17 روز از آغاز سال جدید در افغانستان میگذرد، روزهایی که آبستن اخبار و حوادث بسیاری بودهاست. رویدادهای اتفاق افتاده در پانزده روز گذشته، میتواند به اندازهٔ رویدادهای یکسالهٔ یک کشور باشد؛ اما در افغانستان این اتفاقات بسیار بدیهی مینماید. پس از آنکه طالبان در اول حمل سال جدید اعلام کردند همهٔ دختران و پسران میتوانند از روز چهارشنبه ۳ حمل به مدرسه برگردند. مسدود ماندن مکتبهای دخترانه با آغاز سال جدید تعلیمی، واکنشهای گستردهٔ داخلی و خارجی را به دنبال داشت. بیشتر کشورها این اقدام را تأسفبار خوانده و خواهان بازگشایی مکتبهای دخترانه شدند! پس از این اتفاق، دهها نفر از همشهریان کابل، به شمول دانشآموزان، آموزگاران و فعالان حقوق مدنی، در واکنش به بسته ماندن مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم اعتراض کردند. آنان خواهان بازگشایی تمام مکاتب دخترانه در کشور شدند. ممنوعیت تحصیل دختران دانشآموز وضع محدودیتها و برخوردهای خشن ادارهٔ امر به معروف طالبان با زنان و کارمندان دولتی با انتقادات داخلی و بینالمللی روبهرو شد. حتی در میان برخی از اعضا و طرفداران طالبان نیز سردرگمی، ابهام و نارضایتی غیرمستقیم نسبت به رویکرد این گروه دیده میشود. این نارضایتیها بیش از هر جایی در رسانههای اجتماعی انعکاس پیدا کرد. پس از فروپاشی نظام جمهوریت، دروازهٔ مکتبها به روی دختران بسته شد و بهرغم فشارهای جهانی و وعدههای مقامهای طالبان، مکتبهای دخترانه هنوز بازگشایی نشدهاست. به نظر بسیاری از روشنفکران، در شرایط حضور طالبان، مکاتب اگر بسته بمانند بهتر است، زیرا نسلی که در مدرسههای طالبان تربیت میشود، فقط کشتن و غارت نمودن را یاد میگیرند و این بلایی است که میتواند دامان آیندهٔ افغانستان و جهان را بگیرد. با باز شدن مکاتب، مشکلات از بین نخواهد رفت و باید تحجر و جنگ را از ریشهاش که طالبان است از بین برد.
پس از مسدود ماندن مکاتب توسط طالبان، اتحادیهٔ اروپا اعلان نمود: ممنوعیت آموزش دختران سبب تضعیف اعتبار امارت اسلامی نزد شرکای بینالمللی میشود و تصمیم امارت اسلامی برای مسدودکردن مکاتب دخترانهٔ بالاتر از صنف شش در افغانستان را محکوم کرده و آن را نقض آشکار حقوق اساسی آموزش برای همهٔ کودکان خواند. آنها ابراز داشتند هیچ دلیل مذهبی یا اجتماعی نمیتواند مانع آموزش دختران شود. این اتحادیه، عملکرد طالبان را رفتار نابرابر خواند و گفت که این اقدام برخلاف تعهدات امارت اسلامی به مردم افغانستان و عقبنشینی از تضمینهای داده شده به شرکای بینالمللی افغانستان بوده و فرصت آنان برای به دست آوردن مشروعیت داخلی را از بین میبرد.
طالبان افغانستان را در مسیری اشتباه حرکت میدهند؛ آنها باید بدانند که آموزش و آزادیبیان، ارزشهای غربی نیستند و برای پایان دادن به جنگ و حرکت افغانستان بهسوی پایداری، دختران باید به مکتب برگردند. در اینباره رینا امیری، نمایندهٔ ویژهٔ ایالات متحدهٔ آمریکا در امور حقوق بشر و زنان افغانستان گفت که سرکوب زنان و دختران افغانستان جایگزین حکومتداری نیست و اگر امارت اسلامی تصمیم خود را در مورد مسدود کردن مکتبها بهروی دختران تغییر ندهند، با وضع تعزیرات و تصمیمهای جدید مواجه خواهند شد. به گفتهٔ او، اکنون جهان درک کرده که امارت اسلامی به حق مردم افغانستان جفا میکنند.
