انزوای افغانستان در سایۀ تسلط گروه تروریستی طالبان باعث شده که در کنار دیگر عرصه‌ها، نظام صحی نیز در معرض نابودی قرار بگیرد. در دو سال گذشته، بیشتر سازمان‌های بین‌المللی‌یی که از نظام صحی این کشور حمایت می‌کردند، از افغانستان خارج شده و کمک‌های جهانی نیز به‌شدت کاهش یافته‌اند.
یکی از مهم‌ترین بخش‌های صحی که با تسلط گروه طالبان هر روز رو به نابودی می‌رود، بخش ارایۀ خدمات صحی به زنان باردار، مادران و کودکان در هنگام ولادت است. در فاصلۀ زمانی بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳، آمار مرگومیر مادران در افغانستان به‌سرعت بالا رفته و وضعیت نوزادان و کودکان نیز بدتر از قبل شده است.
در تازه‌ترین گزارشی که در این مورد از سوی دفتر هماهنگ‌کنندۀ کمک‌های بشردوستانۀ سازمان ملل متحد (اوچا) به نشر رسیده، آمده است که در افغانستان از هر ۱۰۰هزار تولد، ۶۹۹ مورد مرگ مادر و یا هم نوزاد رخ می‌دهد، که یکی از بالاترین نرخ‌های مرگ‌ومیرِ مادران و نوزادان در جهان به شمار می‌رود.
اوچا تأکید کرده که کاهش شمار زنان شاغل در بخش ارایۀ خدمات صحی، باعث بحرانی‌تر شدنِ این وضعیت شده است. همچنان نبود سرمایه‌گذاری روش‌مند در نظام صحی و کاهش شدید دسترسی زنان به مراقبت‌های صحی مورد نیاز در زمان زایمان، این آمار را بالاتر برده است.
یک داکتر زن که مسوول نظارت بر ۷۰۰ مرکز صحی در ۹ ولایت است، به اوچا گفته است که سیستم مراقبت‌های صحی عمومی در افغانستان پس از اگست ۲۰۲۱ از بین رفته و فقط سازمان ملل و کشورهای حمایت‌کننده می‌کوشند بخشی از خدمات صحی مورد نیاز را ارایه کنند.
این داکتر افزوده است: «افغانستان برای افزایش دسترسی زنان و کودکان به مراقبت‌های صحی عمومی، به زنان متخصصِ بیشتری در عرصۀ درمان نیاز دارد.»
به گفتۀ او، بسیاری از زنانِ متخصص پس از سقوط دولت سابق، این کشور را ترک کرده‌اند و این گسست قابل‌توجهی در بخش مراقبت‌های صحی به‌وجود آورده است.
پیشتر سازمان جهانی صحت نیز با نشر گزارشی به تاریخ 6 سنبلۀ 1402 خورشیدی، در رسانۀ اجتماعی ایکس گفته بود که روزانه حدود ۲۴ مادر در اثر بیماری‌هایی که قابل درمان‌اند، در افغانستان می‌میرند. این سازمان هشدار داده بود، در صورتی‌که تغییری در وضعیت تأمین بودجه برای خدمات صحی به‌میان نیاید، این آمار روند صعودیِ سریع را خواهد پیمود.
بر اساس این گزارش، افغانستان بالاترین میزان مرگومیر مادران در آسیا را دارد و بسیاری از این مرگها ناشی از عواملی‌اند که در صورت دسترسی به خدمات صحی قابل پیش‌گیری هستند.
در دو سال سلطۀ گروه طالبان بر افغانستان و وضع محدودیت بالای زنان، بسته‌شدن نزدیک به دوهزار مرکز صحی کوچک و بزرگ در سراسر کشور و کاهش بودجه، زمینۀ دسترسی زنان به امکانات صحی به‌ویژه در دورۀ بارداری و زایمان، به‌شدت کاهش یافته است.
در گزارش سازمان جهانی صحت آمده است: «وضعیت زنان باردار در افغانستان بهدلیل عواملی مانند چالش‌های اقتصادی، تغذیۀ نامناسب، دسترسی محدود به خدمات بهداشتی و افزایش فشارها نگران‌کننده است.»
همچنان صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در گزارشی در اوایل ماه مارچ 2021، میزان تلفات زنان باردار در افغانستان را در ردۀ نخست آسیا و در ردۀ دوم جهان اعلام کرده بود. در این گزارش آمده که تا قبل از تحولات سیاسی اخیر در افغانستان، میزان مرگومیر مادران در اثر زایمان، ۶۳۸ مورد در هر ۱۰۰هزار زایمان بود و اکنون احتمال می‌رود تا سال ۲۰۲۵ این رقم به ۹۶۳ مورد در هر ۱۰۰هزار نفر افزایش یابد.
در افغانستان تنها میزان مرگومیر مادران بالا نیست، بلکه بر اساس آمار سازمان جهانی صحت، روزانه به‌طور اوسط ۱۶۷ نوزاد در این کشور جان می‌دهند. این سازمان برای نجات جان مادران و نوزادان خواستار اقدامات فوری شده است.
افغانستان با تلاش و حمایت جهانی، در فاصلۀ سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۱ میلادی توانسته بود سطح مرگومیر مادران و کودکان را از ۸ درصد به ۵.۱ درصد برساند. اما در دو سال اخیر این آمار به گونۀ بی‌سابقه در حال افزایش است. به گفتۀ کمیتۀ صلیب سرخ جهانی، سطح مرگومیر مادران و کودکان در افغانستان به ۶.۵ درصد رسیده و این نگرانی وجود دارد که در صورت عدم پی‌گیری، این رقم افزایش یابد.
