاکنون برای تأمین حقوق بشری شهروندان و تحقق عدالت در کشور کار کرده، قضایای خشونت علیه زنان، کودکان و افراد دارای معلولیت را ثبت، پیگیری و رسیدگی نموده و گفتمان‌های علمی-پژوهشی در مورد حقوق اقلیت‌ها راه‌اندازی نموده است.
خانم اکبر گفت که در یک سال اخیر شیوع ویروس کرونا، تداوم خشونت و ناامنی و پروسه صلح فعالیت‌های این کمیسیون را متأثر ساخته است.
او افزود که قتل‌های هدفمند به عنوان یک تهدید بزرگ فراروی فعالان حقوق بشر، خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها و اعضای جامعه مدنی بر فعالیت اعضای کمیسیون حقوق بشر نیز اثر منفی گذاشته است.
به گفته‌ی او، قتل‌های هدفمند یکی از شکل‌های گسترش و افزایش خشونت در کشور است که اساسی‌ترین حق بشری افراد(حق حیات) شان را محدود و تهدید می‌کند.
رییس کمیسیون حقوق بشر کشور تأکید کرد که افغانستان همزمان با چند بحران و تهدید مواجه است؛ همه‌گیری ویروس کرونا، افزایش خشونت و جنگ و صلح دولت با گروه طالبان. از همین رو، کمیسیون با ارسال یک هیأت به قطر، خواست که آجندای حقوق قربانیان جنگ را وارد بحث صلح بسازد.
او افزود که در این وهله، نیروهای مسلح خارجی که برای حمایت از نیروهای امنیتی افغانستان و مبارزه با تروریزم آمده بودند نیز خارج می‌شود، اما این خروج نباید به معنای بی‌توجهی به حقوق بشری شهروندان افغانستان باشد. همکاری‌ها برای ارایه خدمات بشردوستانه و حمایت از حقوق بشر ادامه یابد و کشتار هدفمند که نیاز به تحقیق بین‌المللی دارد بررسی شود.
در همین حال، نعیم نظری، معاون کمیسیون مستقل حقوق بشر می‌گوید تاکنون «به توصیه‌های این کمیسیون گوش داده نشده است.»
آقای نظری گفت که صلح و آتش‌بس سراسری اولویت تمام مردم افغانستان می‌باشد که کمیسیون حقوق بشر به صورت مکرر از طرف‌های درگیر جنگ خواسته است اما تاهنوز این خواست مردمی و پیشنهاد کمیسیون محقق نشده است.
معاون کمیسیون حقوق بشر افزود که صلح بستر تأمین حقوق بشر است، اما امروز افغانستان تبدیل به میدان جنگ شده که عدول از قواعد بشردوستانه بین‌المللی یک واقعیت است.
او تأکید کرد که منازعه باید از طریق گفتگو حل شود و موفقیت یک مذاکره سیاسی نیازمند برقراری آتش‌بس است.
آقای نظری تصریح کرد که در جنگ افغانستان قواعد جنگ و قوانین بین‌المللی رعایت نمی‌شود و هرگاه این موارد رعایت نشود، افراد و گروه‌های مرتکب جنایت جنگی بدون قید زمان و مکان محاکمه خواهند شد.
کمیسیون مستقل حقوق بشر با نشر اعلامیه‌ای به دولت افغانستان، گروه طالبان، نهادهای جامعه مدنی و جامعه جهانی پیشنهادهای مشخصی مطرح کرد تا در راستای بهبود وضعیت حقوق بشری در کشور توجه داشته باشند.
