جایزه صلح نوبل؛ چرا زنان به نامزدی محبوبه سراج معترض‌اند؟

زنان معترض افغانستان در نامه‌ای به هنریک اوردال، رییس انیستیتوت تحقیقات صلح اسلو، خواستار حذف نام محبوبه سراج از فهرست نامزدان جایزه صلح نوبل شده‌اند.

انیستیتوت تحقیقات صلح اسلو، روز چهارشنبه (12 دلو 1401 خورشیدی – 1 فبروری 2023 میلادی) فهرست افرادی را که از سوی هنریک اوردال، رییس این انیستیتوت برای دریافت جایزه صلح نوبل سال 2023 میلادی نامزد شده است، اعلام کرد.

در این فهرست، نام محبوبه سراج از افغانستان و نرگس محمدی، فعال حقوق بشر از ایران، به صورت مشترک برای دریافت جایزه صلح نوبل درج شده است. نام چند فرد و نهاد دیگر نیز در این فهرست آمده است.

هنریک اوردال گفته است که امسال به مناسبت هفتاد و پنجمین سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر، او در معرفی نامزدان برای دریافت جایزه صلح نوبل، بر مدافعان و فعالان حقوق بشر تمرکز کرده است.

در وبسایت انیستیتوت تحقیقات صلح اسلو از محبوبه سراج به عنوان «روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر برجسته افغانستان»یاد شده و گفته شده که او پس از 26 سال تبعید در سال 2003 به افغانستان بازگشت و اکنون در کابل مستقر است.

اما زنان معترض افغانستان، نسبت به نامزدی محبوبه سراج برای دریافت جایزه صلح نوبل از سوی انیستیتوت تحقیقات صلح اسلو، انتقاد کرده‌اند.

در این گزارش شرایط نامزدی برای دریافت جایزه صلح نوبل، دیدگاه محبوبه سراج در مورد وضعیت فعلی افغانستان و دلایل اعتراض زنان به نامزدی او برای دریافت جایزه صلح نوبل، بررسی شده است.

نامزدان دریافت جایزه صلح نوبل چگونه معرفی می‌شوند؟

جایزه صلح نوبل، یکی از پنج جایزه نوبل و از معتبرترین جوایز بین‌المللی است که بر اساس وصیت آلفرد نوبل، دانشمند و مخترع سویدنی به کسانی که در جریان یک سال «بیشترین و یا بهترین تلاش را برای برادری ملت‌ها، لغو و یا کاهش ارتش‌ها و حفظ و ارتقای صلح» انجام داده است، اهدا می‌شود.

مطابق اساس‌نامه «بنیاد نوبل»، اعضای پارلمان‌ها، سران دولت‌های مستقل، استادان دانشگاه، مسئولان نهادهای تحقیقاتی صلح و سیاست خارجی، برندگان سابق جایزه صلح نوبل، اعضای فعلی و سابق و مشاوران سابق کمیته نروژی نوبل صلاحیت معرفی نامزدان جایزه صلح نوبل را دارند.

این نهادها و افراد تا 31 جنوری هر سال مهلت دارند که نامزدان مورد نظر خود را برای دریافت جایزه صلح نوبل معرفی کنند. کمیته نوبل که پنج عضو آن از سوی پارلمان ناروی انتخاب می‌‎شوند، فهرست نامزدان را بررسی و لیست کوتاه‌تری از میان آن‌ها انتخاب می‌کند و در نهایت این کمیته در اوایل اکتبر برنده نهایی را مشخص و اعلام می‌کند و جایزه در مراسمی در ده دسامبر که تاریخ مرگ آلفرد نوبل است، اعطا می‌شود.

همچنان بخوانید

صلح اجتماعی؛ رهگذر تامین حق و عدالت

8 قوس 1401

بی‌باوری کامل زنان به طالبان؛ صلح با کی‌ها و به چه قیمتی؟

8 جدی 1400

انیستیتوت تحقیقات صلح اسلو نیز یکی از نهادهایی است که صلاحیت معرفی نامزد برای دریافت جایزه صلح نوبل را دارد و مسئولان این نهاد از سال 2002 میلادی، فهرستی از نامزدان مورد نظر خود را ارائه کرده‎‌اند.

