این برنامه در ادامۀ نشست‌های گذشته که برای افغانستان برگزار شده و نتیجه‌ای را در بر نداشته‌است برگزار گردید. مهم‌ترین نگرانی جامعۀ بین‌المللی اولویت یافتن شریعت به جای قانون و حقوق بشر در افغانستان است. موردی که البته طالبان از آن کوتاه نخواهند آمد.
از ۲۰ سال بی‌اثر بودن تلاش‌های آمریکا، ناتو و نهادهای اتحادیۀ اروپا در حفظ یک دولت دموکراتیک در افغانستان بگیرید تا ابراز ناامیدی و نگرانی آن‌ها از شرایط مردم در حال حاضر؛ یک‌سال از حضور دوبارۀ طالبان گذشت و موضوع افغانستان در جهان، تنها به برگزاری نشست‌ها و کنفرانس‌ها خلاصه گشته‌است. از این مرثیه اگر بگذریم، آن‌چه به گفتۀ پارلمان اتحادیه اروپا، شکست جمعی این کشورها و آمریکا در افغانستان به‌معنای یک مزیت استراتژیک برای قدرت‌های غیر غربی، چین، پاکستان، ایران و تا حدی هم روسیه است، بدون این‌که این کشورها، مشارکت یا حمایت قابل توجهی در روند ۲۰ سال گذشته داشته باشند. اما با وقوع بحران انسانی، اقتصادی و مهاجرت در افغانستان، آن‌چه در یک‌سال گذشته و اکنون اهمیت دارد شرایط و اوضاع نابسامان مردم این کشور است. در حال حاضر مستندسازی، تحقیق شفاف و تسریع گزارش‌های مربوط به نقض حقوق بشر و حقوق بین‌الملل می‌تواند به پاسخگویی امارت تأکید کرده و آن‌ها را مسئول عواقب رفتار جاری در افغانستان قلمداد کرد. تنها یک دولت با ثبات و فراگیر که نمایندۀ همۀ اقوام مختلف باشد می‌تواند حقوق بشر را رعایت کند و به سقوط اقتصاد افغانستان پایان دهد. نگرش طالبان را که گویا تنها مردان می‌توانند به عنوان اعضای کابینه انتخاب شوند، بستن مکاتب دخترانه و ایجاد محدودیت‌ها برای زنان، در واقع نشانه‌هایی از خصومت طالبان با حضور زنان در همۀ عرصه‌ها را نشان می‌دهد. در این گزارش به نشست‌های پیرامون افغانستان در یک‌سال گذشته و نتایج و پیامدهای آن پرداخته‌ایم.
اولین نشست در اسلو پایتخت نروژ برگزار گردید، با این رویکرد که دربارۀ وضعیت، درخواست‌های جامعۀ جهانی در پیوند با وضعیت بحرانی افغانستان و مسائل حقوق بشری با طالبان در میان گذاشته شود و “درخواست‌های قاطع جامعۀ جهانی را از دولت طالبان” به مقام‌های آن ارائه کنند. در این نشست، طالبان به جامعۀ جهانی وعده داد که از بهار ۱۴۰۱ به دختران کلاس ششم به بالا (۱۲ سال به بالا) اجازه می‌دهند به مدرسه بروند. درخواست جامعۀ مدنی افغانستان از طالبان، آزادی رفتوآمد، لغو محدودیت سفر، دسترسی به خدمات بهداشتی، حق کار برای زنان و آزادی زنان دربند بود. در این نشست جامعۀ جهانی به شکل‌گیری یک دولت فراگیر نیز تأکید داشتند. اما تا به‌حال، هیچ‌یک از وعده‌های طالبان و خواسته‌های جامعۀ بین‌الملل به وقوع نپیوسته است. در حاشیۀ این نشست، گروه‌هایی از مردم در شهرهای مختلف کشورهای اروپایی و رسانه‌ها علیه طالبان و نشست نروژ اعتراضاتی برپا کردند. آن‌ها معتقد بودند که ورود طالبان به این نشست‌ها، حکم به‌رسمیت شناختن آن‌ها است.
