نویسنده: زرغونه، آموزگار
خاطرهٔ تلخ ۲۳ مارچ ۲۰۲۲ میلادی را دختران مکاتب متوسطه و عالی افغانستان هرگز فراموش نخواهند کرد. در این روز بیش از یک میلیون دختر نوجوان و جوان بعد از هفت و نیم ماه انتظار با یونیفورم‌ها و بکس‌های مکتب شان و با دل‌های پُر از امید به آینده به سوی مکتب رفتند، اما از مسؤلان مکاتب شنیدند که گروه طالبان با تخلف از وعدهٔ قبلی خویش به مردم افغانستان، مکاتب متوسطه و عالی دختران را تا «امر ثانی» بسته نگه می‌دارد.
این خبر برای دختران مکاتب چنان تکان‌دهنده و وحشتناک بود که اشک را از چشمان شان جاری ساخت و با چشمان پُر از اشک و دل‌هایی که در آن جای امید را یأس و جای خوشی را غم گرفته بود، به خانه‌های شان برگشتند و اندوه و ناامیدی فضای زندگی میلیون‌ها خانواده را فرا گرفت.
زمانی که گروه طالبان برای نخستین بار قدرت سیاسی افغانستان را به دست گرفتند، هیچ پلانی برای سیستم آموزشی افغانستان نداشت. کشور نیز با جنگ‌های قدرت‌طلبانهٔ داخلی تنظیمی‌ها در یک حالت بحرانی بسر میبرد. طالبان بعد از مدتی مکاتب پسران را اجازهٔ فعالیت دادند اما مکاتب دختران را به بهانهٔ مساعد نبودن محیط برای آموزش دختران به تعویق انداختند. یک نسل از دختران در سراسر کشور تا زمان سقوط امارت طالبان در سال ۲٠٠۱ از درس و تعلیم محروم ماندند. اما بازسازی سیستم آموزشی توانست طی دو دههٔ بعد از سقوط طالبان تا حدی به پا بایستد. بازهم بنابر آمار رسمی، ۳.۵ میلیون کودک که دو سوم آنان را دختران تشکیل می‌دادند بخاطر خرابی وضع امنیتی و فساد لجام گسیختهٔ اداری نظام جمهوری از دسترسی به خدمات آموزشی محروم ماندند.
بعد از توافق دوحه بین گروه طالبان و ایالات متحده امریکا که زمینه به قدرت رسیدن مجدد طالبان را زیر نام مذاکرات صلح مساعد ساخت به تاریخ ۱۵ اگست ۲۰۲۱، طالبان با کنار گذاشتن امکان تشکیل حاکمیت همه شمول قدرت را قبضه کردند.
به تاریخ ۱۹ سپتامبر سال گذشته میلادی براساس «امر نخست» کابینه سرپرست گروه طالبان مکاتب پسرانه و مکاتب ابتدائیهٔ دختران دوباره باز شدند. اما باز شدن مکاتب متوسطه و عالی دختران به بهانه‌ی «نهایی نشدن برنامهٔ اسلامی و آماده شدن محیط برای دختران» تا «امر ثانی/دوم» به تعویق انداخته شد. بیم آن وجود داشت که تاریخ تکرار شود و میلیون‌ها دختر افغانستان از حق آموزش محروم شوند. اما تحت فشارهای افکار عمومی و جامعه جهانی گروه طالبان وعده داد که تمامی مکاتب دخترانه با آغاز فصل جدید تعلیمی مکاتب سرد سیر دوباره باز می‌شوند.
دختران به امید بازگشایی مکاتب با علاقمندی به خرید ضروریات مکتب پرداختند و بتاریخ ۲۳ مارچ روانهٔ مکاتب شدند اما انکار طالبان از وفا به عهد شان میلیون‌ها خانواده را افسرده و سوگوار کرد. با وصف محدودیت‌ها بر آزادی بیان و تهیهٔ اخبار، تا جایی که در رسانه‌های داخل کشور دیده شده، هیچ شهروند افغانستان با تصمیم رهبری طالبان مبنی بر تعویق نامحدود فعالیت مکاتب دختران ابراز موافقت نکرده است. بلکه مردم با آن ابراز مخالفت کردند و از رهبری طالبان خواستند تا هرچه سریع‌تر مکاتب دختران را باز کند.
محروم شدن دختران از تعلیم، عواقب اجتماعی و اقتصادی ناگواری برای افغانستان خواهد داشت. مهم‌ترین موضوع ضربه روانی است که این تصمیم رهبری طالبان بردختران محروم شده از حق تعلیم و حق داشتن آرزوهای بزرگتر از «تشکیل خانواده» بر آنها وارد می‌کند. خانواده‌های این دختران نیز از تأثیرات روانی منفی این فیصله رنج می‌برند.
طی بیش از یک سال گذشته معلمان مکاتب دخترانه با وصف محروم بودن از معاش و سایر امتیازات، به امید بازگشایی مکاتب منتظر مانده‌اند تا به وظیفهٔ مقدس معلمی ادامه دهند. این معلمان نمی‌توانند منتظر «امر ثانی» طالبان بمانند که شاید سالها طول بکشد. آنها به کارهای دیگری رو می‌آورند و این امر ضربهٔ بزرگی بر سیستم معارف افغانستان وارد خواهد کرد که همین حالا نیز از کمبود معلم رنج میبرد. با در نظر داشت نکات فوق همه مردم افغانستان نظرهای شان را از طریق تظاهرات، رسانه‌ها و گردهمایی‌ها ابراز کرده‌اند.
تعلیم و تحصیل دختران و زنان در تمام سطوح تحصیلی و کسب مدارج حرفوی و انکشاف ظرفیت فنی، تخنیکی و علمی جزء حقوق اساسی بشری مردم هر جامعه است و در این عصر در هیچ کشوری جز افغانستان، زنان از آموزش محروم نیستند و هیچ حاکمیتی حق محروم ساختن زنان از آموزش را ندارند.
عهد شکنی طالبان در قسمت بازگشائی مکاتب دختران در شروع سال جدید تعلیمی، عدهٔ زیادی از خانواده‌ها را بخاطر تعلیم فرزندان شان عملا به ترک کشور مجبور کرد. متأسفانه ۴۳ سال جنگ و پالیسی‌های مُخرب کشورهای همسایه و جهان از یکسو و سیاست ضعیف، مصرفی و وابسته نگهداشتن اقتصاد کشور ما طی دو دههٔ گذشته از جانب به اصطلاح دونرهای غربی از سوی دیگر، اقتصاد افغانستان را چنان ورشکسته ساخته است که هر گروهی که بر افغانستان حاکم شود، حداقل برای چند سال نخست برای عرضهٔ خدمات مبرم داخلی چون بخش آموزش و خدمات صحی محتاج به کمک بین‌المللی خواهد بود. بنابراین، سیستم معارف افغانستان از کمبود شدید امکانات برای عرضهٔ خدمات رنج میبرد.
اگر گروه طالبان از موضوع مکاتب دختران بحیث یک وسیلهٔ زور آزمایی و بازی سیاسی با غرب استفاده کند، هم دچار برخورد ظالمانه و خلاف تمام موازین حقوق بشری علیه دختران می‌شوند و نیز امکان تمویل معاشات معلمین مکاتب پسران را به خطر می‌اندازند. زیرا نهادهای تمویل کننده اعلام کرده‌اند که برنامه‌های آلوده با تبعیض در بخش آموزش را تمویل نمی‌کنند.
