در علم پزشکی به هرگونه مجرای ارتباطی غیرطبیعی میان دو اندام جداگانه از بدن را «فیستولا» می‌گویند. فیستولا یک عارضه یا بیماری جدی محسوب می‌شود که علل و انواعِ مختلفی دارد و هرکدام بسته به نوعیت خود، مداخلات درمانی ویژه را می‌طلبد. فیستولای ولادی نیز یک مجرا یا حفرۀ غیرطبیعی‌ست که بر اثر ولادت‌های غیرعادی و طولانی در کانال تناسلی زنان به‌وجود می‌آید و می‌تواند آسیب‌های ماندگاری را برای مبتلایان به دنبال داشته باشد.
فیستولای ولادی، یک بیماری و عارضۀ قابل درمان و ترمیم است؛ اما در افغانستان قطع حمایت سازمان‌های صحی جهانی از نظام صحی این کشور، گسترش فقر، سنت‌های ناپسند و افزایش ازدواج‌های زیر سن همواره سبب می‌شود که این بیماری از زنان قربانی بگیرد.
مرضیه (مستعار) یک داکتر زن در شهرکابل که روزانه میزبانِ ده‌ها بیمار زن در معاینه‌خانۀ کوچکش است، می‌گوید در دو سالِ اخیر بیماری‌های زنان و زایمان گسترش یافته و «فیستولا» یکی از این شمار است که رنج و درد حاصل از آن، پای زنانِ افغانستان را به درمانگاه‌ها و شفاخانه‌ها می‌کشاند.
مرضیه در گفت‌وگو با نیمرخ می‌گوید: «میان فقر و امراضِ زنانه رابطۀ مستقیم وجود دارد. متأسفانه در شرایط کنونی افغانستان، زنان به امراض بیشتری مبتلا می‌شوند و دسترسی کمتری هم به امکانات صحی دارند. واقعات زنانی که با ولادت‌های پی در پی به همورویید، عفونت‌های مجاری ادرار و فیستولا مبتلا می‌شوند، رو به افزایش است. نکتۀ دردآورِ دیگر این‌ست که آنها پس از تشخیص نمی‌توانند موضوع را با خانواده‌های‌شان در میان بگذارند تا به‌موقع تداوی شوند.»
مرضیه می‌گوید که در اغلب موارد، «زنان قربانی فیستولا» در مورد این بیماری هیچ معلوماتی ندارند و به‌دلیل سلطۀ سنت‌ها و ارزش‌های مردسالار، ابتلا به آن را «شرم» پنداشته و از درمانِ به‌موقع امتناع می‌ورزند. این درحالی‌ست که اگر به عارضۀ فیستولا رسیدگی به‌موقع نشود، باعث ناتوانی‌های ماندگاری می‌شود که تمام جوانب زندگی زنان را تحت شعاع قرار می‌دهد.
زینب یکی از زنانی‌ست که با علایمی چون عفونت رحمی و احساس ناراحتی هنگام دفع ادرار و مواد غایطه، به داکتر مرضیه مراجعه کرده و به تشخیص داکتر، به فیستولا مبتلا شده است.
زینب مادر پنج کودک است و 39 سال سن دارد. او می‌گوید سال‌ها تجربۀ ابتلا به همورویید را داشته، اما پس از آخرین زایمانش به بیماری دیگری مبتلا شده که از نظر داکتران «فیستولا» است. «یک سال قبل، وقتی پسرم در خانه به دنیا آمد، متوجه شدم که در دامن احساسِ درد می‌کنم و خونریزی و چرک‌ریزی دارم. قبلاً به‌خاطر همورویید تحت تداوی قرار گرفته بودم اما در تولد پسرم پنج شبانه‌روز درد کشیدم و پس از آن، مشکلات زیادی در من پیدا شده است.»