نشست شورای امنیت سازمان ملل
نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل متحد دربارۀ افغانستان یکی دیگر از این کنفرانس‌ها است که بر حل بحران افغانستان و پرهیز از خشونت و تشکیل دولت فراگیر برگزار گردید. دبیر کل سازمان ملل متحد در این نشست از جامعۀ بین‌المللی خواست تا برای حل بحران کنونی افغانستان متحد شوند. “گوترش” ضمن دعوت از طالبان به احترام گذاشتن به حقوق بشر، دیپلمات‌ها و اماکن دیپلماتیک، از همۀ طرف‌ها خواست تا روند ارسال کمک‌های انسانی به افغانستان را تسهیل کنند. او با اشاره به گزارش‌های نقض حقوق بشر در افغانستان، ضمن تأکید بر حمایت از مردم این کشور، خواستار آن شد که افغانستان به پناه‌گاهی امن برای سازمان‌های تروریستی مبدل نشود. در این نشست، غلام اسحاق‌زی، سفیر دائم این کشور در سازمان ملل با تأکید بر این‌که کشورش به سرنوشتی نامعلوم دچار شده‌است، عدم به‌رسمیت شناختن طالبان را خواستار شد.
پارلمان اتحادیه اروپا نشست دو روزهای را تحت عنوان “روزهای زنان افغانستان” در بروکسل پایتخت بلژیک برگزار کرد. در این نشست، “روبرتا متزولا” رئیس پارلمان اروپا، تبعیض نظام‌مند جنسیتی علیه زنان افغانستان از طرف نظام حاکم را محکوم کرد و اعلام کرد که اتحادیه اروپا موضع محکمی در قبال حقوق زنان و دسترسی آن‌ها به آموزش، کار و شمولیت در عرصه‌های اجتماعی و تصمیم‌گیرنده در افغانستان اختیار کرده‌است. او گفت: جهان باید نیازهای زنان افغانستان را در اولویت قرار دهد و هرگونه تعامل با رژیم حاکم (طالبان) را بر اساس پیش‌شرط رعایت حقوق زنان مد نظر بگیرند. اتحادیه اروپا در دو دهۀ گذشته از مهم‌ترین حامیان برنامه‌های مربوط به حقوق زنان در افغانستان بوده و اکنون هم تلاش دارد رهبری طرح‌های حمایت از زنان افغانستان را در سطح جهان به عهده داشته باشد. به گفتۀ مسئولان اتحادیه اروپا فاجعه‌ای که زنان افغانستان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، اصلی‌ترین نگرانی اروپایی‌ها در مورد وضعیت فعلی افغانستان است و این اتحادیه از هیچ تلاشی برای تغییر و بهبود وضعیت زنان دریغ نخواهد کرد. حفاظت از حقوق بشر در بحران انسانی، تمرکز بر فروش دختران، امنیت غذایی، جابه‌جایی‌های داخلی، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و کمک‌های بشردوستانه در دستور کار این نشست است. در این نشست شمار زیادی از زنان سرشناس افغانستان مانند سیما سمر، وزیر پیشین امور زنان و رئیس پیشین کمیسیون حقوق بشر افغانستان، آریانا سعید، خواننده، ظریفه غفاری، شهردار سابق میدان شهر، شهرزاد اکبر، رئیس سابق کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، صحرا کریمی فیلم‌ساز و عدۀ دیگری از فعالان و زنان اثرگذار دعوت شدند و در گروه‌های کاری مختلف در مورد مشکلات زنان در افغانستان و راه‌های برون‌رفت از وضعیت افغانستان صحبت کنند. این نشست با صدور قطع‌نامه‌ای به کار خود پایان داد؛ در بخشی از این قطع‌نامه، کشورهای اروپایی از وضعیت موجود در افغانستان و آیندۀ این کشور ابراز نگرانی کردند. به باور نمایندگان این کشورها، طالبان جغرافیا و قدرت را از طریق نظامی تصرف و قوانین رادیکال را اعمال کرده‌اند که در نتیجۀ آن، مردم از حقوق و آزادیهای اساسی‌شان محروم شده‌اند. پارلمان اروپا گفته‌است که افزایش نگران‌کنندۀ خشونت و نقض حقوق بشر و آزادیهای اساسی در افغانستان، به‌ویژه علیه زنان، دختران و روزنامه‌نگاران را به شدت محکوم می‌کند. این نشست، قتل‌ها، شکنجه، ضرب‌وشتم جمعی، قطع عضو و تجاوز را که به گفتۀ آنان از سوی طالبان انجام می‌شود، «وحشتناک» خوانده‌اند. پارلمان اروپا از طالبان خواسته‌است که به گونه‌ای فوری به این اقدامات پایان دهند و از حقوق زنان افغانستان در امر تحصیل، کار، ورزش، رفتوآمد آزاد، اجتماعات و انجمن‌ها محافظت کنند.
