گفت‌وگو با رویا حافظی، سرپرست اسبق اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان
اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان در ماه میزان سال 1396 خورشیدی با مشارکت 800 زن تجارت‌پیشه به منظور توسعه‌ی تجارت زنان در بیرون از کشور گشایش یافت. منیژه وافق یکی از زنان تجارت‌پیشه در رأس این اتاق بود. با سقوط نظام جمهوری و روی کار آمدن گروه تروریستی طالبان فعالیت اکثر نهادهای دولتی و غیردولتی متوقف و یا محدود شد و دروازهی اتاق تجارت و صنایع زنان نیز بسته بود. اما برخی از فعالیت‌ها‌ی این اتاق از جمله اهدای تندیس بی‌بی خدیجه به زنان تجارت‌پیشه، به گونه‌ی آنلاین انجام شد.
هشت ماه پس از روی کار آمدن طالبان دروازهی این اتاق به سرپرستی رویا حافظی به روی زنان باز شد. اما منیژه وافق مسئول پیشین این اتاق، در اعلامیه‌‌ای گشایش آن را بدون مشوره با زنان اعضای اتاق تجارت و صنایع زنان، «غیرمشروع» خواند. خانم وافق در گفت‌وگویی با اندیپندنت فارسی گشایش اتاق را همدستی سرپرست آن با طالبان و استفاده‌ی تبلیغاتی طالبان از زنان تجارت‌پیشه عنوان کرد.
رویا حافظی به مدت هشت ماه مسئول اتاق تجارت و صنایع زنان بود و بعد انفکاک از این پست افغانستان را ترک کرده است. او در گفت‌وگو با نیمرخ در مورد وضعیت زنان تجارت‌پیشه زیر سلطهی طالبان صحبت کرده است.
نیمرخ: در ابتدا در مورد خودتان بگویید و اینکه چگونه به عنوان سرپرست اتاق تجارت و صنایع دستی زنان افغانستان آغاز به کار کردید؟
رویا حافظی: یک سند لیسانس کیمیا از دانشکده‌ی تعلیم و تربیه دانشگاه بدخشان و یک سند لیسانس در بخش قضا و سارنوالی از رشته حقوق و علوم سیاسی دانشگاه رنا دارم. سند ماستری‌ام را در رشته حقوق و تجارت بین‌الملل گرفتم. مدت21 سال است که در نهادهای ملی و بین‌المللی در بخشهای کلیدی کار می‌کنم. در سال 2015 یک موسسه اجتماعی و حقوق بشری زنان و یک شرکت تولید ترشی باب را تاسیس کردم و وارد کار صنعت و تجارت شدم.
بعد از سقوط نظام جمهوری و آمدن طالبان فکر کردم که بازگشایی اتاق تجارت و صنایع زنان به روی بانوان و ازسرگیری فعالیت‌ها‌ی اقتصادی زنان بسیار مهم است و از سواستفاده‌ی برخی زنان از اتاق تجارت و صنایع برای برآورده شدن اهداف شخصی شان جلوگیری می‌کند. پس از هشت ماه تلاش و دادخواهی مکتوب سرپرستی اتاق تجارت را از سوی طالبان دریافت کردم. در تاریخ 31 دلو 1400 خورشیدی مکتوب سرپرستی‌‍ام را گرفتم و در پنجم حوت 1400، اتاق تجارت و صنایع زنان را خالی و بدون وسایل کاری و قروض برق، اجاره تعمیر، اجاره پارک صنعتی زنان، قرض تعمیر جدید اتاق تجارت زنان از بانک بین‌المللی افغانستان و قروض جمعه بازار و غیره تحویل گرفتم.
