مصطفی بهین
«۲۸ می» روز جهانی قاعدگی (پریود) است، این روز را کشورهای جهان برای آگاهی‌دهی و شکستن تابوی قاعدگی نام‌گذاری کرده‌اند تا در این روز گفتمان در بین زنان و اجتماع شکل بگیرد و در راستای کمک و آگاهی‌دهی آن قدم بردارند. قاعدگی یا عادت ماهانه که به آن پریود، رگل و حیض هم می‌گویند به خونریزی دوره‌ای رحم که در واقع خروج خون و قطعات ریزش یافتهٔ داخلی رحم می‌باشد، گفته می‌شود. عادت ماهیانه خونریزی ماهانه از رحم بانوان است. اکثر دوره‌های قاعدگی بین ۳ تا ۵ روز طول می‌کشد. چرخهٔ قاعدگی در واقع دگرگونی فیزیولوژیکی است که در زنان بارور جهت تولید مثل جنسی رخ می‌دهد و هر ماه یک تخمک بالغ شده و آمادهٔ پروردن جنین می‌گردد. در این زمان اندک‌اندک بافت رحم نیز آمادهٔ نگهداری جنین می‌شود. اگر القاح انجام نشود، تخمک دفع شده و بافت پوششی رحم ریزش می‌کند. مدت خونریزی قاعدگی معمولاً ۳ تا ۵ روز به درازا می‌کشد، اما میان ۲ تا ۸ روز نیز می‌تواند اتفاق بیفتد، حجم میانگین خونریزی در هر چرخهٔ ماهانهٔ قاعدگی ۳۵ میلی‌لیتر است. در فارسی به دوران خونریزی ماهانه دَشتان گفته می‌شود و اخیراً فرهنگستان، از این واژه برای برساختن واژگان دُش‌دَشتانی(دیس منوره) و بی‌دَشتانی(آمنوره) بهره برده‌است.
در اکثر جوامع سنتی بازخورد با این اتفاق هنوز تابو است و خانواده‌ها در این مورد به دخترانشان آموزش نمی‌دهند، در برخی از موارد حتی مادران، از حرف زدن در مورد قاعدگی می‌شرمند و با دخترانشان تا روزی که اتفاق بیفتد، حرف نمی‌زنند.
در اکثر کشورهای غربی برای خانم‌های کارمند، ماهانه چند روز را برای رخصتی قاعدگی در نظر گرفته‌اند و وارد رخصتی‌های رسمی آن کشورها شده‌است. اما در افغانستان هنوز هم تابو است و حرف زدن در مورد آن یکی از شرم‌آورترین چیزهایی است که هیچ‌کس دوست ندارد در موردش حرف بزند. در اکثر خانواده‌ها، حتی مادران به‌گونهٔ درست آگاهی ندارند تا به دخترانشان معلومات بدهند.
راحله در مورد اولین تجربه‌اش از قاعدگی می‌گوید: ” اولین تجربهٔ پریود شدن برای من بسیار وحشتناک بود، با آن‌که از قبل در این مورد آگاهی داشتم؛ اما باز هم روبه‌رو شدن با واقعیت آن برایم دشوار بود، حس بدی داشتم، حس ترس آمیخته با شرم و وحشت، خریدن نوار بهداشتی برایم تابو بود و جرأت نمی‌کردم نوار بهداشتی بخرم. در اولین پریود شدن، آن‌قدر ترسیده بودم که گریه کردم؛ اما جرأت نکردم به مادرم چیزی بگویم. با آن‌که از قبل آگاهی داشتم، در آن لحظه همه را فراموش کردم و با سراسیمگی نمی‌دانستم در بدنم چه اتفاقی افتاده است. حالا که از آن اتفاق نزدیک به یازده سال می‌گذرد، خانواده و مکتب‌ام را مقصر می‌دانم، چرا که در این مورد برایم بیشتر نگفته بودند. اگر آن‌ها برایم از قبل کمک می‌کردند، واقعیت پریود شدن برایم حل شده بود و من هم دچار آن وحشت و حالت روحی بد که تا چند روز جرأت بیرون شدن از خانه را نداشتم برایم دست نمی‌داد، هنوز هم یادآوری از آن روز برایم تلخ است.”