این انستیتوت امسال در فهرستی که به کمیته نوبل ارائه کرده است، محبوبه سراج از افغانستان و نرگس محمدی از ایران را به صورت مشترک به دلیل فعالیت‌های حقوق بشری، نامزد دریافت جایزه صلح نوبل معرفی کرده است.

از افغانستان تاکنون سیماسمر، رییس پیشین کمیسیون مستقل حقوق بشر، دو بار در سال‌های 2009 و 2010 میلادی، تیم دختران بایسکل‌ران در سال 2016 میلادی و فوزیه کوفی، عضو مجلس نمایندگان پیشین در سال 2020 میلادی، نامزد دریافت جایزه صلح نوبل شده‌اند، اما هیچ کدام از آن‌ها برنده این جایزه نشده‌اند.

سیماسمر در سال 2009 میلادی از سوی «انیستیتوت مستقل مطالعات صلح بین‌المللی»، تیم دختران بایسکل‌ران افغانستان از سوی نمایندگان پارلمان ایتالیا و فوزیه کوفی از سوی «شورای صلح ناروی» نامزد دریافت جایزه صلح نوبل شده بودند.

محبوبه سراج و افغانستان زیر سلطه طالبان

محبوبه سراج بزرگ شده در یک خانواده سلطنتی است که سلسله آن به عبدالرحمان خان، پادشاه سابق افغانستان می‌رسد و در مکتب ملالی و دانشگاه کابل درس خوانده است.

او پس از حدود 26 سال زندگی در آمریکا، در سال 2003 میلادی به کابل بازگشت و از آن زمان تاکنون خود را به عنوان «خبرنگار» و «مدافع حقوق زنان» معرفی کرده است و زیر این عناوین فعالیت می‌کند.

پس از تسلط گروه طالبان در افغانستان، در حالی که محدودیت‌ها بر زنان افغانستان هر روز بیشتر شد و تا مرحله حذف کامل آن‌ها از جامعه رسید، محبوبه سراج اما در افغانستان ماند و این گروه تاکنون مانع کار و فعالیت او نشده است.

او اکنون تنها زن در افغانستان است که به صورت آزادانه و بدون رعایت دستور پوشش اجباری طالبان در کابل زندگی می‌کند و بدون همراهی «محرم شرعی» مد نظر گروه طالبان، به کشورهای مختلف سفر و در کنفرانس‌های بین المللی شرکت می‌کند.

در 15 نوامبر سال 2022 میلادی، هارون نجفی‌زاده، در برنامه میدان تلویزیون «افغانستان انترنشنال» از خانم سراج پرسید که چگونه بدون محرم از کابل خارج شده است، او گفت که از زمان تسلط طالبان حدود 100 سفر به بیرون از افغانستان داشته و «حتا در یکی از این سفرها از پیش مه تا حال هیچ سوال نشده بود و نشده که محرم تو کجاست.»

او در این مصاحبه گزارش‌ها در مورد ازدواج اجباری جنگجویان گروه طالبان با زنان و دختران افغانستان را انکار کرد و آن را به مسایل مختلف، از جمله مسایل خانوادگی ربط داد.

خانم سراج در این مصاحبه در مورد عدم همراهی دختران معترض افغانستان در اعتراضات خیابانی گفت که به دختران معترض گفته است که «اگر یک گروه هزار نفری بیارند، با شما یکجا می‌شوم» و به صورت ضمنی این اعتراضات را بدون تأثیر و به «فرق خود زدن» خواند.

او تاکنون بارها خواستار تعامل کشورهای جهان با گروه تروریستی طالبان شده است و در آخرین مصاحبه‌اش پس از نامزدی برای جایزه صلح نوبل با مجله «فورین پالیسی – Foreign Policy)، گفته است که «پس از 18 ماه بی‌رحمی زمان آن فرا رسیده است که به طالبان گوش بدهیم و با آن‌ها به توافقی برسیم.»