نشست سازمان ملل متحد
سازمان ملل در ماه مارس دربارۀ افغانستان نشست برگزار کرد. “توماس وست” نمایندۀ ویژۀ آمریکا در امور افغانستان گفت که ایالات متحده مایل است تا از ظهور یک دولت صلح‌آمیز در افغانستان حمایت کند و تأکید کرد که “دیپلماسی با طالبان، با متحدان و قدرت‌های منطقه، راه اساسی برای دست‌یابی به این اهداف است.” او تأکید کرد که اولویت، رسیدگی به بحران انسانی و اقتصادی در افغانستان است. این مقام آمریکایی گفت که طالبان در تلاش خود برای مبارزه با داعش صادق است. با این حال طالبان را به‌رسمیت نمی‌شناسد. یکی از رهبران جنبش طالبان بار دیگر از جامعۀ جهانی خواست تا طالبان را به‌رسمیت بشناسد. “سهیل شاهین” که نامزد پست نمایندۀ طالبان در سازمان ملل است، گفت که طالبان به اتحادیۀ اروپا اطلاع داده “در حال حاضر وضعیت افغانستان نسبت به دورۀ قبل بسیار بهتر و باثبات‌تر است و جایی برای مقایسه بین وضعیت گذشته و حال وجود ندارد.” وی گفت که طالبان تمام شروط لازم برای به رسمیت شناخته شدن را دارد و از حمایت مردمی برخوردار است. این دولت طالبان است که کشور را کنترل و مرزها را با کشورهای همسایه مدیریت می‌کند.
نشست انگلیس برای جمع‌آوری کمک به افغانستان
در این نشست، انگلیس اعلام کرد به دنبال جمع‌آوری میلیاردها دلار برای جلوگیری از یک بحران انسانی “ویران‌گر” در افغانستان است. دولت انگلیس و سازمان ملل در بیانیه‌ای مشترک گفتند که کشورهای کمک‌کننده، آژانس‌های سازمان ملل و جامعۀ مدنی افغانستان، در یک کنفرانس مجازی با هدف کمک به سازمان ملل در جمع‌آوری ۴.۴ میلیارد دلار برای افغانستان می‌باشند، این بیشترین مبلغی است که سازمان ملل به دنبال جمع‌آوری آن برای یک کشور واحد بوده‌است. این پول به منظور کمک به ۲۴.۴ میلیون تبعۀ افغانستان که نیاز مبرم به حمایت‌های انسانی و بشردوستانه دارند، جمع‌آوری می‌شود. در ادامۀ این بیانیه آمده‌است: این رویداد مجازی قصد دارد حمایت بین‌المللی برای کمک به افغانستانی‌ها برای دسترسی به خدمات اولیه به‌ویژه بهداشت و آموزش را جمع‌آوری کند. “لیز تراس” وزیر امور خارجه انگلیس گفت: این کنفرانس یک لحظۀ مهم برای جامعۀ بین‌المللی است تا حمایت خود را از تلاش‌ها برای توقف این بحران انسانی رو به رشد در افغانستان افزایش دهد. “مارتین گریفیث” رئیس امور بشردوستانۀ سازمان ملل از سراسر جهان خواست تا برای نجات جان و آیندۀ افغانستانی‌ها دست‌به‌دست یک‌دیگر دهند.
نشست شورای امنیت درباره افزایش محدودیت‌های طالبان علیه زنان
اجباری شدن پوشاندن چهرۀ زنان در مکان‌های عمومی از سوی طالبان، با واکنش‌های گستردۀ بین‌المللی و داخلی مواجه شده‌است. شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرد برای بحث در مورد دستور طالبان دربارۀ اجباری کردن چادری (برقع) و تشدید محدودیت‌های این گروه در افغانستان تشکیل می‌گردد. هیئت نروژ در سازمان ملل نیز خواستار برگزاری نشست غیر علنی برای رسیدگی به افزایش محدودیت‌ها بر حقوق بشر و آزادیهای دختران و زنان افغانستان شد. این در حالی بود که در ماه مارس طالبان از اعلامیۀ خود مبنی بر بازگشایی مکاتب (مدارس) دخترانه عقب‌نشینی کردند و گفتند: تا زمانی که طرحی مطابق با قوانین اسلامی برای بازگشایی آن‌ها تنظیم نشود، تعطیل خواهد ماند. در ادامۀ این محدودیت‌ها، هبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه طالبان اعلام کرد: اگر زنی صورت خود را در بیرون از خانه نپوشاند، پدر یا نزدیک‌ترین بستگان مرد او با احتمال زندان یا اخراج از مشاغل دولتی مواجه خواهند شد. زنان افغانستان در واکنش به این تصمیم طالبان در کابل و بلخ دست به اعتراض زدند اما توسط نیروهای طالبان سرکوب و برخی از آن‌ها بازداشت گردیدند. اجباری‌شدن پوشاندن صورت زنان در مکان‌های عمومی از سوی طالبان، با واکنش‌های گستردۀ بین‌المللی و داخلی مواجه شده‌است. “ند پرایس” سخنگوی وزارت خارجۀ آمریکا نیز در واکنش به این تصمیم طالبان، هشدار داد در صورتی که هیچ نشانه از لغو اقدامات طالبان دیده نشود، واشنگتن اقداماتی را برای افزایش فشار بر این گروه انجام خواهد داد.
