دختری از افغانستان برنده­‌‌ی جایزه‌ی رویای آلمانی 2022

آرزو نایبی خبرنگار و فعال جامعه­‌ی مدنی در آلمان است. او در کابل حقوق خواند و هفت سال قبل در سن 22 سالگی به آلمان مهاجرت کرد. آرزو که از کودکی رویای خبرنگاری را در سر داشت از صنف دهم مکتب با کار در برنامه کودک در رادیو و تلوزیون ملی افغانستان نخستین گام­‌هایش را برای رسیدن به این رویا برداشت. سپس کار خود را با رسانه­‌های دیگر ادامه داد تا اینکه مجبور به ترک افغانستان شد. او در آلمان تصمیم گرفت خبرنگاری را ادامه دهد دوره کارآموزی را در «تاگس‌شو» و شبکه «وی‌دی‌ار فوریو» در آلمان سپری کرد.

او اکنون به عنوان ویرایشگر و نویسنده با شبکه تلویزیونی (وی‌دی‌ار فوریو)، همچنین در بخش تحقیقی و مانیتور مجله نیز کار می‌کند. آرزو امسال برنده­‌ی جایزه­­­ «رویای آلمان/جرمن دِریم 2022» شد. در اینجا متن گفت‌وگوی نیمرخ با آرزو را بخوانید.

نیمرخ: مهاجرت خانواده در ایام جوانی برای شما چه فرصت­‌ها و چالش­‌هایی را به وجود آورد؟

 آرزو نایبی: با اینکه کشور آلمان پر از فرصت­‌های تازه است. با این هم هر مهاجرتی با خود چالش­‌هایی را نیز دارد.
من در سن 22 سالگی وارد آلمان شدم به این معنا که من تا این سن رویا و برنامه‌های دیگری را در زندگی داشتم و آیند­ه­‌ی خود را طوری دیگری تصور می­‌کردم. مهاجرت یکباره تصمیم­‌ها و برنامه­‌هایم را برهم زد. همه چیز یکباره تغییر کرد و این خود آغاز یک چالش بود. قبل از مهاجرت همه­‌ی مسئولیت­‌ها بر دوش پدر و مادرم بود و من از سختی­‌ها و مسئولیت زندگی چیزی نمی‌دانستم. اما این مهاجرت دگرگونی نقش­‌ها را نیز در خانواده با خود داشت.

از آنجا که جوانان در یک کشور دیگر زودتر زبان را یاد می‌گیرند و با تکنولوژی آشنایی دارند مسئولیت آنها نیز بیشتر می­‌شود، تکیه پدر و مادر بر آنها استوار می­‌باشد. برای من نیز همین اتفاق افتاد. یکباره دیدم بعد از مهاجرت مسئولیت خانواده با من است. کارهای خواهر و برادر کوچکتر را من به عهده گرفتم. چون توانایی برقراری ارتباط با جامعه را داشتم. در واقع این سخت‌ترین قسمت ماجرا بود که دیدم این‌قدر نقش­من و مادر و پدرم از لحاظ مسئولیت تغییر کرده است.

نیمرخ: چالش­‌هایی که به عنوان یک خبرنگار خارجی در آلمان با آن مواجه شده‌اید بیشتر چه مواردی هستند؟

آرزو نایبی: در کار و در حرفه­‌ی خبرنگاری در هر جایی همیشه چالش­‌هایی وجود دارد. اما وقتی کار بیشتر مشکل می‌شود که تسلط زبانی در این کار کمتر باشد. از آنجا که زبان آلمانی زبان بسیار دشواری است، برای من که در جوانی مهاجرت کرده بودم پیش بردن این حرفه چندین برابر سخت‌تر بوده نسبت به کسانی‌که آلمانی هستند یا همین‌جا بزرگ شدند. مسأله دیگر نگاه بالا به پایینی است که در آلمان وجود دارد نسبت به دانش و تخصص افرادی که از کشورهای توسعه نیافته مثل افغانستان می­‌آیند. برای همین باید ابتدا خود را ثابت می­‌ساختم که من توانایی و دانش لازم را دارم. این روند ثابت کردن به حوصله و زمان نیاز داشت تا اعتماد اطرافیان را نسبت به کار خود به دست بیاورم. اما حالا که نگاه می­‌کنم ارزش آن را دارد. البته کسانی  هم بودند که مرا همیشه با تشویق­‌های‌شان حمایت کردند. با این هم من به خودم قول داده بودم موفق شوم و خودم را ثابت کنم که خوشبختانه این اتفاق افتاد و من از کار و موقف کاری که از آن برخوردارم بسیار راضی هستم.

