از نام من تا ننگ تو
شش و نیم ماه از قانونی شدن درج نام مادر در تذکره الکترونیکی می‌گذرد، دونیم ماه نیز از فرصت نهایی اداره ملی احصائیه گذشته است، اما به نظر می‌رسد دست‌های پشت پرده‌ای مانع درج نام مادر در تذکره الکترونیکی شده است.
در تذکره فرزندانم جایی ندارم
نظیفه، زن 35 ساله‌ای است که همراه با دو فرزندش در یکی از مراکز ثبت نام تذکره الکترونیکی آمده است. از یکسو مشتاق است که با دریافت تذکره الکترونیکی شاید به «ایجاد شفافیت» و «تثبیت نفوس» در کشور کمک کند، ولی از اینکه نشانی از او در هویت فرزندانش نخواهد بود شکایت دارد.
نظیفه دانش‌آموخته و کارمند یک اداره است. او توزیع تذکره الکترونیکی را یک گام مثبت می‌داند و می‌گوید: «به اینجا آمدم تا خود و پسر و دخترم را ثبت نام کنم. تذکره الکترونیکی نسبت به تذکره کاغذی بهتر است. اما یک موضوع برایم جالب است، این دو فرزند را به دنیا آوردم و سرپرستی‌شان را تنهایی به عهده دارم، بزرگ می‌کنم ولی آنها با نام من شناخته نمی‌شوند.»
این زن شاکی است که قانون نقش مادری‌اش را نادیده گرفته است: «در شناسنامه فعلی و آینده‌شان هیچ نامی از من نیست! در تذکره کاغذی نام من به عنوان مادرشان ثبت نیست و در تذکره الکترونیکی هم نام مادر درج نمی‌شود.»
براساس آمار اداره ملی احصائیه تاکنون حدود چهار میلیون و 600 هزار نفر برای گرفتن تذکره الکترونیکی ثبت نام کرده و کمتر از 3.5 میلیون نفر تذکره الکترونیک دریافت کرده‌اند.
درج نام مادر قانونی شد
به تاریخ ۱۳ سنبله ۱۳۹۹، برای نخستین بار در تاریخ کشور طرح تعدیل قانون ثبت احوال نفوس توسط رئیس جمهور غنی تأیید شد که براساس آن نام مادر در شناس‌نامه‌های شهروندان درج می‌شود. این‌گونه بود که سه سال مبارزه زنان برای هویت تحت عنوان «#نام_من_کجاست؟» به یک موفقیت دست یافت.
اما نام مادر به صورت عملی در تذکره‌ها درج نشد و مردم همچنان تذکره‌هایی می‌گیرند که در آنها نام مادر نوشته نیست.
چهار ماه بعد از توشیح این طرح، به سراغ اداره ملی احصائیه رفتیم. رویینا شهابی، سخنگوی اداره ملی احصائیه به نیمرخ گفت: «بخش تخنیکی این اداره در حال کار است. تا حدود سه هفته و نهایتا یک ماه دیگر طرح جدید تذکره الکترونیکی آماده می‌شود که در آن نام مادر نیز درج است.»
اکنون دونیم ماه از همان مهلت سه هفته‌ای نیز می‌گذرد. جهت پیگیری این موضوع به اداره ملی احصائیه تماس گرفتیم. خانم شهابی اما اینبار گفت: «نمی‌توانم زمان مشخصی را بگویم، اما نام مادر در تذکره الکترونیکی درج می‌شود.»
رویینا شهابی گفت: «فارمت جدید تذکره الکترونیکی که نام مادر نیز در آن درج خواهد بود در حال کار است. طراحان و مسئولان بخش تخنیک اداره احصائیه روی آن کار می‌کنند و در مرحله آزمایشTesting/ قرار دارد. بزودی آماده خواهد شد.»
دخالت‌های سیاسی نام مادر را به حاشیه راند
ولی شکایت‌ها از کم‌کاری اداره ملی احصائیه در تطبیق این طرح نیز وجود دارد. شینکی کروخیل، عضو مجلس نمایندگان می‌گوید که در این روند دخالت‌های سیاسی وجود دارد.
خانم کروخیل به نیمرخ گفت: «اعضای پارلمان مشکلات جدیدی را برای اداره احصائیه ایجاد می‌کنند. گاهی درج نام اقوام را پیشکش می‌کنند، گاهی مخالف آنند، همین دادخواهی‌های عجیب و غریب است که برای اداره احصائیه مشکلات خلق می‌کند و مسأله نام مادر را در حاشیه می‌برد.» درحالی که پارلمان به عنوان نهاد قانونگذار باید از تطبیق این طرح نظارت کند.
خانم کروخیل که عضویت کمیسیون امور زنان مجلس را نیز دارد، بر پیگیری این موضوع از طریق پارلمان تأکید کرد: «به رسمیت شناخته شدن هویت زنان (نام مادر) حق هر شهروند است، اما آنانی که نام مادر را ننگ می‌دانند بگذار که نداشته باشند، ولی ما این موضوع را حتمی پیگیری می‌کنیم تا نام مادر ما در تذکره مان درج شود.»
البته که درج نام مادر در تذکره الکترونیکی نیز اختیاری است.
پس از جنجال‌های افراد و جنبش‌های بنیادگرا در کشور دولت تصمیم گرفت انعطافی در قانون به وجود بیاورد که درج نام مادر برای هر شخص اختیاری باشد، یعنی اگر کسی بخواهد هویت مادرش را انکار کند می‌تواند از مسئولان توزیع تذکره الکترونیکی بخواهد که نام مادرش را در تذکره درج نکنند.
خانم شهابی پیشتر نیز به نیمرخ گفته بود: «امکان داشت در صورت اجباری شدن درج نام مادر، مخالفان این طرح کل روند را به چالش می‌کشیدند و مراکز توزیع تذکره الکترونیکی را می‌بستند و یا کارمندان را از لحاظ امنیتی با تهدید مواجه می‌کردند.» به گفته‌ی او، شماری از «سران اقوام و افراد ذی‌نفوذ محلی و سیاسی» نیز دخالت داشتند.
با این همه، نظیفه به عنوان زنی که «انکار هویت» مادر در شناسنامه فرزندانش را یک «جفا در حق زنان» می‌داند، براین باور است که «حکومت در تطبیق این طرح قانونی ناکام بوده و به صورت جدی آن را پیگیری نکرده، به همین خاطر، اداره ملی احصائیه یا کم کاری می‌کند و یا به بهانه مشکلات تخنیکی و دیگر مسایل، این موضوع را به حاشیه رانده است.»
