گفت‌وگو:فاطمـه احمـدی
«مـردان خـود را تنهـا، خوب می بیننـد و وقتی (مـرا توصیف مـی کننـد) مـی گوینـد: تو یـک زن هسـتی کـه مردانـه کار می کنـد. ایـن تعریـف بـرای مـن، جایی هیـچ افتخار نـدارد و در جـواب چنیـن مردانـی، مـی گویـم: شـما زنانـه، کار کنید، چـون بیشـترین کار و مسـئولیت را زنـان انجـام می دهنـد.» فاطمـه احمـدی، عضو هیئـت تحریریـه هفته نامـه نیمرخ در مصاحبـه بـا داکتـر سـیما سـمر، رئیـس کمیسـیون مسـتقل حقوق بشـر افغانسـتان، نظـرات وی را در مورد وضـع زنان در جامعـه افغانسـتان از گذشـته تا به امروز بررسـی کرده اسـت.
شـما از جملـه اولیـن زنانی هسـتید کـه در چند دهه قبل در متـن جامعه مردسـالار حضور فعـال اجتماعی داشـتید، چـه انگیـزه ای باعـث شـد کـه وارد چنین فضایـی شـوید؟
من باور داشـتم کـه مـا، زنان هـم در این جامعـه حـق حضـور داریـم و بعـد از ان هـر چه مانع تراشـی کردنـد عقب نشـینی نکـردم من فکر مـی کردم بـرای هر کار اراده و تصمیـم همان شـخص بنیاد و اسـاس عمل وی اسـت.
شـما در فعالیت هایتـان، مشـوق مـرد هـم داشـتید؟
زیاد مشـوق مردانه نداشـتم بعـد از اینکه توانسـتم کارهایم را شـروع کنـم و شـفاخانه ایجاد کنم دوسـتان همـکاری کردند و اکثـر مطلـق مـردان عقیـده داشـتند کـه زنـان نمـی توانند چنیـن کارهایـی انجـام دهنـد و وقتـی، کار صـورت گرفـت؛ گفتنـد: تـو زن نیسـتی بلکـه یـک مـرد هسـتی، مـن هـم اعتـراض کـرده ام کـه ببخشـید مـن زن هسـتم و توانمنـد هستم. چـرا وقتـی کاری فـوق العـاده در اجتمـاع انجـام می شـود آن کار عنـوان مردانـه مـی گیـرد ایـا یـک زن نمـی توانـد آن کار را انجـام دهد؟ بخاطـر اینکـه جامعه مردسـالار اسـت زنـان را عاجـزه و سیاسـر مـی نامنـد. مـی گوینـد: خیـر اسـت، زن اسـت،هر چه مـی خواهـد بگوید، زن اسـت، عقلـش کار نمـی کند. در جوامعی که سـواد کم باشـد وقتـی پیسـه آور خانـه، مـرد باشـد در مـورد زن همیـن نـگاه اسـت امـا در جوامعـی کـه مردم سـطح سـواد بالایـی دارند و اگاهـی در مـورد حقوق زنان بیشـتر اسـت. درسـت اسـت که در جوامـع مـا زنـان کار می کنند و زنها جزو کسـانی هسـتند کـه پـول مـی اورند وضع بسـیار به نفـع زنان تغییـر می کند، در حالیکـه در جامعـه مـا، زنـان کار بسـیاری زیـادی هم می کننـد امـا کار بدون مزد مـی کنند در چنین شـرایطی مردان خـود را خـوب مـی بیننـد و وقتـی زن فعالـی را ببیننـد، می گوینـد: تـو یـک زن مردانه هسـتی و این توصیف جـای، هیچ افتخـاری نـدارد. مـن به انها در جـواب می گویـم امیدوارم که شـما زنانـه کار کنیـد چـون بیشـترین کار را زنـان انجـام می دهنـد بخصـوص در خانه. براسـاس تعریفـی کـه مـردان از زنـان دارنـد.
