روز جهانی آزادی مطبوعات برای خبرنگاران افغانستان؛ مثل آرزوی ایلان ماسک و طرفدارانش برای رفتن به مریخ است. هر روز که از آمدن طالبان می‌گذرد، قید و بندهای بیشتری برای رسانه‌ها اعمال می‌گردد. از محدودیت زنان خبرنگار تا تأییدیه گرفتن برای نشر و خودسانسوری خبرنگارانی که در افغانستان مشغول به کار هستند. این در حالی است که هر روز گزارش‌هایی مبنی بر محدودسازی رسانه‌ها و خبرنگاران از سوی نهادهای بین‌المللی نشر می‌گردد اما کاری عملی برای حفظ جانشان صورت نمی‌گیرد.
گزارشگر ویژهٔ سازمان ملل برای افغانستان، در بیانیهٔ خود به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات، وضعیت اطلاع‌رسانی و مدیریت رسانه در افغانستان را در دو دههٔ گذشته در منطقه، بی‌نظیر توصیف کرده و گفته‌است: در این مدت، دست‌کم یک هزار و پانصد زن خبرنگار در این کشور آزادانه فعالیت می‌کردند که اکنون ۸۰ درصد آنان کارشان را از دست داده‌اند. ریچارد بنت از طرف سازمان ملل از طالبان درخواست کرده «از رهبری طالبان می‌خواهیم که رسانه‌های آزاد، مستقل و فراگیر در افغانستان را به رسمیت بشناسند، موارد اساسی حقوق بشر را رعایت کنند و از آزادی بیان و عقیده با در نظر گرفتن برابری جنسیتی، حمایت و حفاظت نمایند».
آیا خواسته‌های جامعهٔ بین‌الملل در ماه‌های گذشته توسط طالبان پاسخ داده شده و آن‌ها به تعهدات‌شان پای‌بند بوده‌اند؟ نیاز به اشارهٔ دوباره دربارهٔ مسائل زنان و محدودیت‌ها نیست، مثل پاسخ دادن وزیر خارجهٔ آمریکا به سناتورش که می‌پرسد اوضاع افغانستان چگونه است؟ می‌گوید: نسبت به گذشته خیلی بهتر است. برای چه کسی بهتر شده؟ چرا بعضی‌ها به دنبال خوب جلوه دادن ‘گروه طالبان و تطهیر آن‌ها هستند، واقعاً نمی‌دانم، این‌جا است که باید گفت: سیاست، پدر و مادر ندارد و نمی‌شناسد. با این اوضاع ما از شرایطی بحث می‌کنیم که طالبان پس از تسلط بر افغانستان، محدودیت‌های شدیدی علیه رسانه‌ها وضع کرده‌اند. این گروه بارها اقدام به بازداشت و تهدید خبرنگاران نیز کرده، در ۹ ماه تسلط گروه تروریستی طالبان، بیش از ۸۰ خبرنگار تهدید، بازداشت و شکنجه گردیده که از این میان بیشترین آسیب را خبرنگاران زن متحمل شده‌اند. حالا پس از کشت‌وکشتار، لت‌وکوب، همه بیانیه و درخواست خود را از طالبان اعلام کنند. به نظر شما چه اتفاقی خواهد افتاد؟
با یک حساب سرانگشتی، پس از تسلط طالبان، ۲۳۱ رسانه تعطیل و ۶۴۰۰ خبرنگار شغل‌شان را از دست داده‌اند و تعدادی هم با تهدید و مشکل مالی مواجه‌اند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بی‌کاری خبرنگاران، بیشتر به دلیل تهدیدها و فشارهای طالبان بوده‌است و مواردی هم به وضعیت بد مالی رسانه‌ها ارتباط دارد. سازمان گزارشگران بدون مرز می‌گوید که افغانستان در رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها در سال ۲۰۲۲ با سقوط ۳۴ رتبه در جایگاه ۱۵۶ قرار گرفته‌است. این سازمان امروز (سه‌شنبه، ۱۳ ثور) در توئیتی نوشته‌است که رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها نشانگر وضعیت روزنامه‌نگاری در ۱۸۰ کشور جهان است. با توجه به این رتبه‌بندی، روزنامه‌نگاران و رسانه‌های افغانستان شرایط دشواری دارند. به قدرت رسیدن طالبان پیامدهای جدی برای احترام به آزادی مطبوعات و امنیت خبرنگاران، به ویژه زنان داشته‌است. در حالی که ابراز نگرانی سازمان ملل از ادامهٔ محدودیت‌ها بر خبرنگاران زن در افغانستان، مرهمی برای زخم‌های این خبرنگاران نخواهد بود. در این‌باره، متیو نودسن، فرستادهٔ ویژهٔ سازمان ملل متحد در امور افغانستان، به محدودیت‌های اعمال شده برای خبرنگاران زن در افغانستان واکنش نشان داده و گفت: اگرچه روز سه شنبه روز جهانی آزادی مطبوعات است، اما آن‌ها همچنان در حصر خانگی هستند. او گفته‌است: خبرنگارانی که در داخل کشور باقی مانده و هنوز هم با تعهد و فداکاری کار می‌کنند، تحت ترس و ارعاب زندگی می‌کنند و زنان خبرنگار سنگین‌ترین بار را به دوش می‌کشند. کار خبرنگاری در شرایط ناپایدار و احتمالاً در یکی از چالش برانگیزترین دوران در بیش از دو دههٔ گذشتهٔ افغانستان قرار گرفته‌است: «رسانه‌های آزاد مورد حمله قرار گرفته و شبکه‌های خبری تعطیل شده‌اند. خبرنگاران کار خود را از دست داده و تعداد زیادی از آن‌ها کشور را ترک کرده‌اند. رسانه‌هایی که زمانی به خاطر گزارش‌هایشان مستقل شناخته می‌شدند، اکنون تحت حاکمیت طالبان در حال فروپاشی قرار دارند.
بحران شدید اقتصادی در کشور همواره از چالش‌هایی بوده‌است که بیشتر مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. این درحالی است که فجایع و کشتار بسیاری در ولایت‌های افغانستان اتفاق می‌افتد و به‌خاطر محدودیت‌ها و لت‌وکوب مردم از دسترس رسانه‌ها دور می‌مانند. آن‌چه که در رسانه‌های افغانستان بازتاب می‌یابد، نشر شده توسط خود طالبان است و آن‌چه که بر علیه طالبان نشر می‌شود تنها بخش کوچکی از اتفاقاتی است که در افغانستان رخ می‌دهد و همهٔ این‌ها به‌خاطر حضور تعداد کمی از خبرنگاران مستقل است که فشار روحی، روانی و خطر جانی را به جان می‌خرند و بازتاب می‌دهند.
