نویسنده: راکعه آرزو، خبرنگار
حدود یک‌ونیم سال از تسلط طالبان در افغانستان مي‌گذرد. خلاف تمام ادعاهای رهبران‌شان که در نشست با نمایندگان جامعه جهانی مطرح می‌کنند، هیچ تغییری در عملکرد این گروه به وجود نیامده است، بلکه شبیه دهه 90 عمل می‌کند. با توجه به نقض گسترده‌ی حقوق بشر توسط این گروه، جامعه جهانی مسئولیت دارد تا در قبال جنایت و بحران جاری در افغانستان خاموش و خون‌سرد نباشند، بلکه به صورت جدی و عملی اقدام کنند.
واقعیت انکارناپذیر این است که گروه طالبان پس از کسب قدرت از طریق جنگ، قوانین نافذ افغانستان را ملغی کرده و در یک‌ونيم سال گذشته، در نبود قانون اساسی، حاکمیت قانون و نهادهای نظارت بر تطبیق قانون عمل کرده است. این رویکرد طالبان، تخطی آشکار از قوانین بین‌المللی و حقوق بشری است.
برجسته‌ترین قضایای نقض حقوق بشر بر مبنای کنوانسیون‌های بین‌المللی و حقوق بشری كه گروه طالبان در يك‌ونيم سال تسلط‌شان بر افغانستان انجام داده‌اند، عبارت از: نقض حق حیات، نقض حق آزادی و امنیت شخصی، نقض کرامت انسانی شهروندان، نقض حق ملکیت، نقض آزادی بیان، نقض حق مسکن، نقض حریم خصوصی و کوچ اجباری، نقض آزادی انتخاب و ازدواج، نقض حق آموزش، ممنوعیت و تحدید حق کار و شغل شهروندان، نقض حق آزادی اجتماعات و محدودسازی شماری دیگر از حقوق اساسی و آزادی‌های مدنی شهروندان به ویژه زنان است.
نقض حق حیات که از آغاز حاکمیت مجدد گروه طالبان تا امروز تعدادي فعالان مدنی، فعالان سیاسی زنان و خبرنگاران كه در اثر خلاف‌ورزی از موازین حقوق بشردوستانه بین‌المللی کشته و زخمی شده‌اند. يك تعداد افردا در محاكمه صحرایي كشته و تعدادی به صورت مرموز خودكشي كرده‌اند.
نقض حق آزادی و امنیت شخصی؛ گروه طالبان کارمندان ملکی و نظامی حکومت پیشین، وکلای متخصص در دفاع از حقوق بشر، زنان، خبرنگاران، فعالان مدنی، فعالان سیاسی و شهروندان خارجی و ترجمان‌های‌شان را به صورت مکرر تهدید و بازداشت نموده و شماری را به انواع مختلف به قتل رسانده و حق آزادی و امنیت شخصی آنان را سلب کرده است.
نقض حق کرامت انسانی؛ یافته‌ها نشان می‌دهد که طالبان در این مدت، تعدادي خبرنگاران، نظامی‌هاي حکومت جمهوری، افراد ملکی و زنان را در بازداشت شدید شکنجه کردهاند. وحشتناک‌تر این‌که از جریان تعدادی از بازرسی‌ها و محاکمه‌های صحرایی، در حالی‌که بدن‌های بازداشت شدگان زن و مرد برهنه بوده، فیلم گرفته شده و در شبکه‌های اجتماعی پخش شده است.
نقض حق ملکیت؛ طالبان در جریان تسلط‌شان بر کشور در برخی از مناطق هزاره‌نشین در مرکز و شمال افغانستان، سرزمین ازبیک‌ها در شمال و جایدادهای تاجیک‌ها در شمال و شمال‌شرق کشور انواع ظلم و تعدی را روا داشته، مردم را از خانه‌های آبایی‌شان کوچ داده و ملکیت‌های شخصی‌شان را به زور و جبر، تصاحب کردهاند.
گروه طالبان در جریان یک‌ونيم سال اخیر، به تلاشی خانه‌های مردم ملکی پرداختند و حملات نظامی در مناطق مسکونی راه انداختند. در برخی موارد به‌ویژه در ولایت‌های پنجشیر، بغلان، تخار، غزنی، دایکندی، غور، بدخشان، قندهار و ولسوالی بلخاب ولایت سرپل طالبان به کشتار عمدی مردم اقدام کردهاند. طالبان همچنین در مناطق یاد شده، سبب کوچ اجباری و بیجا شدن هزاران خانواده و غصب ملکیت‌های ساکنان این ولایت‌ها شده‌اند که این موارد نقض صریح قوانین بشردوستانۀ بین‌المللی می‌باشد.
حق آزادی بیان و تحدید رسانه‌ها؛ پیش از به قدرت رسیدن گروه طالبان ۵۴۷ رسانه در افغانستان فعالیت داشت. بسياري رسانه‌ها فعالیت خود را متوقف کردهاند و تعدادي روزنامه‌نگار و فعالان رسانه‌ای، شغل خود را از دست داده و افغانستان را ترك كرده‌اند. تا کنون دست‌کم مرگ شش خبرنگار به دست طالبان خبرساز شده، شش خبرنگار پس از گرفتاری توسط طالبان مفقود شده و بیش از یکصد خبرنگار توسط گروه طالبان گرفتار شده‌اند.
