به دنبال محدودیتهای شدید بر زنان و بسته شدن دروازههای مکاتب و مراکز آموزشی به روی دختران توسط گروه تروریستی طالبان، زنان در کتابخانهها میروند، کتاب میخرند و مطالعه میکنند.
شماری از مسئولان کتابخانهها و فروشندگان کتاب به نیمرخ میگویند که اکثر مراجعهکنندگان به کتابخانه و نمایشگاههای کتاب، زنان و دختران جوان اند و کتابهایی با مباحث فمینیستی و رمان را میخرند و یا به امانت میگیرند.
احمد رامش، یکی از فروشندگان کتاب در شهرنو کابل به نیمرخ میگوید با وجود کساد بازار فروش کتاب، اکنون مشتریهای او زنان و دخترانی استند که برای دور ماندن از دغدغههای ذهنی، از او کتابهای رمان میخرند.
آقای رامش میگوید: «حالا مردم ناامید شده و کتاب نمیخوانند. فروش کتاب هم تقریبا با کساد روبرو است. اما اکنون مشتریهای ما زنان و دختران اند. آنها از من کتابهای رمان میخرند و بعد از یک هفته یا زودتر کتاب را پس میآورند و در بدل آن یک کتاب دیگر را با هزینهی کمتر یا بیشتر میبرند.»
به گفتهی او، دختران کتابخوان به دلیل اقتصاد ضعیف کتابهایی را که میخوانند پس میفروشند تا بتوانند یک کتاب دیگر بخرند.
لیلا بسیم، یکی از مسئولان کتابخانهی زن در کابل میگوید که کتابخانهاش به دلیل تهدید امنیتی از سوی طالبان، به گونهی موقت مسدود شده است. اما در مدتی که این کتابخانه فعال بود دختران مراجعهکننده به کتابخانه، به دنبال رمان و کتابهایی با مباحث فمینیستی بودند و حلقههای کتابخوانی این کتابخانه نیز به مسایلی چون مبارزات مدنی، حقوق زنان و مسألهی فمینیسم میپرداختهاند.
بانو بسیم میگوید: «پرخوانندهترین کتابها در کتابخانهی زن، کتاب جنس دوم، اثر سیمین دوبووار، ملت عشق و چند رمان دیگر از الیف شافاک نویسندهی ترکی، رمانهای منوچهر فرادیس نویسندهی افغانستانی و کتابهای انگیزشی از برایان تریسی بود و کتاب فمینیسم اسلامی از زهره خوارزمی و فاطمه قاسم پور نویسندگان ایرانی نیز در حلقههای کتابخوانی مورد بحث قرار میگرفت.»
به گفتهی او، درخواستکنندگان کتابهای فرهنگی، ادبی و فمینیستی در ردهی بالاتری قرار داشت.
لیلا بسیم آگاهی را موثرترین ابزار مبارزه علیه تحجر طالبانی میداند: «زنان افغانستان برای مبارزه با تاریکی آموزش را ترک نمیکنند. ما از طریق آموزش و آگاهی به مبارزه با طالبان میرویم و کتابخانهها میدان مبارزهی ما خواهد بود. از این رو با برنامههای موثرتری دوباره کتابخانه زن را باز خواهیم کرد.»
سمیرا (اسم مستعار) مسئول یک کتابخانه در شهر کابل است که به گونه مخفیانه فعالیت دارد. سمیرا به نیمرخ گفت که او با چند تن دیگر در حلقههای کتابخوانی، زنان و دختران را برای آگاهی به کتابخوانی دعوت میکنند.
سمیرا میگوید: «خیلی وقتها دختران ناامید استند، وقتی به کتابخانه میآیند مصروف مطالعه میشوند، ما به این عقیده هستیم که شرایط فعلی ماندنی نیست و تا سرنگون شدن گروه طالبان ما نباید از مطالعه و کتابخوانی دور بمانیم. به همین دلیل، دختران برای مطالعهی کتابهای انگیزشی، تاریخی، اقتصادی و فرهنگی به اینجا میآیند و کتاب میخوانند و یا کتاب را به شکل امانت با خود میبرند.»
در همین حال، گیتی فرح، مسئول کتابسرای اورانوس در شهر فیضآباد، مرکز ولایت بدخشان نیز از افزایش علاقمندی دختران بدخشان به مطالعهی کتاب میگوید: «دختران بدخشان به مطالعه علاقمندی زیاد نشان میدهند و برای گرفتن کتاب به کتابخانه میآیند. آنهایی که توانایی خرید کتابهای قیمتی را ندارند از ما به امانت میگیرند.»
به گفتهی خانم فرح، «دختران مراجعهکننده در کتابسرای اورانوس بیشتر کتابهای تاریخی، ادبی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را برای مطالعه درخواست میکنند.»
با وضع محدودیتهای شدید بر زندگی زنان، کتابخانههای ویژهی زنان در شهرهای بزرگ و شماری از ولایتهای کشور از جمله در کابل، بامیان، هرات، مزار شریف، بدخشان و دایکندی ایجاد شده است. شماری از این کتابخانهها با حمایت مالی نهادهای غیردولتی ایجاد شده و شماری نیز توسط اشخاص فرهنگی تأسیس شده است و به گونهی مخفیانه فعالیت میکنند تا زمینهی آموزش و دسترسی به کتابهای مختلف را به زنان و دختران بازمانده از تعلیم و تحصیل فراهم کنند.
سویتا شیرزاد کارمند رسانه است. او میگوید در هشتم مارچ امسال(2023 میلادی)، برای حمایت از آموزش و آگاهی کلیت جامعه به ویژه زنان، یک کتابخانه ویژهی زنان به نام «اکادمی آسمان آبی» را با برنامههای آموزشی مختلف در شهر کابل راهاندازی خواهد کرد.