الف) به دولت افغانستان
دولت افغانستان موارد ذیل را به عهده گیرد:
- تقویت حضور سیاسی و معنادار زنان با افزایش نقش آنان در میز مذاکرات؛ افزایش حضور زنان در میز مذاکرات از 9 درصد به دست‌کم 30 درصد؛
- موافقت و مذاکره بر آن مفاد موافقتنامه صلح که به لحاظ جنسیتی حساس‌اند. برای مثال، مفاد مربوط به فرصت‌های آموزش یا اشتغال، مشخصاً برای زنان و دختران محروم؛ تأمین حقوق زنان قربانی جنگ؛ حمایت از زنان در برابر خشونت مبتنی بر جنسیت و دیگر انواع خشونت؛ دسترسی به عدالت جنسیتی؛ برنامه‌های بازتوانایی مرتبط به جنسیت، مانند حمایت روانی‌ـ‌اجتماعی و توان‌بخشی؛ فراهم‌کردن فضایی امن برای حضور زنان در سیاست، نیروهای پولیس و امنیتی، اقدامات مدنی و غیره؛
- توجه ویژه به زنان و دختران محروم؛
- در چهارچوب برنامۀ عمل ملی 1325 و حمایت جامعۀ جهانی، برنامه‌هایی طراحی شوند تا پلی میان کمک‌های بشردوستانه و پروژه‌های انکشافی ایجاد شود.
ب) به گروه طالبان
- احترام به حقوق زنان و حفظ تمامی آن‌ها به‌گونه‌ای که در قانون اساسی افغانستان تصریح شده‌است؛
- توقف فوری کشتار و محاکمۀ زنان در محاکم صحرایی؛
- حمایت از حقوق دختران به تحصیلات ابتدایی، متوسطه و عالی؛
- با رعایت قواعد بین‌الملل بشردوستانه، هر نوع حمله بر تأسیسات و کارکنان مکاتب را ممنوع اعلام کند؛
- انجام تمام اقدامات لازم برای اطمینان از اینکه کارکنان صحی خانم می‌توانند با آسودگی خاطر و بدون اعضای مرد خانواده به خارج از مراکز صحی سفر کنند تا به زنان محروم در اردوگاه‌‌های بیجاشدگان داخلی رسیدگی کنند؛
- تأمین امنیت زنان در انتخابات و تضمین مشارکت سیاسی زنان در تمامی سطوح.
ج) به جامعه بین‌المللی
حضور جامعۀ بین‌المللی عامل اساسی حمایت از حقوق زنان در افغانستان بوده‌است و اهمیتی چشم‌گیر دارد. برای افزایش بیشتر تأثیر پشتیبانی مداوم جامعۀ بین‌الملل در این برهۀ مهم، موارد زیر را توصیه می‌کنیم:
- با توجه به تأکید اتحادیۀ اروپا در مورد نقش زنان در روند صلح، باید برای وصل‌شدن زنان در جامعۀ مدنی افغانستان با زنان صلح‌ساز در سطح جهان، راهکاری ایجاد شود.
- اِعمال فشار مستمر بر طرف‌های مذاکره‌کننده برای اطمینان‌یافتن از شمولیت حقوق زنان و حمایت مالی و فنی از «گروه کارشناسان حمایت جنسیتی.»
- با توجه به اینکه جامعۀ بین‌المللی مسئولیت حفاظت از معاهدات اصلی حقوق بشر را بر عهده دارد، باید فراتر از محکوم‌کردنِ صرفْ عمل کند و اصل مسئولیت حفاظت، مشخصاً رکن دوم آن را به عنوان بخشی از دستورکار پیش‌گیری رعایت کند و از دولت افغانستان در زمینۀ حفاظت از افراد ملکی حمایت کند.
- اجرای چهارچوب رویکرد مبتنی بر حقوق بشر با تحولات مربوط به حقوق زنان؛ به این معنا که اصول اساسی حقوق بشر به‌حیث سازوکارهای محافظتی در پروژه‌های انکشافی، نیز بخشی از برنامه‌های جذب کمک‌های مشروط خواهد بود. درج معیارها و شاخص‌های حقوق بشری بیشر در تخصیص بودجۀ دولتی.
- افزایش کمک‌های مالی به سازمان‌هایی که برنامه‌های ظرفیت‌سازی زنان صلح‌ساز برای مذاکره، اطلاع‌رسانی و اثرگذاری بر تصمیمات را برگزار می‌کنند.
