امان میرزایی
کنفرانس امنیتی مونیخ از سال ۱۹۶۳ تاکنون یکی از مهم‌ترین بسترهای گفت‌وگو پیرامون سیاست خارجی و امنیت بین‌المللی بوده‌است. در همین حال شصت و یکمین کنفرانس امنیتی مونیخ در حالی آغاز شد که مسائل امنیتی جهانی، از جنگ اوکراین گرفته تا تنش‌های خاورمیانه، در صدر مباحث این نشست قرار دارد. در این میان، افغانستان نیز در یکی از «نشست‌های ویژه» که در مقایسه با دیگر بخش‌های این کنفرانس از اولویت کمتری برخوردار است، مورد بررسی قرار گرفت. این نشست تحت عنوان «تمرکز بر افغانستان» در روز دوم (۱۵ فبروی) از ساعت ۳:۳۰ تا ۴:۱۵ بعدازظهر به وقت مونیخ (۷:۰۰ تا ۷:۴۵ شب به وقت افغانستان) برگزار شد و به بررسی وضعیت امنیتی، سیاسی و انسانی افغانستان پرداخت. سخنرانان این نشست در کنار فوزیه کوفی؛ حنا ربانی کهر، رئیس کمیتهٔ روابط خارجی حزب مردم پاکستان و وزیر خارجهٔ پیشین این کشور و جیسون کرو، عضو مجلس نمایندگان ایالات متحده و کمیتهٔ نیروهای مسلح بودند. مدیریت این نشست را کاترین ایگندورف، خبرنگار ویژهٔ بین‌المللی شبکهٔ «زی‌دی‌اف» آلمان بر عهده داشت.
از زمانی که طالبان بر افغانستان حکم‌رانی می‌کنند هیچ مقام رسمی از افغانستان در این کنفرانس نمایندگی نمی‌کند و صرفاً برخی از نمایندگان جامعهٔ مدنی در حاشیهٔ این نشست شرکت کرده و در مباحث مربوط به حقوق بشر و مسائل اجتماعی حضور داشته‌اند. از جمله در نشست دو سال پیش که محبوبه سراج، فعال حقوق زنان و حسنا جلیل، معین پیشین وزارت امور داخلهٔ افغانستان به نمایندگی از زنان در این کنفرانس دعوت شدند. در سال گذشته، وزیران خارجهٔ ۱۲ کشور در بیانیه‌ای مشترک گفتند که طالبان با حذف زنان از جامعه و تصمیم‌گیری‌های سیاسی، آیندهٔ افغانستان را به خطر انداختهاند. آن‌ها با ابراز نگرانی از آزار و اذیت سیستماتیک جنسیتی گفتند که این مسئله می‌تواند مصداق جنایت علیه بشریت باشد. چالش‌های امنیتی جهان، امنیت محیط زیست، وضعیت نظم بین‌المللی، مناقشات و بحران‌های منطقه‌ای از موضوعات اصلی نشست امسال امنیتی مونیخ است. فوزیه کوفی، عضو پیشین مجلس نمایندگان افغانستان، به‌عنوان تنها سیاست‌مدار افغانستان حاضر در کنفرانس، در این «نشست ویژه» سخنرانی کرد.
فوزیه کوفی در بخش اول صحبت‌هایش گفت: باعث افتخار من است که در این‌جا هستم و خوشحالم که کنفرانس مونیخ بخش تمرکز خودش را به افغانستان در دستور کار قرار داده‌است. خانم کوفی افزودند: در جهان اتفاقات بسیار زیادی است که مسئلهٔ افغانستان گاهاً فراموش می‌شود. وقتی به بحث تنازع قدرت در افغانستان می‌پردازیم، چهره‌ای که از طالبان ترسیم می‌شود این هست که یک نیروی متحد هستند و بقای آن‌ها به یک‌پارچگی آن‌ها بستگی دارد. در این سی سال تاریخ‌شان همواره چنین بوده‌است. اما اخیراً می‌بینیم که اختلاف‌هایی در بین آن‌ها وجود دارد.