از چالش‌ها، فرصت‌ها و دستاورد‌ها‌ی اتاق تجارت و صنایع زنان زیر سلطهی طالبان بگویید؟
در زمان ماموریت من در اتاق تجارت و صنایع دستی زنان با صراحت می‌گویم که زن محوری را در تجارت بنا کردم که زنان خودشان در عرصه‌ی تجارت حضور داشته باشند. برای اینکه یک تهداب اساسی برای معرفی زنان و فعالیت‌ها‌ی اقتصادی شان گذاشته باشم مشخصات تمام زنان تجارت‌پیشه، شرکت‌ها و محصولات شان را به گونه‌ی فهرست‌وار در اختیار موسسات حمایتی و نهادهای کمک کننده قرار دادم تا آنها با تک‌تک زنان تجارت‌پیشه و متشبثین زن و کارکردهای شان آشنا شوند و با شناخت کامل از محصولات و فعالیت‌ها‌ی شان با آنها در ارتباط باشند، به آنها پیشنهاد کار بدهند، یا پروژه پیشکش کنند، قرارداد ببندند و آنها را مورد حمایت قرار دهند.
همچنین در صورت جاری شدن پروژه‌ها نیاز نباشد که زنان مافیایی دیگری به پروژه‌ها‌ی کاری زنان تاجر دستبرد بزنند. در مدت هشت ماه که من مسئول اتاق بودم و با وجود مشکلات مالی فراوان تنها تمرکز اصلی من روی کارهای اتاق تجارت بود و بخاطر مخالفت‌ها‌ی دیگر زنان که می‌گفتند من تجارت‌پیشه هستم و نگران این بودند که مبادا دست به اختلاس یا فساد مالی بزنم و یا برای شرکت خودم پروژه جذب کنم، من در مدت ماموریتم تمام فعالیت‌ها‌ی تجارتی موسسه و شرکت خودم را متوقف کرده بودم.
در این مدت زنان تجارت‌پیشه‌ای که به نهادها معرفی شده بودند هرکدام حدود سه تا چهار پروژه‌ی کاری دریافت کردند.هرچند پروژه‌ها کوچک بود اما بازهم در شرایطی که زنان از کار منع بودند یک فرصت برای کسب درآمد بود و همچنین در این مدت برای کارمندان شماری از شرکت‌ها‌ی تجارتی که براساس تحولات اخیر مدتی بیکار بودند و یا شغل شان را از دست داده بودند پس از دادخواهی‌ها‌ی زیاد، از موسسات حمایتی برای آنها کمک مالی و معاش دریافت کردم و برای شماری از زنان لوازم کار برای رشد و پرورش محصولات زراعتی، قالین بافی و غیره گرفتم.
در نزدیک به دو سال گذشته طالبان ده‌ها فرمان برای محدود کردن زندگی زنان صادر کردند، زنان در عرصه‌ی تجارت چطور اند؟
در دو سال گذشته حضور زنان تنها در عرصه‌ی تجارت پر رنگ بود چون از سایر عرصه‌ها حذف شده بودند و دیگر جایی برای کار و کسب درآمد و امرار حیات باقی نمانده بود. طبق آماری که من دارم در 24 ولایت کشور تنها حدود 1800 زن تجارت‌پیشه با اتاق تجارت و صنایع زنان در ارتباط بودند و بیشتر از 3000 زن از دولت جواز فعالیت داشتند.
متاسفانه این روزها فرمان بستن آرایشگاه‌ها‌ی زنانه را صادر کردند. طبق آمار تقریبی حدود 13 هزار آرایشگاه در سطح کشور فعالیت داشتند که حدود سه هزار آنها در کابل فعالیت داشت که نزد اتاق پیشه‌وران ثبت بود. با بسته شدن آرایشگاه‌ها حدود 50 هزار زن دیگر از کار بیکار می‌شوند که در این آرایشگاه‌ها مشغول کار و کسب درآمد بودند.
تاکنون زنان در بخشهای آشپزخانه، تولید مواد غذایی چون شیرینی، کیک و کلچه، ترشی جات و مربا و همچنان تولید لباس، قالین و انواع صنایع دستی، میوه‌ها‌ی خشک و تازه کار می‌کنند اما نداشتن بازار یکی از چالش‌های سد راه آنان است. زنان افغانستان از لحاظ استعداد و ذهنیت تجارت بسیار قوی هستند و با روش‌ها‌ی بازاریابی خودشان هم می‌توانند برای تجارت شان بازاریابی کنند. اما در نبود دولت و مدیریت درست مسئولان اتاق تجارت و صنایع، آنان همچنان دچار مشکل اند.