تعریف شـما از زن چیسـت؟
تعریـف مـن از زن بـه عنـوان نصـف جامعـه یعنـی حـق برابـر، کرامـت انسـانی برابـر با مـردان در جامعـه، بـدون موجودیـت زن، جامعـه بشـری بـدون معنـی اسـت و ادامـه نسـل بشـر با حضـور زنان امـکان پذیر اسـت و زن رکـن بنیـادی جامعـه اسـت.
شـما در یک دهه اخیر مسـئولیت کمیسـیون مستقل حقوق بشـر افغانسـتان را داشـتید، در ایـن مدت چه دسـتاوردها در زمینـه زنان و چـه تاثیر بـر وضع زنان داشـته ایـد؟
بایـد از خانمهـا بپرسـید کـه مـا چقـدر تاثیر داشـته ایـم. در دو بخـش کار اساسـی کـه ما انجـام می دهیم اول تغییـر قوانیـن بـه نفـع زنان اسـت. مـا قوانین افغانسـتان را از دیـد جنـدر نـگاه مـی کنیـم که حـق برابر در مـورد زنان قائـل باشـد، ایـن بخش کار بسـیار جنجالی اسـت. مقاومت ها در برابـرش بـوده اسـت. بعضـی قوانیـن را به نفـع تغییر دهیم البتـه نمـی تـوان گفـت بسـیار عادلانه اسـت تعداد زیـادی از قوانیـن اصلاحـات امده اسـت. بخش دیگر سـهم گیـری زنان در ادارات دولتـی و پارلمـان لابـی مـی کنیـم کـه سـهم زنان درصـد زنـان در پارلمان سـهم ۲۵ بیشـتر شـود کـه تـا فعـلادارنـد.
مـا در این زمینـه نقش مهم داشـتیم. مـا تـلاش کردیـم کـه در لویـه جرگـه اضطـراری زنـان سـهم داشـته باشـند. در مـورد حمایـت فیزیکـی زنـان، کمـک مـی کنیـم، زنانی که تخطی از حقوقشـان شـده باشـد کمـک مـی کنیـم. کمـک به ایـن معنا کـه حمایت کنیـم از زنی کـه در معـرض خطر جانی باشـد از طریـق پولیـس و خانـه هـای امن.
شما از حضـور زنـان در پارلمـان و سیاسـت سـخن گفتیـد ایـا ایـن زنـان، مـی تواننـد نمایندگـی از زنانـی کننـد کـه در خانـه محصورنـد و مـورد لـت و کوب و خشـونت هـای دیگـر قـرار مـی گیرند و حـق بیـرون رفتـن از خانـه را ندارند؟
مـن نمـی توانم قضـاوت کنـم اما تـا زمانی که جامعـه چه مرد یـا زن از حقوق خـود برخـودار نباشـد این مشـکلات وجـود دارد حـال آن زن بیچـاره ای کـه در زندگیـش تابحـال رای نـداده اسـت و پدر، بـرادر یـا شـوهرش بـه او مـی گوید کـه پیش فلانـی خط کن و او مـی رود در پـای صنـدوق رای و خـط مـی کنـد مـن می گویـم او بخشـی از حقوقـش کـه رای دادن اسـت تمریـن می کنـد. اینکـه بـه نفـر مـورد نیـازش رای مـی دهد یا نـه بحث جداسـت. مطلـق گفتـه نمـی شـود کـه ایـن زنـان نمایندگی نمـی توانـد کنـد یا نـه. چـون حتـی در جامعه پیشـرفته هم، سیاسـتمداران از حـق زنـان نمایندگـی مـی کننـد؛ بـاز هـم خشـونت علیـه زنـان هسـت. گاهی خشـونت علیه مـردان هم هست.
