رمضان؛ ماه گرانی و گرسنگی برای فقرا

به باور مسلمانان ماه «رمضان» ماه برکت و ماه مهمانی خدا است؛ آن‌هایی ‌که وضع مالی خوب دارند در زمان افطار بر سفره‌ی‌شان غذاهای متفاوت‌تر و بهتری نسبت به زمان‌های دیگر می‌چینند تا انرژی را که در طول روز بدون خوردن و آشامیدن از دست داده، بازیابند. اما برای رحیمه و خانم دیگری که پیش یکی از نانوایی‌ها در غرب کابل نشسته تا کسی برای‌شان نان بخرد، ماه «رمضان» ماه برکت و ماه مهمانی خدا نه، بلکه ماه بیشتر گرسنه ماندن است.

رحیمه، خانم 43 ساله‌ای است که هر روز عصر، دو ساعت قبل از افطار پیش یکی از نانوایی‌ها در غرب شهر کابل می‌نشیند تا کسانی که برای خریدن نان می‌آیند به او هم کمک کنند. او با چشمانی که حالت ملتمسانه دارد تمام کسانی را که از نانوایی نان می‌خرند نگاه می‌کند و منتظر کمک است.

به گفته‌ی رحیمه آن‌ها در ماه‌های دیگر هم جز نان خشک در سفره‌ی‌شان چیزی دیگری ندارند، اما تسلط گروه طالبان و افزایش بی‌سابقه‌ فقر و بیکاری وضعیت زندگی آن‌ها را به خصوص در ماه «رمضان» بدتر از قبل کرده است.

«زندگی برای ما تمام سال با گرسنگی می‌گذرد، در ماه رمضان هم باید بیشتر از قبل گرسنگی بکشیم. اگر کفر گفته نشود برای ما فقیرها ماه رمضان ماه گرسنگی است، نه ماه برکت.»

او که چهارده سال پیش شوهرش را از دست داده است، حالا تنها نان‌آور خانواده‌ی پنج نفری‌اش است. رحیمه تا قبل از سقوط نظام جمهوری در یک مکتب خصوصی «صفاکار» بوده، ولی با آمدن گروه طالبان و بسته شدن مکتب‌ها به روی دختران او هم کارش را از دست می‌دهد.

او در این باره به نیمرخ گفت: «در یک مکتب پاک‌کاری می‌کردم، خوب بود نان شب و روز را می‌شد پیدا کرد. ولی بعد از آمدن طالبان و منع شدن دختران از درس، شاگرد مکتب کم شد و بعدش مکتب کلا بسته شد؛ من هم بیکار شدم. حالا نان خشک هم نداریم، در خانه پنج نفر هستیم شاید بیشتر از شش ماه می‌شود که پنج تا نان را یک‌جا روی دسترخوان ندیدیم.»

بعد از روی کار آمدن گروه طالبان بیشتر از 900 هزار نفر شغل‌شان را از دست داده است، این آمار را نهاد بازرسی ویژه آمریکا در روند بازسازی افغانستان (SIGAR) در سال گذشته میلادی اعلام کرده بود که به نظر می‌رسد این اداره تنها شغل‌های رسمی و دولتی را در این آمار گنجانیده است. با در نظر گرفتن بخش خصوصی در کنار منع شدن زنان از کار در نهاد‌های کمک‌رسان خارجی این آمار می‌تواند چندین برابر باشد. اما از بخش‌های غیراداری و شغل‌های آزاد هیچ رقم موثقی در دست نیست.

افزایش بی‌سابقه‌ قیمت مواد خوراکی یکی از چالش‌هایی است که با آمدن گروه طالبان مردم با آن دچار شده بود، اما در ماه رمضان گران‌فروشی بیشتر می‌شود و توان خرید مردم کاهش می‌یابد. این امر در کنار بیکاری، فقر و گرسنگی را در درون جامعه‌ی افغانستان چندین لایه کرده است که راه بیرون رفت از آن در شرایط فعلی غیر ممکن به نظر می‌رسد.