نیمرخ:  شما یکی از چهره­‌های جشنواره‌ی جرمن دِریم یا رویای آلمانی در سال 2022 شدید. و در این جشنواره به خاطر فعالیت­‌های‌تان جایزه دریافت کردید.  در این مورد توضیح دهید؟

آرزو نایبی: جرمن دریم امسال برای پاسداشت از فعالیت‌ها و کارهای ارزنده‌ای که در بخش جامعه‌ی مدنی انجام شده در پنج بخش جوایزی را اهدا کردند. جرمن دریم با هدف الگوسازی کارهای افرادی را که در جامعه­‌ی آلمان اثرگذار بوده مورد ارزیابی قرار داده و کسانی را که بیشتر از همه بازخورد مثبت در جامعه داشتند انتخاب کردند. یکی از آنها من بودم. من امسال توانستم به عنوان زنی از افغانستان برنده‌ی این جایزه شوم و نشان دهم زنان افغانستان نیز توانا هستند. اگر شرایط و زمینه برای تبارز استعدادهای آن‌ها مهیا باشد.

نیمرخ: به عنوان یک دختر افغانستانی از رسیدن به این موقعیت در جامعه اروپا چه احساسی دارید؟ 

آرزو نایبی: زمانی که به من اطلاع دادند یکی از برنده‌های سال 2022 هستم شگفت زده شدم. چون جرمن دریم در آلمان یکی از برنامه­‌های مهم و معتبر است و در این برنامه هم سیاستمداران، نمایندگان نهادهای مهم آلمان و… دعوت بودند. از فرصت استفاده کرده و چند دقیقه‌ای در مورد زنان افغانستان، نسل‌کشی و وضعیت بد مردم صحبت کردم. اینکه من در هر جایی و از پشت هر تریبونی در مورد زنان افغانستان و مردم افغانستان حرف بزنم یک تعهد شخصی است و تصمیم گرفتم وجه نقدی که به من اهدا شده را صرف ساختن یک مستند در مورد زنان افغانستان نمایم.

نیمرخ: شما به عنوان یک زن افغانستانی چگونه می‌توانید از زنان داخل افغانستان حمایت کنید؟

آرزو نایبی: من فکر می­‌کنم امروز رسالت هر انسان افغانستانی است که صدای زنان افغانستان باشد. من هم به اندازه­‌ی توان خود سعی می­‌کنم در جامعه­‌ای که زندگی می‌کنم در مورد وضعیت زنان افغانستان و مردم افغانستان آگاهی‌دهنده باشم. با وجودی که رسانه‌های خبری بسیار زیاد است اما هنوز هم آگاهی مردم آلمان از وضعیتی که زنان افغانستان به سر می‌برند بسیار پایین است. برای همین من چه از طریق فرصت­‌های کاری چه از طریق شبکه­‌های اجتماعی شخصی سعی می‌کنم آنچه را که در افغانستان بر سر زنان افغانستان می‌آید با مردم آلمان شریک بسازم و از این طریق موثر واقع شوم.