شـما به عنوان رئیس کمیسـیون مسـتقل حقوق بشر، چـرا بـا وجـود نهادهـای مدافـع حقـوق زنان مـوارد خشـونت علیـه زنـان همچنـان در جامعه افغانسـتان اتفـاق مـی افتـد؟
ـک دلیـل نـدارد خشـونت علیه زنـان. یکـی از دلایـل خشـونت علیه زن عـدم اگاهی اسـت، دختـری کـه در دهـات زندگـی مـی کنـد، شـاهد اسـت کـه مـادرش همیشـه تحقیـر می شـود؛ حتـی در وقت نـان پختن بهترین نان از مرد اسـت و پسـمانده و سـوخته نان از اوسـت. نـان گـرم پختـه مـی کنـد، بـه مـرد مـی دهـد و نـان یـخ رامـی خـورد. چـون اگاهـی از حقـش نـدارد. مسـئله دوم عـدم دسترسـی بـه مسـایل صحت .زنـان چـون اگاهـی ندارند حق دسترسـی بـه صحـت باروری نـدارد. ده یـا دوازده اولاد دارد و نیمدانـد ک بایـد بـه نهادهـای صحی اسـت فقـر مسـبب خشـونت می شـود در خانـواده های فقیـر میزان خشـونت بیشـتر اسـت هـم از نظر فرهنگـی فقر و هـم از نظر اقتصـادی فقـر دارد چـون فکـر مـی کند کـه هر چـه فرزندم زیادتـر شـود روزیـم زیادتـر مـی شـود چـون اگاهـی نـدارد کـه هـر چـه فرزندانـش بیشـتر شـود نانـش کمتـر می شـود دسترسـیش بـه صحـت و تعلیـم و تربیـت کمتر می شـود. به همان دلیل اسـت ارتباط مسـتقیم دارد سـطح سـواد بر وضع اجتماعـی و اقتصـادی خانـواده اش تاثیـر دارد اگـر یـک مادر اگاهـی داشـته باشـد کـه امیب چیسـت اب ناپـاک را به طفل خـود نمـی دهد کـه مریض شـود. اگر مـادر اهمیت اکسـن را بفهمـد طفـل خـود را واکسـن می کنـد و طفلش فلـج اطفال نمـی گیـرد. اینهـا تمامـش مرتبـط بـه اگاهی و سـطح سـواد اسـت. چهـارم عـدم دسترسـی به خدمـات عدلی اسـت اینکه زنـی صـدای خـود را بکشـد و بـه نهادهـای عدلـی و قضایـی بـرود مـی گوینـد این چقدر زن بد اسـت چقدر چشـم سـفید اسـت نمـی گویـد او چقدر مـورد خشـونت می گیـرد اهیمت نـدارد چـرا وقتـی لـت مـی خـورد صدایـش را همسـایه مـی شـنود اصـلا زن حـق گریه کـردن نـدارد همه اینها دسـت به هـم مـی دهـد و خشـونت را به زنـان تحمیل می کنـد مردی کـه صبـح از خانـه مـی برایـد در پـل سـرخ کار برایـش پیـدا نمی شـود شـام دسـت خالـی برمـی گردد نـان به خانـه نمی توانـد ببـرد ناراحتـی اش را سـر زن خالـی مـی کند.
وضـع زنـان نسـبت بـه پانـزده سـال گذشـته چقدر تغییـر کـرده اسـت؟
تغییـرات در وضـع زنـان نسـبت بـه ۱۵ سـال بسـیار چشـمگیر اسـت و دسترسـی بـه تحصیـلات عالی بـرای دختـران افزایـش یافته اسـت. من همیشـه مـی گویـم کـه دختـران تحصیلکـرده بایـد ظرفیـت خـود را بـالا ببرنـد نبایـد سـندش فقط یـک سـند خریداری شـده باشـد. من همیشـه مـی گویم بـه دختـران تحصیلکرده کـه شـما نبایـد پشـت مادرتـان برویـد و پسـرها هـم نبایـد پشـت پدرهایشـان برونـد، بایـد فـرق کننـد؛ بخاطـر اینکه در ان صـورت، مـا تغییـر مثبـت مـی توانیـم بیاوریـم. بـالا بردن ظرفیـت زنـان بسـیار اساسـی و بنیـادی اسـت، بایـد دختران اعتمـاد بـه نفـس داشـته باشـند کـه در جامعـه خودشـان را تثبیـت کننـد. مـن فکر می کنـم زنان بایـد بهفمنـد که هیچ کاری ناممکـن نیسـت.
