سیزدهم میزان برابر است با روز معلم که سال‌های گذشته در افغانستان با برنامه‌های باشکوه و رسمی از سوی دولت، وزارت معارف و دانش‌آموزان مکتب‌ها برگزار می‌شد؛ اما در سال روان خیلی برگزاری آن کمرنگ حتا خاموش است. بازار فروش هدیه‌های ویژه‌ی روز معلم هم کم‌رونق است و جوش‌وخروش و اشتیاق گذشته در شاگران مکتب‌ها دیده نمی‌شود.
صغرا حسنی، یکی از دانش‌آموز صنف دوازدهم مکتب سیدالشهدا در شهر کابل است. او در ساعت‌هایی که قرار بود مکتب برود و روز معلم را همراه استادان و هم‌صنفی‌هایش بزرگداشت کند، در خانه مانده و از آینده‌اش «هراس» دارد.
صغرا به وعده‌ی طالبان مبنی بر بازگشایی مکاتب دخترانه پس از «ترتیب طرح مصئونیت دختران» باورمند نیست.
او به نیمرخ می‌گوید: «این‌که طالبان گفته تا زمان ترتیب برنامه‌ای جهت مصئونیت دختران مکتب‌های دخترانه بسته بماند دلیل موجهی نیست. چون در گذشته نیز دختران در مکتب مصئون بودند و اگر ناامنی و خطرهای جانی وجود داشت، عمومی بود و پسران نیز از آن رنج می‌بردند.»
صغرا امتحان کانکور را پیش رو دارد و علاقه دارد طب بخواند و آرزویش این است که هرچه زودتر بتواند آزمون سرتاسری کانکور را سپری کند و خودش را روی چوکی دانش‌جویی طب ببیند، اما حالا با ابراز نگرانی می‌گوید: اگر در سال روان مکتب به روی شان باز نشود یک سال از درس‌های شان عقب خواهند ماند و یک سال برای یک جوان که در جست‌وجوی دانش است، خیلی زمان زیادی است.
فرشته رضایی، دانش‌آموز صنف هفتم مکتب سیدالشهدا در غرب کابل است. او در مصاحبه با نیمرخ می‌گوید: «ما در سال‌های گذشته از روز معلم خیلی باشکوه تجلیل می‌کردیم و از خوش‌ترین روزهای دوره‌ی مکتب ما روزهای معلم بود که حالا حتا نمی‌توانیم مکتب برویم و معلمان مان را ببینیم، چه رسد به تجلیل از روزش.»
سمیرا محمدی از دانش‌آموزان لیسه خصوصی کنیشکا است. تا دو ماه پیش سمیرا در صنف دهم این مکتب درس می‌خواند ولی با روی کار آمدن امارت اسلامی طالبان و سیاست طالبان در قبال آموزش زنان، اکنون خانه‌نشین شده است.
سمیرا از این‌که مکتب نمی‌رود و روز معلم را کنار هم‌صنفی‌های مکتبش تجلیل نمی‌کند «غمگین» است. سمیرا می‌گوید «حتا هراس دارم که دیگر هیچ وقت نتوانم به مکتب بروم. اگر وضع همین‌گونه باقی بماند ممکن است تمام رویاهایم در حد یک رویا باقی بماند.»
پس از آنکه به تاریخ ۲۴ اسد سال جاری، اشرف غنی، رییس جمهور پیشین کشور مخفیانه افغانستان را ترک کرد و نظام جمهوری ساقط شد، امارت اسلامی طالبان روی کار آمد.
با روی کار آمدن امارت، بسیاری‌ها بر این باور اند که طالبان سیاست‌های کلی‌اش را بر مبنای قوانین این گروه در دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی تطبیق خواهد کرد که ممکن زنان از فعالیت در عرصه‌های آموزشی، سیاست، اقتصاد، ورزش و هنر محروم شوند.