او این دیدگاه را در حالی مطرح می‌کند که زنان معترض افغانستان سیاست طالبان در قبال زنان را «آپارتاید جنسیتی»می‌خوانند و خواستار سرنگونی این گروه هستند.

لابی برای طالبان

زنان معترض افغانستان در اعتراض به نامزدی محبوبه سراج برای جایزه صلح نوبل، او را متهم به «لابی» برای گروه تروریستی طالبان می‌کنند و اصرار او را بر تعامل جهان با این گروه در کنفرانس‎های بین‌المللی و مصاحبه‌هایش، دلیل این مدعی می‌دانند.

در نامه «جنبش خودجوش زنان معترض افغانستان» به رییس انستیتوت تحقیقات صلح اسلو برای حذف نام محبوبه سراج از فهرست نامزدان جایزه صلح نوبل، آمده است که او نه تنها برای تأمین صلح، حقوق زنان و آزادی آن‌ها از زیر سلطه طالبان کاری انجام نداده است، بلکه «تا‌ این دم بر علیه زنان معترض و در همسویی با رژیم سفاک و خون‌آشام طالب عمل‌کرده و در بیرون از مرز‌های افغانستان یکی از لابی‌گر‌ان به رسمیت شناسی رژیم سرکوب‌گر طالبان از سوی کشور‌های بیرونی بوده است.»

شماری از این زنان در صحبت با نیمرخ نیز «لابی برای طالبان» را یکی از دلایل عمده اعتراض زنان به نامزدی محبوبه سراج برای جایزه صلح نوبل دانسته‌اند.

ژولیا پارسی، از زنان معترض افغانستان به نیمرخ گفت: «جایزه صلح نوبل باید برای کسی داده شود که در مورد صلح کاری کرده باشد و کوشش کرده باشد که در افغانستان صلح بیاید.»

او افزود که «خانم سراج کسی است که علیه زنان افغانستان ایستاده و برای طالبان لابی‌گری می‌کند… چگونه باید برای او جایزه صلح نوبل داده شود.»

یکی دیگر از زنان معترض افغانستان که با حفظ هویتش به نیمرخ صحبت کرد، گفت: «محبوبه سراج از جمله کسانی است که همیشه لابی کرده برای طالب، همیشه برای اینکه طالبان را مشروعیت ببخشد لابی کرده و برای زن افغانستان کارکرد و عملی نداشته که زنان افغانستان بتوانند آزادی خود را به دست بیاورند.»

او تأکید کرد که زنان معترض افغانستان درک نمی‌کنند که انستیتوت تحقیقات صلح اسلو، «از چه نگاه» و بر اساس چه معیاری حاضر شده است که خانم سراج را برای جایزه صلح نوبل نامزد بکند.

وحیده امیری، یکی دیگر از زنان معترض افغانستان به نیمرخ گفت که «زنان افغانستان حق تحصیل ندارند، حق زندگی ندارند و تمام حقوق شان زیر پا شده، اما یک آدم به نام همین زنان، در حالی‌که هیچ کاری برای زنان انجام نداده، نامزد جایزه صلح نوبل می‌شود.»

کمیته زنان «جنبش گذار افغانستان» نیز با ارسال نامه‌ای به انستیتوت تحقیقات صلح اسلو، به نامزدی محبوبه سراج برای جایزه صلح نوبل از سوی این نهاد، اعتراض کرده و آن را «توهین آشکار به زنان ستم‌دیده‌ی افغانستان» دانسته است.

در این نامه آمده است که محبوبه سراج در یک‌ونیم سال گذشته در مصاحبه‌های خود سیاست‌های غیرانسانی گروه طالبان را «توجیه» نموده و تلاش کرده است که این گروه را «تطهیر» کند.

این جنبش خواستار تجدید نظر انستیتوت تحقیقات صلح اسلو در مورد نامزدی محبوبه سراج برای دریافت جایزه صلح نوبل شده و تأکید کرده است که این نامزدی بدون تحقیق در مورد گذشته و کارکرد خانم سراج صورت گرفته است.