ایشان اضافه کردند: فکر نمی‌کنم این‌ها اخلاف‌های ایدئولوژیک باشند بلکه فکر می‌کنم این اختلاف‌ها بیشتر بر سر قدرت باشد، بین طالبان کابل و طالبان قندهار. بین به اصطلاح تندروها. وی ادامه داد که فکر نمی‌کند این یک منازعه بر سر قدرت باشد، و هرچه فشار بین‌المللی بیشتر باشد مانند تصمیم اخیر دیوان بین‌المللی کیفری که حکم دست‌گیری و بازداشت صادر کرد برای دو رهبر طالبان. دیده شد که اختلافات بیشتر شدند ولی هم کابل و هم قندهار به نحوی داشتند تلاش می‌کردند که در پی این وضعیت، موضع خودشان را تقویت کنند. بنابراین اگر ادامه بدهیم بر این فشار، اختلافات خیلی بیشتر خواهد شد. فوزیه کوفی ادامه داد: رهبر طالبان موضع خودش را سخت‌تر و سخت‌گیرانه‌تر خواهد کرد. چطور می‌تواند از این وضعیت سخت‌تر بشود؟ در این‌باره نیز خواهیم گفت. ولی وقتی که دربارهٔ احکام سرکوب زنان صحبت می‌کنیم دیگر از این سخت‌تر نخواهد شد، ولی فکر می‌کنم که نسبت به کابینه، مقام‌های دولت و ادارهٔ خودش سخت‌گیرتر بشود و اجازه ندهد که آن‌ها اظهارنظر‌های عمومی داشته باشند و این منجر به فرصت خواهد شد که یک فرایند سیاسی احتمالی را داشته باشیم. می‌دانید که ما نشست‌های پروسهٔ دوحه را داشتیم ولی نحوهٔ مدیریت مذاکرات در دوحه در نهایت به خروج نیروهای آمریکایی منجر شد و این خروج باعث شد تا کلید قدرت را به طالبان بدهند. طالبان نیز تعهد داده بودند که تبدیل می‌شوند به طالبان نسخهٔ جدید یا نسخهٔ دوم یا نسخهٔ میانه‌رو، اما در عمل چنین نشد و ما سرکوب زنان را شاهد هستیم. از سال ۲۰۲۱ به این‌سو صدها مورد تعامل را با طالبان داشتیم. می‌خواهم بدانم آن‌هایی که با طالبان تعامل داشتند خروجی و نتیجهٔ این تعاملات چه بوده‌است؟
کارشناس برنامه خانم کاترین از رئیس کمیتهٔ روابط خارجی حزب مردم پاکستان و وزیر خارجهٔ پیشین این کشور «خانم حنا ربانی کهر» پرسیدند پاکستان حامی اصلی طالبان و از مؤسسان این گروه هستند و از آن‌ها حمایت می‌کند، چرا امروز پاکستان طالبان را تهدیدی برای امنیت منطقه می‌داند و از آن‌ها انتقاد کرده‌است؟ خانم حنا ربانی در پاسخ گفتند که افغانستان و پاکستان بیش از ۲۷۰۰ کلیومتر مرز مشترک دارند. ما همیشه در کشورمان با جنگ‌جویان خارجی و مجاهدین مواجه بودیم و آن‌ها بر جمعیت کشور ما تأثیر گذاشته‌اند. در سال ۲۰۲۱ جهان با سراسیمگی از افغانستان خارج شد و با ما باید با پیامدهای آن دست و پنجه نرم کنیم. تعامل با طالبان چه تأثیری داشته، از پول‌های هدر رفته تا جان‌های از دست رفته. میلیون‌ها آواره و بی‌جا شده، رشد فقر را داریم، زن‌ها دیگر نمی‌توانند به مکتب بروند و… طالبان امنیت منطقه‌ای را به‌خطر انداختهاند و باید از این عمل جلوگیری بشود.
خانم فوزیه کوفی در بخش دوم صحبت‌هایشان اشاره کردند به شکل‌گیری طالبان و گفتند: وضعیت به نوعی در افغانستان است که طالبان امروز محصول پول و سرمایه‌گذاری جامعه جهانی در منطقه است. پولی را که برای شکست اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان فرستاده شد، اتحاد جماهیر شوروی شکست خورد، اما همچنان از آن پول برای ایجاد یک رادیکال‌سازی قدرتمند دینی در این کشور استفاده می‌شود. حالا نه منطقه و نه جامعهٔ جهانی نمی‌دانند چگونه اوضاع را مدیریت کنند، طالبان مصداق شیطانی است که از آن خارج شده‌است. من فکر می‌کنم از دلایل و روایت‌های منظمی که جامعهٔ جهانی دارد این است، تا زمانی که افغانستان موضع نگیرد، چالش امنیتی برای آن‌ها وجود نخواهد داشت. چرا که طالبان دور از مرزهای آن‌ها هستند.