داکتر نسا محمدی یکی از داکتران متخصص بیماری‌های زنان نیز درگفت‌وگو با نیمرخ می‌گوید که گسترش فقر، سوءتغذیه، ازدواج‌های زیر سن و ولادت‌های دشوار و غیرعادی، همه دلایلی‌اند که باعث افزایش این عارضه در میان زنان افغانستان شده است.
این متخصص بیماری‌های زنان می‌گوید: «در دورۀ جمهوریت نیز آگاهی‌دهی در مورد این نوع بیماری‌ها بسیار کم بود؛ اما با حاکمیت دوبارۀ طالبان بر افغانستان، بسیاری از پروژه‌هایی که در این زمینه به زنان خدمات صحی ارایه می‌کرد، لغو شد. اکنون نه‌تنها آگاهی‌دهی نسبت به این امراض وجود ندارد، بل نقش زنان در جامعۀ درمانی بسیار کمرنگ شده است.»
خانم محمدی بر اساس تجاربِ خود به عنوان یک داکتر متخصص، باور دارد که قبل از بازگشت طالبان امکاناتِ اندکی برای تشخیص و تداوی رایگانِ فیستولا برای زنان افغانستان مهیا شده بود اما اکنون که زنان اجازۀ بیرون رفتن از خانه را ندارند، این بیماری بیش از گذشته از آنان قربانی خواهد گرفت. «به دلیل کمبود نیروی کارِ مسلکی در افغانستان با اطمینان گفته می‌توانم که در این خصوص برنامۀ خاصی روی دست نیست. این وضع در پهلوی عدم آگاهی زنان و دختران در مورد این بیماری و عدم درمان به موقع، می‌تواند به فاجعه‌یی بزرگ در خصوص سلامتِ زنان منتهی شود.»
داکتر نسا محمدی می‌گوید: «در شرایط فعلی، برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه چاره‌یی نیست جز اینکه زنان خودشان آگاهی‌های لازم را کسب کنند و در صورت مواجهه با کمترین علایم عفونت یا ناراحتی در دستگاه تناسلی و ادراری، به داکتر مراجعه کنند.»
او در مورد شایع‌ترین علایم ابتلا به فیستولا گفت: «بی‌اختیاری ادرار، بوی بد ادرار، تحریک پوست واژن، رابطۀ جنسی دردناک، عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری، عفونت‌های گرده، بی اختیاری مدفوع، کاهش وزنِ بی‌دلیل و گاهی خونریزی طولانی، از علایم شایع فیستولا در زنان است.»
به گفتۀ داکتر نسا، درمان این بیماری به نوعیتِ آن ارتباط دارد. اکثر فیستول‌های ناشی از وضع حمل (زایمان) را می‌توان بلافاصله بعد از تشخیص ترمیم نمود. اما بیشتر افراد مبتلا به فیستول واژن نیاز به جراحی دارند. برای ترمیم فیستول واژن، جراح ممکن است از بافتِ خود بیمار، برای بستنِ شکاف استفاده کند که از هر 10 زن 9 نفر پس از جراحی ترمیم فیستولا بهبود کامل پیدا می‌کنند. اما اگر مراقبت‌های درمانی به‌درستی و موقع صورت نگیرد، احتمال عود مجدد بیماری وجود دارد.
بر اساس آمارها و تخمین سازمان بهداشت جهانی (WHO) سالانه بین ۵۰ هزار تا 100 هزار زن در سراسر جهان دچار فیستولا می‌شوند. این مشکل در میان زنانی که در کشورهایی با امکانات پزشکی محدود مانند افغانستان زندگی می‌کنند، شایع‌تر است. حدود 2 میلیون زن در آسیا و جنوب صحرای افریقا با فیستول واژینالِ درمان‌نشده زندگی می‌کنند. بنا بر آمارهای موجود، در هر ۱۰۰ هزار زایمان در افغانستان، ۶۳۸ زن جانِ خود را از دست می‌دهند که علت مرگ پنج نفر از آنها «فیستولای ولادی» است.
