پس از به قدرت رسیدن گروه تروریستی طالبان بیشتر از نصف رسانهها غیر فعال شده و اکثر خبرنگاران و گزارشگران مجرب به دلایل امنیتی از کشور خارج شدهاند. قدرتگیری گروه طالبان بر فعالیت بیش از ۷ هزار کارمند رسانهها تأثیر گذاشتهاست، بسیاری از این افراد از ادامهی کار، خودداری کردهاند و مخفی شدهاند. مقررات گروه طالبان، آزادی رسانهها را در کشور به صورت کامل محدود کرده و خبرنگاران و فعالان رسانهای از ترس اینکه مبادا بازداشت شوند، به خودسانسوری روی آوردهاند و هرگونه گزارش انتقادی توسط خبرنگاران در مورد نظام طالبان بهشدت سرکوب میشود.
خشونت از سوی افراد گروه طالبان در برابر خبرنگاران یکی از عادیترین موردی است که بعد از قدرت گرفتن این گروه خبرنگاران با آن رو به رو هستند.
بر اساس گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان به تاریخ ۱٠ جدی ۱۴٠۱ خورشیدی نشر شده بود، وضعیت آزادی رسانهها و خبرنگاران افغانستان در سال ۲٠۲۲ میلادی وخیمتر از قبل شده است در این گزارش آمده است «در کنار افزایش بیسابقه رویدادهای خشونت و تهدید خبرنگاران، فضای کار برای رسانهها نیز به شکل بسیار جدی محدود شده است.»
یافتههای این گزارش نشان میدهد که آزادیهای جامعه رسانهای افغانستان که در جریان دو دههی اخیر و تا قبل از آغاز حاکمیت دوباره گروه طالبان بدست آمده بود، به سرعت به سوی محو شدن پیش میرود.
به گفتهی این نهاد، در سال ۲۰۲۲، دستکم۲۶۰ رویداد نقض آزادی رسانهها و خبرنگاران را که شامل تهدید، بازداشت و برخورد خشونتآمیز است، ثبت کرده است که در مقایسه با سال ۲۰۲۱، حدود ۱۳۸ درصد افزایش داشته است. بر اساس یافتههای این گزارش، به استثنای چند مورد خشونت، متباقی رویدادها از سوی ادارهها و یا افراد منسوب به «گروه طالبان» به ویژه نیروهای امنیتی و استخباراتی این گروه صورت گرفته است.
درسال ۲۰۲۱ دستکم ۱۰۹ رویداد شامل ۸ مورد جان باختن خبرنگاران و کارمندان رسانهای و همچنان بازداشت و تهدید خبرنگاران از سوی این نهاد به ثبت رسید بود.
بر اساس این گزارش، از مجموع رویدادهای ثبت شده در سال ۲۰۲۲ در این نهاد، دستکم ۱۱۹ مورد آن بازداشت موقت خبرنگاران از یک تا چند ساعت و روز و چندین ماه میباشد که بیشتر آن با خشونت فیزیکی و روانی، توهین و تحقیر بازداشت شدگان همراه بوده است.
از جمع ۱۱۹ مورد خشونت، ۵۸ مورد خشونت علیه خبرنگاران در کابل، ۱۱ مورد در قندهار، ۱۱ مورد در پکتیا، ۷ مورد در غزنی، ۶ مورد در فاریاب، در هر یکی از ولایتهای هرات، سمنگان، و بامیان ۳ مورد، ۳ مورد درهر یکی از ولایتهای پروان، ارزگان، لوگر و غور. همچنان در هر یکی از ولایتهای کاپیسا، بلخ، تخار، ننگرهار، خوست، هلمند، زابل، فراه، و بادغیس، یک رویداد بازداشت ثبت شده است، بیشتر این خبرنگاران به دلیل پوشش خبری از بعضی رویدادها و انتقاد از گروه طالبان بازداشت و مورد شکنجه قرار گرفته است.
یافتههای گزارش نشان میدهد که در سال ۲۰۲۲ میلادی ۱۲۸ مورد تهدید خبرنگاران و رسانهها و ۱۱ مورد خشونت و ضربوشتم خبرنگاران را نیز به ثبت رسیده است، که بیشتر این رویدادها در کابل اتفاق افتاده است.
طبق یافتههای این گزارش، در حال حاضر بیشتر از نیمی از حدود ۶۰۰ رسانهی صوتی، تصویری، چاپی و آنلاین با رویکار آمدن دوبارهی گروه طالبان بسته شده و صدها خبرنگار و کارمند رسانهای کشور را ترک کردهاند.
در گزارش آمده است: «زنان خبرنگار به حاشیه برده شدهاند و رسانههای آزاد و آزادی بیان در پی تشدید اعمال محدودیتها از سوی امارت به سوی محو کامل سوق داده شده است.»
گزارش همچنین دریافته است که دستگاه امنیتی، بهویژه ادارهی استخبارات و وزارت امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان بهطور مستقیم و غیرمستقیم با –بازداشت، تهدید و ترساندن خبرنگاران- روند سرکوب آزادی رسانهها و آزادی بیان را به پیش میبرند.
در گزارش آمده است: «در حال حاضر نه تنها در ولایات، بلکه در کابل نیز امکان تهیه و نشر گزارشهای آزاد و تحقیقی و یا برنامههای چالشی رسانهای بهدلیل محدودیت شدید در دسترسی به اطلاعات و تهدید و ترس از زندان و شکنجه به شدت محدود شده است و خودسانسوری به اوج رسیده است.
افغانستان در بیست سال گذشته با آنکه بستر مناسب برای رشد آزادی بیان و رسانه فراهم بود، ولی همواره یکی از خطرناکترین کشورها برای خبرنگاران بود که گروه طالبان و حملات هدفمند این گروه در برابر خبرنگاران پررنگترین نقش را در این زمینه داشت.
بر اساس گزارش سازمان خبرنگاران بدون مرز در بیست سال گذشته ۸۱ خبرنگار در افغانستان به قتل رسیده است که گروه طالبان در این بیست سال عامل اصلی جنگ در افغانستان بود.
این در حالی است که پس از سقوط نظام جمهوری و تسلط گروه طالبان رسانهها با محدودیت شدیدی مواجه شدهاند.کنترل، سانسور و محدودیتی که اکنون بر رسانهها اعمال میشود، نهتنها فرصتی برای فعالیت آزاد رسانهای نگذاشتهاست، بلکه کار رسانهای را بسیار پرمخاطره ساخته و آنطور که پیداست، گروه طالبان کنترل بر رسانهها را راهی برای تثبیت جایگاه خود در دیدگاه جهانیان میداند، به همین خاطر محدود کردن رسانهها را از اولویتهای سیاست خود قرار دادهاند.