نیمرخ: اگر خاطره‌ای از دور اول طالبان دارید برای مخاطبان نیمرخ به اشتراک بمانید؟ 

آرزو نایبی: آنچه از آن دوران یادم می­‌آید بیشتر به یک کابوس شباهت دارد تا یک خاطره، من بسیار خرد بودم اما می­‌فهمیدم که شرایط بسیار سخت است. ما از کابل به مزار رفته بودیم. چند وقتی از سکونت ما در مزار می‌گذشت که طالبان وارد مزار شدند. آن‌ها برای ده روز شهر را بسته بودند. رفت‌وآمد مجاز نبود. ما هر روز خبر کشته شدن همسایه یا دوست و فامیل را می‌شنیدیم. جنگجویان طالبان خانه به خانه می­­‌گشتند و مردان خانواده‌ها را یا می­‌کشتند یا باخود می­‌بردند. یادم می­‌آید که پدرم را در چاه حویلی پنهان کرده بودیم تا او را همراه خود نبرند. روزی که مجبور به ترک خانه­‌ شدیم دیدم سراسر شهر را جنازه گرفته است. ترس و دلهره و دیدن اجسادی که در سرک‌ها افتاده بودند تصاویری است که هیچ گاهی فراموشم نمی‌شود. برای همین نام طالبان تنها برای من تداعی کننده­‌ی مرگ و خشونت است.

نیمرخ: آیا خاطره‌های آن دوران در زندگی شما تاثیری دارد؟ 

آرزو نایبی: من هنوز کابوس آن زمان را می­‌بینم. بخواهم یا نه، تاثیر منفی آن بر روان من عمیق باقی مانده است.

نیمرخ: از عدم آگاهی عام مردم اروپا در مورد وضعیت زنان افغانستان گفتید، سازمان‌های فمینیستی چطور، فکر می­‌کنید فمینیست­‌های جهان صدای زنان افغانستان را شنیده‌اند؟

آرزو نایبی: من فکر می­‌کنم همه­‌ی مردم جهان حتا فمینیست­‌های جهان چشمان‌شان را بر روی وضعیت زنان افغانستان بسته­‌اند و آن‌ها نمی‌خواهند در مورد زنان افغانستان بشنوند و نه ببینند. این چیزی است که مرا بسیار آزار می‌دهد. متأسفانه یکی از واقعیت­‌های زنان افغانستان همین است که بسیار تنها هستند. نهادهای فمینیستی جهان واکنشی نداشته و نتوانسته‌اند کاری انجام دهند. آنها حتا در زمان مذاکرات صلح در قطر نیز خاموشی اختیار کردند و تنها نظاره­‌گر بودند.

نیمرخ: خبر بسته شدن دانشگاه­‌ها و آموزشگاه­‌ها و اداره‌های کاری به روی زنان چه بازتابی در رسانه­‌های آلمان داشت؟ 

آرزو نایبی: این خبر در تمام رسانه­‌های آلمان بازتاب خبری گسترده داشت. اما از پشتیبانی رسانه­‌ای برخوردار نبود. در تلویزیون‌ها و رسانه‌های معتبر که به طور معمول در مورد موضوعات مهم جهان تولید محتوا می­‌کنند، به این موضوع به صورت عمیق توجه نشان ندادند. هیچ میز­ گردی با این موضوع دایر نشد و رسانه‌ها سراغ هیچ سیاستمداری نرفتند تا نظرشان را بگیرند.

نیمرخ: شما موفقیت­‌های خود را بیشتر مدیون چه کسانی می‌دانید؟

آرزو نایبی: من مدیون خانواده به ویژه مادر و پدرم هستم و البته که مادرم در زندگی ما نقش بسیار مهمی داشت. او در کنار نقش مادری وظیفه بیرون از خانه اجرا می­‌کرد، کتاب می­‌خواند و از ما حمایت می­‌کرد. همین سبب شد تا من بتوانم رویاهایم را دنبال کنم. در واقع حضور مادرم در شکل‌گیری اعتماد به نفس ما نقش موثری داشت. در کنار خانواده من خود را مدیون همه­‌ی کسانی می‌دانم که مرا حمایت و تشویق کردند. 

نیمرخ: پیام شما برای زنان افغانستان چیست؟

آرزو نایبی: شاید بسیار سخت باشد کسی مانند من که در آلمان زندگی می­‌کند بخواهد پیامی به زنان افغانستان داشته باشد؛ زنانی که در این شرایط سخت به سر می­‌برند. اما من خودم را از آن‌ها جدا نمی­‌بینم و با تمام این فاصله­‌ها می­‌خواهم به زنان افغانستان و مردم افغانستان بگویم امیدتان را از دست ندهید. امید داشتن تنها راهی است که می‌توان به دشمن غلبه کرد و نماند که آنها شما را از حقوق اولیه خود محروم کنند.امیدوار بودن و ایستادگی کردن سرانجامش پیروزی است.