ایشان ادامه دادند: چشم انداز استراتژیک غرب، برای تغییر وضعیت موجود فراتر از کمک‌های بشردوستانه نخواهد بود و شما فکر می‌کنید که تهدید واقعی برای مدتی وجود ندارد، برعکس من معتقدم بیشتر از گذشته خواهد بود. سال 2001 زمانی که ما به دنیا هشدار می‌دادیم که می‌دانید با عواقب آن‌چه که ما با آن روبه‌رو هستیم شما نیز روبه‌رو خواهید شد؟ تجربه کردند و حملهٔ ۱۱سپتامبر 2001 اتفاق افتاد، بنابراین دوباره موضوع تیک تاک ساعت است. قبل از وقوع یک انفجار به این دلیل که انتظار می‌رود طالبان برای محافظت از امنیت جهانی آن‌جا هستند. طالبان اما چالشی برای امنیت جهانی و سپس منطقه می‌باشند.
ایشان افزودند: طالبان در حال قدرت‌گیری هستند و روابطی را با کشورهای منطقه پیش می‌برند. در بخش اقتصادی که عمدتاً تجارت است و بر اساس آن طالبان نیمی از روابط اقتصادی با ایران را تشکیل می‌دهد، پاکستان، ازبکستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی و چین که قطعاً مبتنی بر امنیت و تروریزم می‌باشد.
این فعال حقوق زنان با انتقاد از اعمال محدودیت‌های گسترده طالبان علیه زنان گفت: «نظام طالبانی به زنان اجازه می‌دهد گدایی کنند، اما اجازه نمی‌دهد کار کنند.» ایشان هم‌چنین از مقامات پاکستانی خواست که اخراج مهاجرینی را که از دست طالبان فرار کرده‌اند، متوقف کنند.
خانم فوزیه کوفی پیش‌تر در روز اول کنفرانس امنیتی مونیخ با رسانه‌ها گفته بود: من فکر می‌کنم که کشورهای غربی باید درس خود را گرفته باشند و آموخته باشند که طالب را به‌عنوان یک گروه تغییر یافته برای مردم ترسیم کردید، با آن‌ها توافق‌نامه امضا نمودید و مردم افغانستان و نظامی را که خودتان ساخته بودند نادیده گرفتنید و امروز پیامد آن را می‌بینیم که نه تنها افغانستان در مرکز ناامنی و خشونت روزافزون بر زنان است بلکه تهدیدی است که از افغانستان متوجه جهان می‌شود. این نکته در شورای امنیت صحبت شد که طالبان می‌توانند تهدیدی بالقوه برای دنیای غرب باشند. وقت این است که دنیای شرق نیز مسیر اشتباهی را که دنیای غرب با تماس و ارتباط با طالبان رفت را دنبال نکنند. با تماس و ارتباط دیپلماتیک بی‌رویه‌ای که دنیای شرق با طالبان دارد به آن‌ها قدرت بیشتری می‌بخشید. بحث زنان یکی از مهم‌ترین مسائل برای من است که صدای زنان مظلوم افغانستان در این مجالس بین‌المللی باشم. هر کسی که به نمایندگی شرکت می‌کند و صحبت می‌کند باید صدای زنان باشد.
خبرنگاری در مورد فشار بر طالبان پرسید و این‌که چرا مردم افغانستان کاری نمی‌کنند در برابر آن‌ها، آیا انتقادی بر مردم وارد هست یا نه؟ ایشان پاسخ داد: در حال حاضر تنها نیرویی که منسجم و برنامه‌دار کارهای خود را پیش می‌برد زنان افغانستان هستند. جامعهٔ سیاسی و مدنی که مردان نیز شامل آن می‌شوند بسیار متفرق است و بعد از سه سال نتوانستند یک روند همه شمول را ایجاد کنند و بدیلی قابل اعتماد در برابر طالبان باشند. انتقادی است که از طرف دنیا و مردم افغانستان نیز هست. امید دارم که این‌ها نیز تجارب خود را آموخته باشند و یک پروسهٔ سیاسی ایجاد شود. پیام من هم همین خواهد بود که به فکر بدیلی برای افغانستان باشند، بدیلی که طالبان در آن یک بخش باشد. تمام واقعیت افغانستان طالبان نیست. ما همه برای حفاظت از مردم و دموکراسی ایستاده هستیم.