نشست مسکو
روسیه از زمان روی کار آمدن طالبان میزبان مذاکرات بین‌المللی در مورد افغانستان بود. در این مذاکرات، شرکت‌کنندگان خواستار افزایش کمک‌های بین‌المللی برای کمک به اقتصاد ویران‌شدۀ افغانستان و هم‌چنین خواستار تشکیل دولت فراگیر شدند. در این نشست گفته شد که: «هیچ کدام از ما دولت جدید افغانستان را دوست نداریم، اما با تنبیه طالبان، تمام مردم را مجازات می‌کنیم.» منع تحصیل دختران و تعلیق کارمندان زن از ادارات دولتی و خصوصی، یکی از صدها موارد نقض حقوق بشر است. وزارت امور زنان دولت افغانستان که در دو دهۀ گذشته بر توسعۀ توانمندی زنان افغانستان متمرکز بود؛ هم‌اکنون جای خود را به وزارت امر به معروف و نهی از منکر داده‌است. سایر موارد نقض حقوق بشر که طی ماه‌های گذشته ثبت شده‌است، شامل قتل مخالفان و منتقدان به رغم اعلام رسمی عفو عمومی و کوچ اجباری هزاره‌ها از روستاها و منازلشان در نقاط مختلف کشور است. لاوروف گفت: «گروه‌های تروریستی متعدد، به ویژه داعش و القاعده در تلاش هستند تا از بی‌ثباتی در کشور استفاده کنند و حملات خونین‌شان را افزایش دهند. خطر واقعی صدور تروریسم و مواد مخدر به نام مهاجرت به کشورهای همسایه وجود دارد». عبدالسلام حنفی که به نمایندگی از طالبان در این نشست شرکت کرده بود، دغدغۀ نخست امارت اسلامی را بیان کرد: ما را به رسمیت بشناسید. او در این نشست گفت: «امارت اسلامی افغانستان آماده‌است تا با شفافیت کامل و صراحت، تمام نگرانی‌های جامعۀ بین‌المللی را برطرف کند.» روسیه، چین، ایران، پاکستان و کشورهای آسیای میانه در نشست مسکو با نمایندگان طالبان مذاکره کردند و از طالبان خواسته شد تا حقوق بشر را رعایت کنند و به الزامات تقسیم قدرت پای‌بند بمانند.
نشست کنفرانس اسلامی
نشست فوق‌العادۀ نمایندگان سازمان همکاری اسلامی دربارۀ افغانستان و بررسی وضعیت افغانستان در اسلام‌آباد برگزار شد. این اولین نشست بین‌المللی دربارۀ افغانستان از زمان به قدرت رسیدن دوبارۀ طالبان در ۱۵ آگوست است که به ابتکار عربستان سعودی به عنوان رئیس اجلاس سران سازمان همکاری‌های اسلامی برگزار می‌شود، و پاکستان پیشنهاد میزبانی آن را داده بود. نمایندگان نزدیک به ۶۰ کشور اسلامی برای شرکت در این نشست به اسلام‌آباد سفر کرده‌اند. به غیر از کشورهای اسلامی نمایندگانی از کشورهای آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و نمایندگان سازمان ملل، اتحادیه اروپا، مؤسسات مالی بین‌المللی نیز در این نشست حضور داشتند. این در حالی است که هنوز هیچ کشوری دولت طالبان را به رسمیت نشناخته‌است. چهره‌های سیاسی دولت پیشین و فعالان مدنی از این‌که برگزاری این نشست در اسلام آباد است ابراز نگرانی کرده‌اند، آن‌ها معتقدند که احتمال آن می‌رود که پاکستان در تلاش برای به‌رسمیت شناختن طالبان باشد. وزیر خارجه طالبان در این نشست گفت که ما با یک “جنگ تبلیغاتی” مواجه‌ایم. او مدعی شد که رسانه‌ها وضعیت افغانستان را “بد” نشان می‌دهند در حالی که پس از تحولات ماه آگوست در افغانستان، “صلح سراسری” آمده‌است. امیرخان متقی از نمایندگان کنفرانس خواست که “به مقام‌های آمریکایی یادآوری کنند که آزار افغان‌ها و تضعیف دولت افغانستان به نفع هیچ کس نیست، این برای بهبود روابط مفید نیست. چنین اقداماتی به اعتبار آمریکا لطمه می‌زند و بحران پناهجویان را تشدید می‌کند و جهان از آثار زیان‌بار آن برکنار نمی‌ماند.” او از کشورهای عضو کنفرانس اسلامی خواست که سفارت‌های خود را در کابل بازگشایی کنند.
