در دوره سلطنت امانالله خان و با اهمیت یافتن نقش زنان در عرصههای مختلف اجتماعی، در کنار مکتب و نشریه برای زنان، یک شفاخانه ویژه زنان نیز ایجاد شد.
«شفاخانه مستورات» در سال 1302 خورشیدی در کابل و تحت مدیریت «ساهره بیگم» ملقب به «سراج البنات»، خواهر امانالله خان، برای درمان بیماران زن ایجاد شد.
در همین سال، دولت اولین گام در راستای مدیریت مشکلات صحی و بهداشتی در کشور را نیز برداشت و مرکزی به نام «مدیریت مستقل طبیه» در کابل تأسیس شد که به دلیل کمبود امکانات و نداشتن نیروهای لازم توسعه نیافت.
یما ناشر یکمنش، از نویسندگان کشور در صفحه فیسبوک خود، بخشی از سخنرانی ساهره بیگم را در مراسم افتتاح شفاخانه مستورات به نقل از شماره 41 جریده «امان افغان» که به تاریخ 20 حوت سال 1302 خورشیدی منتشر شده، نشر کرده است.
ساهره بیگم در این سخنرانی گفته است که «بعضی مردم بر ما میخندند که زنهای افغانستان بدون از خوردن و آشامیدن، هیچکاری را قدرت ندارند. از راه انصاف عرض میکنم که هر شخص این اعتراض را بر ما داشته باشد و کرده باشد و بکند، حق دارد. لیکن دیدهی انصاف این نکته را هم مدنظر خواهد داشت که تا بسیار حد، ما هم معذور و حق بهجانب بودیم. کجا سلطنت در تعلیم ما کوشیده بود و یک حبه و دیناری را برای تعلیم ما صرف کرده بود؟»
او با اشاره به مسأله آموزش زنان گفته است که «اگر بعضی در بین ما و شما فیالجمله خواننده شده باشیم، آن هم حمل بر قسمت ما بوده، نه به سعی و کوشش والدین ما، بلکه این مثال همه وقت رطباللسان آنان بوده، میگفتند: ای جانم!مادرها و مادرکلانهای شما که خواننده و تعلیمیافته نبودند، آیا روزی نیافتند؟»
بر اساس این سخنرانی، در ابتدا دو نفر داکتر که شهروند افغانستان بودهاند در شفاخانه مستورات استخدام شده بودند، اما «مدیریت مستقله طبیه» لوازم بیشتر به این شفاخانه تهیه میکند و چهار یا پنج نفر داکتر خارجی برای خدمت در این شفاخانه استخدام میشوند.
بر اساس اعلامیهای که به تاریخ اول جون سال 1925 میلادی/ 11 جوزای 1304 خورشیدی، در جریده امان افغان منتشر شده، دولت دو «قابله ماهر» اروپایی نیز برای رسیدگی به بیماران زن در شفاخانه مستورات استخدام کرده بود.
در این اعلامیه آمده که «دو نفر قابله ماهره اروپایی به شفاخانه مستورات است. هر مریض حامله که به شفاخانه مذکور رجوع کند، معالجه و تداوی، بستره، چای، نان، چراغ برق همه رایگان از عنایات پادشاه غمخوار مهربان ما داده میشود.»
اعلامیه افزوده، «هرگاه شخصی بنابر عذری شفاخانه نرفته و قابلات مذکورات را به خانه خود طلب بدارد، گادی خود و یا گادی کرایی به شفاخانه مستورات فرستاده، قابلههای فوق به خانه او میروند.»
گفته میشود که فعالیت این شفاخانه در سال 1929 میلادی به دلیل شورش علیه امانالله خان متوقف شد، اما در سال 1930 میلادی دوباره از سر گرفته شد.
معلومات دقیق در مورد تعداد بستر این شفاخانه برای بیماران زن و امکانات و تجهیزات آن وجود ندارد، اما گفته میشود که در سال 1939 میلادی 20 بستر برای بیماران زن و 9 بستر برای کودکان داشته است.
پس از ایجاد این شفاخانه و «وزارت صحیه» آهستهآهسته خدمات صحی و بهداشتی در کشور گسترش یافت و مراکز صحی و زایشگاههای بیشتری در کابل و شهرهای مختلف ایجاد شد.
نام شفاخانه مستورات در دوره حکومت حزب دموکراتیک خلق افغانستان به «شفاخانه میوند» تبدیل شد و اکنون یکی از شفاخانههای تدریسی کابل است.