بعد از تسلط گروه طالبان و فروپاشی نظام اقتصادی، نرخ مواد اولیه هر روز در حال افزایش است؛ طوری‌که در طول تسلط گروه طالبان نرخ برخی مواد اولیه تا سه برابر هم افزایش یافته است و این افزایش هر سال در ماه رمضان بیشتر از پیش می‌شود.

نسیمه، 37 ساله، خانم دیگری است که پیش نانوایی در کنار رحیمه منتظر است تا کسی برایش نان بخرد. او هم تنها سرپرست خانواده‌‌اش می‌باشد. شوهر نسیمه عضو ارتش ملی افغانستان بوده که در اثر انفجار چشمانش را از دست داده است.

«تا قبل از آمدن طالبان با پولی که گه‌گاهی دولت به خاطر معیوب شدن شوهرم می‌داد گذاره می‌کردیم، خودم هم قالین‌بافی می‌کردم و گاهی در خانه‌های مردم کار می‌کردم.»

با روی کار آمدن گروه طالبان و حاکم شدن شرایط سخت اقتصادی بالای مردم، نسیمه هم بیکار می‌شود و حالا مجبور است برای نان شب خانواده‌اش ساعت‌ها پیش نانوایی‌ها بنشیند تا کسی برایش نان بخرد.

«قبل از سقوط در خانه‌هایی که زنان‌شان در بیرون از خانه کار می‌کردند، پاک‌کاری و آشپزی می‌کردم، ولی حالا همه زن‌ها در خانه هستند و کسی نیاز به کارگر ندارد. خیلی سخت است که نگاه آدم به دست مردم باشد که چه وقت یک دانه نان می‌دهد، زندگی برایم سخت‌تر از مرگ شده…»

به گفته‌ی نسیمه؛ آن‌ها بیشتر از یک ماه‌ می‌شود که غذای «روغن‌دار» نخورده‌اند و در این مدت فقط توانسته است نان خشک تهیه کند.

«وقتی روزه میاید ما بیشتر از همیشه باید نگران باشیم، از یک سو قیمتی می‌شود و از سوی دیگر هیچ کسی در طول روز غذا ندارند تا ته مانده‌اش را ما به خانه ببریم. قبل از ماه روزه به رستورانت‌ها می‌رفتم و غذاهای اضافه را جمع می‌کردم، حالا رستورانت‌ها هم بسته است.»

اما این بانوان با وجودی که در بدترین شرایط اقتصادی زندگی می‌کنند، از کمک‌های بشردوستانه نیز مستفید نمی‌شوند.‌ روند ناعادلانه‌ی توزیع کمک‌هایی که از سوی نهادهای بین‌المللی در افغانستان سرازیر می‌شود یکی از چالش‌های دیگر است که خانواده‌های فقیر را بیشتر از هر چیزی آزار می‌دهد.

ریحانه، خانم 47 ساله‌ای است که سرپرست خانوداه‌ی شش نفری است. او بیشتر از پنج بار برای دریافت کمک ثبت نام کرده، اما تا هنوز هیچ چیزی دریافت نکرده است.

به گفته‌ی او، هرباری که کمک‌ می‌آید فقط به گونه‌ی نمایشی در میان تعداد کمی از خانواده‌هایی که با وکیل‌های گذر در ارتباط استند توزیع می‌شود.

«بعد از آمدن طالبان فقط یک‌بار به ما کمک رسیده که یک بوجی آرد و کمی لوبیا و نخود بود، ولی از کسانی دیگر می‌شنوم که هر 45 روز یا دو ماه بعد برای‌شان کمک توزیع می‌شود. خودم هر بار که پیش وکیل گذر رفتم و ثبت نام کردم هیچ چیزی برایم نرسیده.»

این در حالی است که براساس آمار دفتر هماهنگ‌کننده‌ی امور بشردوستانه سازمان ملل (اوچا/OCHA)  در سال جاری بیشتر از 28 میلیون نفر در افغانستان با گرسنگی شدید رو به رو هستند و از این میان 6 میلیون نفر به قحطی دچار خواهند شد.