نقض حق مسکن؛ طالبان مردم را از ولسوالی بلخاب ولایت سرپل، از شهرک ولیعصر مزار شریف، از ولسوالی گیزاب ولایت دایکندی، از ولایت پنجشیر، از ولسوالی نومیش ولایت هلمند، از ولایت غزنی، از ولسوالی اندراب بغلان، از منطقه جبرئیل ولایت هرات، در اثر ناامنی و جنگ‌های تحمیل‌‌شده از سوی طالبان، مجبور به ترک منازل مسکونی‌شان شده‌اند.
نقض حق آموزش؛ آموزش و پرورش از بنیادی‌ترین حقوق بشری انسان است. این حق اساسی، از آغاز تسلط دوباره‌ی طالبان بر کشور، با چالش‌های بزرگ و جدی مواجه است. دختران و زنان که بیشتر از نیم نفوس جامعه افغانستان را تشکیل می‌دهند، از این حق محروم شده‌اند و طالبان بر خلاف موازین حقوق بشر، این حق را از دختران سلب کرده است.طالبان تعداد زيادي از استادان دانشگاه کابل و ديگر استادان را تنقیص و منفك کرده و به عوض افراد خودشان را كه اکثریت‌شان از مدرسه دینی فارغ شده، مقرر کردهاند.
نقض حق آزادی در ازدواج و انتخاب همسر؛ گزارش‌هایی که به رسانه‌ها رسیده نشان می‌دهد که در ولایت‌های قندهار، بدخشان، تخار، غزنی و سرپل به‌ویژه در جریان جنگ‌های ولسوالی بلخاب ولایت سرپل، از ترس تجاوز جنگجویان طالبان و پایمال شدن عزت خانوادگی از سوی والدین خویش، وادار به ازدواج اجباری شده‌اند. همچنان در ولایت‌های قندهار، غزنی، بامیان، هرات و غور تعدادی از خانواده‌ها، به دلیل فقر اقتصادی، دختران زیر سن‌شان را به‌فروش گذاشته بودند.
نقض حق آزادی اجتماعات؛ راهپیمایی‌ها و اعتراض‌های مدنی زنان و هواداران تأمین حقوق بشری زنان، در شهرهای کابل، مزار شریف، هرات، تالقان، فیض‌آباد، جلال‌آباد و بامیان با واکنش‌های تند نیروهای مسلح طالبان مواجه شده و اشتراک‌کنندگان مورد خشونت قرار گرفته‌اند. تعدادي از اين خانم‌ها لت‌وکوب، زنداني، تهديد، شكنجه، در برخی موارد متحمل تجاوز جنسی و وادار به ثبت ویدیوهای اعتراف اجباری شده‌اند تا ديگر علیه گروه طالبان اعتراض و دیگر راهپیمایی مدنی نكنند.
نقض حق دسترسی به کار و شغل مناسب؛ با تسلط طالبان، شهروندان کشور شغل‌هاي‌شان را از دست داده‌اند، از مشكلات سخت اقتصادي رنج مي‌برند، سطح فقر افزایش یافته و امنیت غذایی شهروندان کاهش داشته است. براساس گزارش‌های سازمان‌های امدادرسان، سوی‌تغذی در میان کودکان در سراسر کشور افزایش یافته و وعده‌ی غذایی بسیاری از خانواده‌ها از سه بار غذای کافی در یک شبانه‌روز به دو و یک وعده کاهش یافته است.
وضعیت حقوق بشری افراد دارای معلولیت با تسلط طالبان بر افغانستان قانون «حقوق و امتیازات معلولین»، که در سال ۱۳۸۸ خورشیدی تصویب و توشیح شده بود، لغو شد. گروه طالبان طی هژده ماه گذشته سه‌بار به گونه‌ی غیرمسلکی، افراد دارای معلولیت را مورد ارزیابی قرار داده و در روند توزیع کمک‌ها و معاش معلولین اخلال ایجاد کرده است. در این ارزیابی‌ها، یک مولوی با دیدن ظاهر شخص، درجه معلولیت افراد را تعیین می‌کند. به‌طور مثال: اگر یک عضو بدن فرد قطع شده باشد، ماهوار مبلغ سه هزار افغانی مستحق می‌شود و اگر دو عضو بدنش قطع شده باشد، مستحق دریافت پنج هزارافغانی در ماه شناخته می‌شود. اما معلولانی که عضو گروه طالبان باشند ماهانه مبلغ 15 هزار افغانی، یعنی از سه تا پنج مرتبه بیشتر از دیگران، دریافت می‌کند.
موارد نقض صریح قوانین بشردوستانه بین‌المللی از سوی گروه طالبان روز به روز در سطح کشور در حال گسترش است.مردم افغانستان اعم از زن، مرد، دختر و پسر از جامعه جهاني به ویژه رهبران کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد خواهان اند كه در راستای تأمین صلح و ثبات در افغانستان گام‌های جدی و عملی بردارند. جامعه جهانی باید مردم افغانستان را در عبور از بحران کنونی و تشکیل یک دولت دموکراتیک کمک کنند که حقوق بشر و کرامت انسانی شهروندان محور سیاست و عمل آن باشد. با توجه به آنچه طی یک‌ونیم سال گذشته از عملکرد گروه طالبان به رسانه‌ها رسیده است، می‌توان پی برد که حقوق بشری شهروندان و آزادی‌های مدنی آنان به ویژه زنان در تمامی بخش‌ها آشکارا و با استفاده از خشونت نقض شده است.