زنان در دوران قاعدگی در خانه‌شان از سوی شوهر و اعضای فامیل‌شان درک نمی‌شوند و تغییرات هورمونی که باعث می‌شود زنان در دوران قاعدگی پرخاشگر و عصبانی شوند را کسی درک نمی‌توانند و آن را یک چیزی مربوط زنان می‌دانند که حرف زدن در مورد آن و درک کردن شخص را لازم نمی‌دانند، با تمام این موارد زنان مجبور است کارهای روزمره را بدون هیچ کم و کاستی انجام بدهد.
مرضیه خانم ۳۷ ساله که هنوز پریود شدن برایش وحشتناک است، می‌گوید:” وقتی پریود می‌شوم با درد و فشار روحی که روبه‌رو می‌شوم باز هم مجبورم کارهای خانه را انجام بدهم، بارها اتفاق افتاده که از شدت درد کمر بی‌هوش شدم و باز هم مجبور شدم لباس بشویم، شوهرم هم حتی به‌رویش نمی‌آورد که چه اتفاق افتاده. بارها کوشش کردم در مورد آن با شوهرم حرف بزنم؛ اما او از شنیدنش فرار کرده‌است.”
نرگس دختری که اولین‌بار با ترسیدن از لمس بدنش توسط یک پسر جوان پریود شده” تا ۱۵ سالگی پریود نشده بودم، یک روز تابستان وقتی بیرون می‌رفتم. در داخل کوچه هیچ‌کس نبود و ناگهان یک پسر روبه‌رویم ظاهر شد و بدنم را لمس کرد، با آن‌که ترسیده بودم مقاومت کردم. او سیلی محکم به صورتم زد و داخل کوچه هم هیچ‌کسی نبود تا کمکم کند، ناگزیر فرار کردم و به خانه آمدم. یک ساعت بعد دستشویی رفتم و دیدم که لباس زیرم خونی است. خیلی نگران شدم، رفتم به مادرم قصه کردم که امروز چه اتفاقی افتاد، مادرم دقیق پرسید که خون چگونه‌است و بعدش فهمید به‌خاطر این‌که ترسیده بودم پریود شدم. از چهرهٔ مادرم فهمیدم که ناراحت شده، برایم گفت که نباید کسی خبر شود و خواهر بزرگم برایم نوار بهداشتی آورد و طرز استفادهٔ آن را نشانم داد.”
شکریه دختر ۲۵ ساله اولین خاطرهٔ قاعدگی‌اش را این‌گونه قصه می‌کند” صنف هشتم مکتب بودم که متوجه شدم شلوارم خیس شده، اول فکر کردم ناخودآگاه ادرارم ریخته‌است، وقتی خانه رفتم دیدم که خون است، وحشت کردم و نمی‌توانستم با کسی در میان بگذارم. به‌خاطر این‌که نمی‌دانستم چه‌کار کنم، مجبور شدم با شرم و اکراه به مادرم بگویم. مادرم چند تا تکه برایم آورد و گفت که بعد از این نباید با پسران حرف بزنی و بخندی؛ چون جوان شدی. مدت‌ها فکر می‌کردم که این خون چه ربطی به حرف زدنم با پسرها دارد. با آن‌همه به‌خاطر آن‌که نماز نمی‌کردم خوشحال بودم، ولی بعد از هر دورهٔ قاعدگی مادرم مجبورم می‌کرد تا نماز قضایی بخوانم، این برایم اذیت کننده بود.”
جدا از این همه، در مراکز بهداشتی هم قاعدگی هنوز تابو است، کسانی‌که برای خرید نوار بهداشتی مراجعه می‌کنند. مسئول دواخانه‌ها، نوار بهداشتی را در خریطه‌های سیاه به دست مشتری می‌دهند و در اکثر موارد خانم‌ها از خریدن آن می‌شرمند و بچه‌های کوچک‌شان را برای خرید می‌فرستند. کمتر کسی حاضر می‌شود در این مورد با خانواده و دوستانش صحبت کند، حتی این پدیده برای دختران که اولین بار پریود می‌شوند؛ وحشتناک است. به‌خصوص زمانی‌که از قبل هیچ‌گونه آگاهی در مورد عادت ماه‌وار و نشانه‌های آن نداشته باشند. در خیلی از موارد زنانی که پریود می‌شوند را نجس می‌دانند و می‌گویند: باید پاک شود. یا مثلاً می‌گویند: وقتی که پاک شدی باید نماز بخوانی.
