این روزها روابط تیرهٔ میان اسلامآباد و حکومت طالبان بر وضعیت مستقیم مهاجران اثر گذاشته و تنش میان این دو بر سر تحریک طالبان پاکستان باعث شده که اسلامآباد از موضوع مهاجران بهعنوان «ابزار فشار» بر طالبان استفاده کند. بهوضوح میشود این تصمیم پاکستان را کاملاً سیاسی دانست. در واقع اسلامآباد این روزها مجبور به ساخت انواع سناریوها میباشد تا اخراج مهاجران یک امر امنیتی شناخته شده و سیاسی پنداشته نشود.
با این تفاسیر اخراج مهاجران ادامه خواهد داشت، آنچه باعث نگرانی میتواند باشد وضعیت زنان و مردانی است که از دست طالبان فرار کرده و به پاکستان رفتهاند. این بدین معناست که جان صدها انسان متعهد و مدافع حقوق بشر را در معرض خطر انتقامجویی طالبان قرار میدهد. بسیاری از این افراد سالها در کنار نهادهای بینالمللی و خارجی، برای تحقق ارزشهای حقوق بشر و آزادی فعالیت کردهاند و اکنون با تهدید مستقیم روبهرو هستند.
از سویی دیگر، انتشار خبر توقف موقت انتقال پناهجویان افغانستان به آلمان، میتواند بهوضعیت وخیم فعالان مدنی افغانستان که در کشورهای همسایه در وضعیت بلاتکلیفی بهسر میبرند، بیفزاید. تصمیم دولت آلمان برای توقف انتقال پناهجویان، پیامی تلخ از بیتوجهی به سرنوشت کسانی است که در صف اول مبارزه برای عدالت و برابری ایستادهاند؛ بهویژه زنانی که در سالهای گذشته با شهامت، در کنار نهادهای بینالمللی مبارزه میکردند.
بههمین منظور گروهی از زنان معترض از دولت آلمان خواستهاند که در این مقطع حساس، پناهجویان افغانستان را تنها نگذارد و روند انتقال آنان را از سر بگیرد. این در حالی است که در روزهای گذشته رسانههای آلمانی از تعلیق موقت انتقال پناهجویان افغانستان خبر دادهاند؛ اقدامی که نگرانیهای جدی در میان نهادهای حقوق بشری و مدنی برانگیخته است. بر اساس گزارشها، بیش از ۲۶۰۰ پناهجوی تأیید شدهٔ افغانستانی در پاکستان حضور دارند که در شرایط دشوار و نامطمئن زندگی میکنند و هرگونه تأخیر در انتقال آنها میتواند پیامدهای ناگواری برای آنان در پی داشته باشد.
اگر از شرایط اسفناک مهاجرین در خطر بگذریم، در حال حاضر وضعیت تمام مهاجران افغانستانی وخیم گزارش میشود. اوضاع نابسامان افغانستان، حضور طالبان، اقتصاد فرو ریخته، فروختن تمام آنچه که در گذشته داشتهاند و… با در نظر گرفتن همهٔ این موانع و محدودیتهای موجود در افغانستان؛ آیا مهاجران عودت داده شده میتوانند به زندگی عادی بازگردند؟ آیا اقداماتی برای بازگشت آنها صورت گرفته است؟ هماکنون وضعیت اجارهخانهها در کابل و شهرهای بزرگ بر باشندگان نیز غیرقابل تحمل گردیدهاست.
در همین موضوع روز گذشته، کمیساری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان اعلام کردهاست که برای فراهمسازی سرپناه، خدمات، معیشت و حمایت از بازگشتکنندگان، بهویژه زنان و دختران به ۷۱ میلیون دالر بهطور فوری نیاز دارد. این نهاد روز چهارشنبه، ۱۰ ثور، با نشر گزارشی در صفحهٔ اجتماعی اکس، نگرانی جدی خود را نسبت به وضعیت بازگشتکنندگان بهویژه سرنوشت زنان و دخترانی که تحت حاکمیت طالبان با «سرکوب» فزایندهای روبهرو هستند، ابراز کردهاست.
در بخشی از این گزارش آمدهاست که تنها در یک ماه گذشتهٔ میلادی بیش از ۲۵۰ هزار افغانستانی به کشور بازگشتهاند که از این میان، ۹۶ هزار نفر بهاجبار اخراج شدهاند. این نهاد میافزاید که اکنون با شرکای خود در حال مذاکره برای ارائهٔ کمکهای حیاتی بشردوستانه و تأمین نیازهای اساسی برای مردم افغانستان است؛ اما برای انجام کارهای بیشتر به کمک نیاز دارد.
کمیساری عالی سازمان ملل اعلام کردهاست: ما به کمک نیاز داریم تا از مردم محافظت کنیم. لطفاً هماکنون کمک نمایید. این نهاد گفته که بازگشتهای گسترده، فشار بیشتری بر منابع از پیش محدود بشردوستانه وارد کرده و وضعیت میلیونها نفری را که برای بقا تلاش میکنند، وخیمتر ساختهاست.
بابر بلوچ، سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان میگوید که بازگشتکنندگان با محدودیتهای فزایندهای در زمینهٔ دسترسی به کار، آموزش و آزادی رفتوآمد مواجهاند. او افزودهاست: ما بارها به دولتهای ایران و پاکستان تأکید کردهایم که بازگشت به افغانستان باید داوطلبانه، ایمن و همراه با کرامت انسانی صورت گیرد. به گفتهٔ وی، علاوه بر زنان و دختران، فعالان حقوق بشر، خبرنگاران و اقلیتهای قومی یا مذهبی نیز که به اجبار بازگردانده میشوند، از جمله آسیبپذیرترین گروههایی هستند که با خطرات جدی در افغانستان روبهرو میباشند.
خانم بلوچ میگوید که این خطرات در حالی افزایش مییابد که نیازهای بشردوستانه در داخل افغانستان نیز رو به گسترش است. او بیان کرده که نیمی از جمعیت کشور به کمکهای بشردوستانه وابستهاند و از سال ۲۰۲۳ تاکنون، بیش از ۳.۵ میلیون نفر به افغانستان بازگشتهاند.
سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان هشدار داده که شمار بالای بازگشتکنندگان، میتواند به افزایش آوارگیهای داخلی و تشدید تلاشها برای مهاجرت به اروپا منجر شود؛ موضوعی که چالشهای انسانی و منطقهای بیشتری را در پی خواهد داشت. بر اساس آمار سازمانهای جهانی، افغانستان یکی از بدترین بحرانهای بشری را در سطح جهان تجربه میکند.
از سوی دیگر، تحولات سیاسی، اخراج مهاجران، تعزیرات بانکی، انزوای سیاسی و اقتصادی سبب شده که فقر در افغانستان تشدید شود. سیاستهای طالبان بر زنان و دختران نیز یکی از عوامل بحران بشری در افغانستان پنداشته میشود. چندی پیش برنامهٔ توسعهٔ سازمان ملل گفت که ممنوعیت کاری زنان یکی از عوامل فقر در افغانستان است. همچنان ممنوعیت کاری زنان سالانه ششصد میلیون تا یک میلیارد دالر به اقتصاد افغانستان آسیب میرساند.