در دو سال گذشته دولتی وجود نداشت که برای محصولات و صنعت زنان کار کند. من از طریق ارتباطات شخصی خودم در بیرون از افغانستان هنوزهم در تلاش هستم که محصولات و صنایع دستی زنان را به شرکت‌ها‌ی خارجی معرفی کنم و مطمئم هیچ قدرتی دست مرا از کار و فعالیت بازداشته نمی‌تواند. چون هدف خدمت به زنان و دختران است؛ چه مسئولیت رسمی داشته باشم، چه نداشته باشم، برای زنان و دختران کار خواهم کرد.
در رابطه به «زنان مافیا» و «دستبرد زدن به پروژه‌ها‌ی بزرگ» برای زنان صحبت کردید. اگر در این مورد توضیح بدهید که چه کسانی و چگونه به این پروژه‌ها دستبرد زدند؟
بین سال‌های 2017 تا 2021 میلادی و سقوط حکومت جمهوری به دست طالبان پروژه‌ها‌ی بسیار کلانی برای توانمندسازی زنان در افغانستان آمد. به همه‌ی آنها از سوی زنانی مسئول در اتاق تجارت و صنایع زنان دستبرد زده می‌شد کاری که همه(من و زنان دیگر) شاهد آن بودیم جزئیات دقیق و پروژه‌ها‌ی دستبرد زده شده را در یک فرصت دیگر همگانی خواهم کرد.
من در زمان ماموریتم با این مافیا همدستی و معامله نکردم اما پل ارتباطی مستقیم میان زنان تجارت‌پیشه و موسسات حمایتی ایجاد کردم تا هیچ دست سومی برای دستبرد زدن میان آنها قرار نگیرد. کاری که باعث شد مافیای زنان به طالبان متوسل شده و مرا از وظیفه‌ام برکنار کنند. بعد از اتمام ماموریتم در جریان برنامه‌ها‌ی اتاق تجارت و صنایع زنان نیستم.مسئولان جدید این اتاق نیز براساس همین مسایل همکاری و دوستی با من و شماری از اعضای پیشین این اتاق قطع ارتباط کردند.
دلیل برکناری تان از سمت سرپرستی اتاق تجارت و صنایع زنان چی بود؟
دلیل برکناری من از اتاق تجارت و صنایع زنان، عدم توافق من با زنان مافیایی و تجارت‌پیشه برای گرفتن پروژه‌ها و سهم ندادن شان در امورات اتاق و مسایل مربوط به زنان بود. من واضح و به صراحت می‌گویم که از مافیا بودن و معامله کردن با آنها سر باز زدم و نمی‌خواستم که مانند آنها زنان را ابزار تجارتی خود قرار بدهم و در توافق با آنها از حقوق تجارتی زنان سواستفاده کنم. به همین خاطر کمتر با آنها در ارتباط بودم. متاسفانه و بدبختانه آنان برای دستبرد زدن و حفظ گروه مافیایی شان نزد وزارت صنعت و تجارت تحت کنترل طالبان رفتند و علیه من دسیسه و توطئه چیدند و این سبب شد که من از وظیفه‌ام برکنار شوم و دروازه‌ها‌ی دفترم را به رویم بستند. اما برایم مهم نیست که در چوکی اتاق تجارت و صنایع باشم یا خیر، مهم این است که هنوزهم تلاش دارم برای زنان افغانستان کاری انجام دهم. و در آینده‌ی نزدیک شاهد یک کار جدید برای زنان افغانستان بخصوص زنان تجارت‌پیشه خواهیم بود.
پیامی به زنان افغانستان دارید؟
از دیر زمانی مقوله‌ای است که «ضرورت مادر ایجاد است» و کاربرد این مقوله هم‌اکنون در افغانستان است. نیازمندی‌ها‌ی زنان ایجاب می‌کند که به تولید محصولات و تجارت رو بیاورند. پیشنهاد می‌کنم زنان از توانایی‌ها و استعدادهای شان استفاده کنند و با وجود محدودیت‌ها به دنبال فرصتی باشند و آن تجارت است که می‌تواند مستقیم و یا غیر مستقیم و به کمک خانواده از آن بهره ببرند.