یکی از اهداف توسعۀ پایدار سازمان ملل متحد این است که نرخ مرگومیر مادران را از ۳۳۹ مورد در هر ۱۰۰هزار تولد زنده در سال ۲۰۰۰ میلادی به کمتر از ۷۰ مورد در سال ۲۰۳۰ کاهش دهد.
این در حالی است که سازمان ملل متحد بارها تأکید کرده که آمار افراد نیازمند به کمک‌های بشردوستانه هر روز در افغانستان افزایش می‌یابد. این سازمان گفته است که شمار افراد نیازمند به کمک، از ۱۸.۴ میلیون نفر در سال ۲۰۲۱ به ۲۹.۲ میلیون نفر در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است.
سازمان جهانی صحت نیز با اشاره به کاهش کمک‌ها و افزایش افراد نیازمند به کمک‌های بشردوستانه، در گزارش اخیرش به عواقب ناگوار کمبود بودجۀ کمکی برای افغانستان اشاره کرده و گفته است که در حال حاضر، ۱۴ میلیون نفر از جمله ۷.۵ میلیون کودک و ۳.۱ میلیون زن بهدلیل کاهش بودجه از دریافت کمک‌های بهداشتی محروم شده‌اند.
به‌تازه‌گی برنامۀ جهانی غذا با نشر توییتی در شبکۀ اکس، در مورد ده کشوری که بیشترین میزان گرسنه‌گی شدید در آن وجود دارد، گفته است که بیش از شش میلیون نفر در افغانستان در وضعیت «گرسنه‌گی اضطراری» به‌سر می‌برند. طبق این آمار، سودان با ۶.۲۶ میلیون نفر در صدر و افغانستان با ۶.۰۸ میلیون نفر گرسنه در رتبۀ دوم قرار دارد.
سیندی مک‌کین رییس اجرایی برنامۀ جهانی غذا هشدار داده است که اگر این سازمان نتواند بودجه پیدا کند، از افغانستان به‌طور کامل بیرون خواهد شد؛ «اگر نتوانیم بودجه‌یی برای افغانستان تأمین کنیم، باید این کشور را به‌طور کامل کنار بگذاریم.»
او افزوده است که برنامۀ جهانی غذا در تاریخ شصت‌سالۀ خود با بدترین کمبود بودجه مواجه شده است. «در افغانستان برنامۀ جهانی غذا حتا برای ماه اکتوبر پول کافی ندارد.»
این سازمان قبلاً نیز اعلام کرده بود که بهدلیل چند دهه جنگ، شرایط دشوار اقتصادی و تغییرات اقلیمی، ۱۵میلیون شهروند افغانستان هر شب گرسنه می‌خوابند. این نهاد گفته بود: «برنامۀ جهانی غذا پیش از پایان فصل زمستان به یک میلیارد دالر نیاز دارد تا میلیون‌ها خانواده را از زمستان سخت افغانستان نجات دهد.»
به دنبال کاهش چشم‌گیر بودجۀ نهاد‌های کمک‌کنندۀ سازمان ملل متحد به افغانستان، بانک انکشاف آسیایی به‌تازه‌گی ۴۰۰ میلیون دالر کمک به افغانستان اختصاص داده است. این کمک مالی از طریق سازمان ملل متحد برای رسیده‌گی به نیاز‌های اضطراری، تولید داخلی مواد غذایی و ارایۀ خدمات صحی اساسی به مردم مخصوصاً زنان و کودکان افغانستان هزینه خواهد شد.
از این مبلغ کمک شده، ۱۰۰ میلیون دالر در اختیار برنامۀ جهانی غذا قرار می‌گیرد و این برنامه می‌تواند به بیش از ۱.۳۲ میلیون نفر به‌خصوص زنانی که سرپرستی خانواده‌های‌شان را به عهده دارند، کمک‌های غذایی حیاتی ارایه کند.
۲۰۰ میلیون دالر دیگرِ این کمک به صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد(یونیسف) واگذار خواهد شد. یونیسف از طریق این کمک مالی، حمایت‌های موجودش را گسترش داده و خدمات اساسی صحی را به ۷.۵میلیون نفر در ۱۰ ولایت افغانستان ارایه خواهد کرد که شامل خدمات اولیۀ صحی به‌ویژه مراقبت از نوزادان و مادران می‌باشد.
۱۰۰ میلیون دالر این پول به سازمان خوراکه و زراعت ملل متحد (فائو) اختصاص یافته است، که این نهاد را قادر می‌سازد تا از تولیدات کشاورزی و مال‌داری ۳۰۹ هزار خانواده حمایت کند، که ۲.۹ میلیون نفر به‌ویژه زنان آسیب‌پذیر را شامل می‌شود.
بانک انکشاف آسیایی با نشر اعلامیه‌یی در این مورد تأکید کرده است که این کمک خارج از سیستم حکومتِ فعلی افغانستان هزینه شده و نظارت جدی بر آن صورت خواهد گرفت.
این‌همه در حالی است که گروه تروریستی طالبان، وارد سومین سالِ تسلطش بر افغانستان شده و هر روز محدودیت‌های بیشتری را بر مردم به‌خصوص زنان وضع می‌کند، اما جامعۀ بین‌الملل و سازمان‌های حمایت از حقوق بشر هنوز هیچ اقدام عملی‌یی در این زمینه روی دست نگرفته‌اند.