طی یک و نیم ماه حکومت طالبان، استعفای اجباری زنان از بست‌های اول، دوم و سوم اداره‌های دولتی، عدم شمولیت زنان در رهبری حکومت، وضع قیودات بر پوشش مردم و بسته ماندن مکتب‌ها به روی دانش‌آموزان دختر و استادان زن از عملکردهای مبتنی بر فرمان کابینه‌ی طالبان است که واکنش‌های تند مردم و جامعه جهانی را در پی داشته است.
در این حال دخترانی که اکنون نمی‌توانند مکتب بروند در کنج خانه‌ها منزوی شده‌اند و بسیاری شان از این انزوا دچار مشکلات روانی شده‌اند. این دختران که یگانه دلخوشی و امیدواری‌شان رفتن به مکتب است، امیدوارند طالبان در قبال حق آموزش زنان که یکی از حقوق اساسی بشری به شمال می‌رود محدودیت وضع نکنند.
دیروز که روز جهانی معلم بود، اکثریت مطلق دانش‌آموزان افغانستان در مکتب‌های شان این روز را تجلیل نکردند. فقط برخی از مکتب‌های خصوصی توانستند این روز را بدون حضور دختران متعلم متوسطه و لیسه برگزار کنند. هرچند در تاریخ بیست‌وهفتم سنبله‌ی سال روان مکتب‌های پسرانه و صنف‌های دخترانه تا صنف ششم باز شد اما صنف‌های دوره متوسطه و لیسه (از صنف هفتم تا دوازدهم) بسته مانده‌اند.
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان و انعام‌الله سمنگانی، عضو کمیسیون فرهنگی طالبان، دلیل تأخیر در آغاز مجدد صنف‌های دخترانه‌ی بالاتر از ششم را «ترتیب یک کارشیوه‌ی خاص جهت مصئونیت دختران دانش‌آموز» عنوان کرده‌اند. ولی دختران دانش‌آموز از تأخیر در آغاز شدن درس‌های شان انتقاد کرده و از آینده‌ی ناروشن آموزشی شان نگرانی دارند.
ناگفته نماند که در آخرین ماه‌های حکومت اشرف غنی، وزارت معارف به سرپرستی رنگینه حمیدی دستور داده بود که دختران دانش‌آموز بالاتر از دوازده ساله نمی‌توانند در مجلس‌های عمومی و در حضور استادان مرد به ترانه‌خوانی بپردازند که این امر مورد انتقاد مردم افغانستان قرار گرفت. مردم این تصمیم وزارت معارف را تبعیض‌آمیز و مهیا‌کننده‌ی افکار بنیادگرایانه و تمایل به فراهم سازی فضا برای حاکمیت اندیشه‌های طالبانی عنوان کردند.
اما این تنها اقدام جنجالی وزارت معارف به رهبری رنگینه حمیدی نبود، بلکه پیش از آغاز سال تعلیمی ۱۴۰۰ خورشیدی طرح لباس دختران دانش‌آموز که از سوی وزارت معارف به نشر رسید انتقادهای زیادی در پی داشت، زیرا مردم از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در مورد آن تبصره کردند که در این یونیفورم نشانه‌های فرهنگی کشور و مسایل راحتی دختران نادیده گرفته شده است. مطابق این طرح، لباس دختران دانش آموز در دوره ابتدائیه باید به رنگ آبى تا زانو، دوره متوسطه و لیسه به رنگ فولادى تا پا پوشانده باشد که همچنان واکنش‌برانگیز شده بود.
ولی جنجال آموزش دختران در افغانستان تنها بر سر یونیفورم و حضور در مجالس هنری نیست، بلکه نفس رفتن زنان به مکتب برای شان تهدیدآفرین بوده است. طی چهار دهه‌ی اخیر هرازگاهی بر مکتب‌های دخترانه توسط گروه‌های رادیکال و بنیادگرای دینی حمله‌های هراس‌افگنانه صورت گرفته است. دروازه‌های مکتب‌ها در جریان سال گذشته به دلیل انتشار ویروس کرونا بسته بود و امسال با روی کار آمدن حکومت طالبان مکاتب دخترانه در اکثریت مناطق کشور همچنان بسته مانده‌اند.
