دختران در افغانستان تا سال 1299 خورشیدی، یک قرن و دو سال قبل، به آموزش رسمی دسترسی نداشتند و هیچ مکتب دخترانهای در کشور ایجاد نشده بود.
در عصر امانالله خان بود که مسألهی آموزش زنان در راستای برنامههای اصلاح طلبانهی شاه، مورد توجه ویژه قرار گرفت و اولین مکتب ابتدایی دخترانه به نام «عصمت» در کابل ایجاد شد.
وبسایت شهرداری کابل در مطلبی که به معرفی لیسه ملالی پرداخته، آورده است که حدود 40 دانشآموز در مکتب عصمت درس میخواندند و ماهانه 50 روپیه از سوی امانالله خان به شاگردان این مکتب زیر نام «چادر مکتب» پرداخت میشد.
در این مطلب آمده است که بعد از یک سال، در 19 جدی سال 1300 خورشیدی، این مکتب به تعمیر «بوستان سرا» واقع در «پارک زرنگار» کابل منتقل شد و به همکاری شماری از زنان گشایش یافت و به مکتب «مستورات» تغییر نام داد.
محمد اکرام اندیشمند در مطلبی که با عنوان «امانالله خان و معارف عصری افغانستان» برای روزنامه ناماندگار نوشته است، نیز مکتب عصمت را اولین مکتب دخترانه معرفی کرده و گفته که بعد از آن، مکتب مستورات ایجاد شده است.
آقای اندیشمند نوشته است که مکتب مستورات در ابتدا 34 دانشآموز داشت، اما بسیار به زودی تعداد شاگردان آن به 200 نفر رسید و بعدها شماری از دانشآموزان این مکتب برای ادامه تحصیل به کشورهای ترکیه، آلمان و فرانسه اعزام شدند.
اسما رسمیه طرزی، همسر محمود طرزی، معلم و مدیر این مکتب بود و ملکه ثریا، همسر شاه امانالله و خواهرش، به عنوان معاونان مادرشان در این مکتب فعالیت میکردند. شماری از معلمان زن ترکی، هندی و آلمانی نیز در این مکتب تدریس میکردند.
محمد اکرام اندیشمند نوشته است که تا سال 1928 میلادی، تعداد شاگردان مکتب مستورات به 800 نفر میرسید و تا صنف دوازده در این مکتب تدریس میشد. او افزوده است که تا آن زمان هفت مکتب دخترانهی دیگر نیز تأسیس شده بود، اما مکتب مستورات، بزرگترین مکتب دخترانه در افغانستان بود.
تأسیس مکتب برای دختران در عصر امانالله خان نیز با مخالفت شماری از روحانیون افراطی مواجه شد و باعث شد که دروازهی مکتب مستورات برای مدتی بسته شود.
مخالفت با آموزش دختران در آن دوره حتا در لویه جرگه پغمان در سال 1923 میلادی، اظهار شد و روحانیون تندرو، خواستار آموزش دختران در خانه شده بودند.
امانالله در پاسخ به آن روحانیون، بر ضرورت آموزش دختران تأکید کرد و استدلال نمود که آموزش دختران تضادی با دین اسلام ندارد و روحانیون را به تعقل در این مورد دعوت کرد.
در سال 1321 خورشیدی (1942 میلادی) مکتب مستورات به «لیسه ملالی» تغییر نام داد؛ به رسم احترام به ملالی میوندی، دختری که گفته میشود در جنگ دوم افغان-انگلیس دوشادوش برادرانش با نیروهای انگلیسی جنگید.
شماری از زنان سرشناس افغانستان از جمله آناهیتا راتبزاد، از رهبران حزب خلق افغانستان، رقیه حبیب ابوبکر، از نخستین گویندگان زن در رادیو و کبرا نورزایی نخستین وزیر زن افغانستان در لیسه مستورات سابق و ملالی کنونی، درس خوانده بودند.
اکنون لیسه ملالی از جمله مشهورترین لیسههای دخترانه در افغانستان به شمار میرود و پیش از تسلط گروه طالبان، هزاران دختر در آن از صنف اول تا دوازدهم درس میخواندند.
در این لیسه علاوه بر نصاب رسمی معارف افغانستان، زبان فرانسوی نیز به دانشآموزان تا سطح عالی آموزش داده میشود.