اتفاقات و تصمیمات عجیب طالبان تنها مکاتب دختران را شامل نشده بلکه رسانههای آزاد، آزادی بیان، قوانین دسترسی بهاطلاعات و کار خبرنگاری و رسانهای در افغانستان تعطیل گشته و دیگر نه خبرنگاری برای پوشش حوادث و رویدادها مانده و نه رسانهای برای پخش و نشر وقایع. بخش بزرگی از کارمندان رسانهها و خبرنگاران را زنان تشکیل میداده و با نبود زنان در این عرصه، رسانههای اثرگذار هم یکی پس از دیگری میدان را ترک گفتهاند. در دو دههٔ گذشته، جوانان بینظیری از دریچۀ رسانهها ظهور کردند و بهشهرت و محبوبیت رسیدند. کار برخی خبرنگاران افغانستان، شهرت جهانی یافت و الگوی کار خبرنگاری شد! اما با دریغ، همهچیز مثل یک کابوس یکشبه فرو ریخت، نابود شد و افغانستان به تاریکی برگشت. در همین روزها طالبان پخش سریالهای ایرانی در تلویزیون خصوصی را نیز متوقف کردهاند، برخی رسانهها در سالهای اخیر از سریالهای تولیدشدهٔ ایران که با نگاه و ایدئولوژی اسلامی ساخته شده استفاده و آنها را پخش میکردند.
در پانزده روز گذشته، وزارت امر بهمعروف و نهی از منکر طالبان، روزهای تفریحی مردان و زنان در پارکهای تفریح کابل را نعیین کردند. در اعلامیهٔ این وزارت آمده که روزهای یکشنبه، دوشنبه وسهشنبه زنان میتوانند به پارکهای تفریحی بروند و چهارشنبه، پنجشنبه، جمعه و شنبه مردان استفاده کنند. از دیگر رویدادها، دستور جدید طالبان مبنی است بر اینکه کارمندان دادستانی باید ریش داشته باشند و به کسانی که ریش نداشتند، اجازهٔ ورود به دفترهایشان را ندادند. این درحالی است که ۹۴ درصد مردم افغانستان به ویژه زنان در رنج زندگی میکنند. نتیجهٔ یک نظرسنجی مؤسسهٔ بینالمللی در افغانستان نشان دادهاست که بهطور میانگین ۹۶ درصد از زنان و ۹۲ درصد از مردان وضعیت زندگی خود را بسیار بد توصیف کرده و نمرهای که در نظرسنجی به رضایت از زندگی دادند، در دستهبندی “رنج کشیدن” قرار میگیرد. در این گزارش آمده که زنان افغانستان نسبت به آیندهٔ زندگی خود کاملاً بدبین شدهاند. جان باختن و مجروح شدن بیش از ۳۰۰ کودک در افغانستان در اثر انفجار مین؛ کشته شدن فجیع زنان در ولایتهای مختلف توسط طالبان و افراد ناشناس؛ به تعلیق درآوردن پروژههای انکشافی توسط بانک جهانی به علت تبعیض بین زنان و مردان در افغانستان؛ اعتراض زنان خشمگین بامیان و پاره کردن بنر طالبان و کشتن یک دختر قابله پیش چشم کودکی ۴ ساله، همه و همه… تنها بخشی از اتفاقات پانزده روز گذشتهٔ افغانستان است که توسط طالبان بروز پیدا کردهاست.
این روزها اعتراضات و بیداری زنان در تمام جهان به چشم میآید، زنان معترض در کشورهای اروپایی، کانادا و این اواخر هم زنان معترض در پاکستان از طالبان خواستند تا آموزش را از سیاست افراطی خود آزاد سازند. از زمانی که طالبان قدرت را بهدست گرفتهاند، زنان و دختران در افغانستان تقریباً از زندگی عمومی ناپدید شدهاند. چندین میلیون دختر از مکاتب باز ماندند، هزاران دانشجو از تحصیل در دانشگاههای دولتی و خصوصی محروم شده و زنان بسیاری از بازگشت به مشاغل منع شدهاند. راه برونرفت از این بحران و ایجاد راهکار و راهبرد در دست کیست؟ به نظر میرسد در این شرایط، جامعهٔ جهانی باید از هر اهرم موجود برای تحت فشار قراردادن مقامات طالبان برای احترام به حقوق زنان و دختران از جمله حقوق تحصیل، کار و مشارکت برابر در زندگی سیاسی و عمومی آنها، استفاده کنند. تنها مسیری که میتواند ادامهٔ دیپلماسی را برای گروه تروریستی طالبان باز نگه دارد و لا غیر.