نشست تاشکند دربارۀ افغانستان روز (سه‌شنبه و چهارشنبه ۴و ۵ اسد) در پایتخت ازبکستان برگزار شد. در این نشست، نمایندگان ۲۰ کشور از جمله آمریکا و سازمان‌های بین‌المللی حضور داشتند. این کنفرانس که با هدف مسائل افغانستان، رشد اقتصادی و ثبات… برگزار گردید، حدود ۳۵ سخنران داشته‌است، طالبان که یک‌سوی مسئله بودند تمام کارها و برنامه‌هایشان را در طول یک‌سال گذشته ارائه کردند و نکتۀ جالب این نشست، صحبت‌های متقی بود که در یک بخش از سخنرانی‌اش گفت: زنان در افغانستان، بدون محدودیت در همه‌جا کار می‌کنند؛ تنها عده‌ای که کار و فعالیت‌شان مطابق قانون طالبان نیست در خانه‌هایشان کار می‌کنند و معاش خود را می‌گیرند. هم‌چنین گفت: ۱۰ میلیون کودک در مکاتب افغانستان در حال تحصیل هستند اما نگفت که در میان این ۱۰ میلیون، آیا دختران هم سهمی دارند یا نه؟! امیرخان متقی، وزیر خارجۀ طالبان در این نشست بر آزادسازی ذخایر ارزی مسدود شدۀ افغانستان در آمریکا تأکید کرد. متقی مسدود شدن دارایی‌های افغانستان را علت اصلی فقر در افغانستان خواند. در جایی از سخنانش گفت که ما تمام قراردادهای دوحه را عملی کرده‌ایم و آمریکا هست که باید به قول خود وفا کند. در همین حال “توماس وست” نمایندۀ ویژۀ آمریکا در امور افغانستان؛ در مورد حقوق زنان و خواستن از دیگر کشورها برای فشار وارد کردن بر طالبان تا حقوق زنان را به‌رسمیت بشناسند؛ صحبت‌های تندی را علیه طالبان داشته‌است. بسیاری از اشتراک‌کنندگان نشست تاشکند، نگرانی‌های شدیدی را در مورد نقض حقوق بشر از جمله محدودیت‌ها علیه روزنامه‌نگاران و زنان را مطرح کردند. همچنان گفته‌است که همه نگران ادامۀ بحران اقتصادی و انسانی در افغانستان هستند. طالبان باید تمام قراردادهایی را که در دوحۀ قطر امضا کردند انجام دهند.
این برنامه در ادامۀ نشست‌های گذشته که برای افغانستان برگزار شده و نتیجه‌ای را در بر نداشته‌است برگزار گردید. مهم‌ترین نگرانی جامعۀ بین‌المللی اولویت یافتن شریعت به جای قانون و حقوق بشر در افغانستان است. موردی که البته طالبان از آن کوتاه نخواهند آمد. شاید بعد از گذشت یک‌سال، شفافیت رفتارها، عقاید و ایدئولوژی طالبان برای تمام جهان وضوح یافته است. نه این نشست‌های به ظاهر کارآمد و نه اهداف و نتایج آن برای مردم افغانستان سود خواهد داشت، نه ادامۀ دیپلماسی غرب با طالبان. همان‌طور که سیاست‌های نظامی غرب در افغانستان شکست خورده بود، سیاست‌های گفتمانی و فشارهای اقتصادی‌شان نیز در حال تخریب و شکست خوردن است. از این رو پالیسی‌های جدیدی را باید روی میز گذاشت.
