فرمان‌های طالبان

گروه تروریستی طالبان پس از اشغال کابل فوری با صدور فرمان‌های کتبی و شفاهی به محدودسازی زندگی زنان پرداختند. فرمان‌های طالبان بخش‌های مختلف زندگی اجتماعی و خصوصی زنان حتا بدن و سلامت زنان را در بر می‌گیرد. نیمرخ به مناسبت هشتم مارچ، روز جهانی زن که حدود یک سال و هفت ماه از سلطه‌ی طالبان بر افغانستان می‌گذرد، برخی از فرمان‌های طالبان را بررسی کرده که مستقیماً به هدف وضع محدودیت بر زنان صادر شده است. فرمان‌های طالبان در دوازده حوزه مختلف: سیاست، آموزش، کار، پوشش، ورزش، هنر، صحت، حضور در اماکن عمومی، دسترسی به عدالت، ازدواج، سفر، رانندگی و آزادی بیان، صادر شده است.

سیاست

کابینه‌ی بدون زنان

گروه تروریستی طالبان 22 روز پس از اشغال کابل به تاریخ هفتم سپتامبر 2021 میلادی، کابینه سرپرست متشکل از فرماندهان نظامی و مفتی‌های ارشد خود را معرفی کرد. حسب انتظار، طالبان یک کابینه‌ی تک‌قومی و تک‌جنسیتی تشکیل داد و هیچ زنی را در سمت‌های باصلاحیت راه ندادند.

انحلال ساختارهای حقوقی-سیاسی ویژه زنان

طالبان وزارت امور زنان، دادستانی‌ها و دادگاه ویژه رسیدگی به شکایات زنان و کمیسیون مستقل حقوق بشر را از ساختار دولت حذف کرد. طالبان وزارت امور زنان را به وزارت امر به معروف و نهی از منکر بدل کرد که پس از آغاز فعالیت به مرکز صدور فتوا علیه زنان مبدل شد.

آموزش

مکاتب دخترانه

وزارت معارف گروه طالبان به تاریخ ۲۶ سنبله ۱۴٠٠، پس از ۳۳ روز تعطیلی مکتب‌ها فرمان داد که مکاتب دوره ثانوی بدون حضور دختران باز شوند. پس از ۹ ماه از ممنوعیت آموزش دختران دوره‌‌های متوسطه و لیسه، به تاریخ ۷ جوزای ۱۴٠۱ گروه طالبان اعلام کردند که یک کمیته به ریاست عبدالحکیم حقانی، رئیس دادگاه عالی طالبان ایجاد شده تا روی برنامۀ بازگشایی مکاتب دخترانه کار کنند. اما مکاتب دخترانه هنوز بسته ‌است.

پرده‌ی تفکیک جنسیت

در ماه سپتامبر 2021، حدود سه هفته پس از روی کار آمدن گروه طالبان شماری از دانشگاه‌های خصوصی برای تفکیک جنسیت میان دانشجویان دختر و پسر در داخل کلاس‌ها پرده کشیدند.

سوم فبروری 2022 تعدادی از دانشگاه‌های خصوصی و دولتی بازگشایی شدند اما بنا به دستور طالبان دانشجویان پسر و دختر باید در کلاس‌های جداگانه درس می‌خواندند.

در اواخر اپریل 2022 وزارت تحصیلات عالی طالبان دستور داد که دختران و پسران در روزهای جداگانه به دانشگاه بروند.

محدودیت رشته در کانکور

هفته اول اکتبر ۲۰۲۲ امتحان سراسری کانکور برای ورود به دانشگاه‌های دولتی آغاز شد، اما انتخاب رشته برای دانشجویان دختر محدود شده بود. زراعت، دامپزشکی، مهندسی ساختمان و معدن از جمله رشته‌هایی بود که در برخی شهرها و ولایت‌ها متقاضیان زن اجازه ورود نداشتند. همین‌طور برخی از متقاضیان کانکور به نیمرخ تأیید کردند که دختران اجازه‌ی انتخاب دانشگاه‌های خارج از زون جغرافیایی را نداشتند و فقط می‌توانستند در ولایت خود یا چند ولایت همجوار درس بخوانند.

منع دختران از دانشگاه‌های دولتی

وزارت تحصیلات عالی گروه طالبان به تاریخ 29 قوس 1401 خورشیدی فرمان داد که تمامی دانشگاه‌های دولتی و خصوصی تا اطلاع ثانوی به روی دانشجویان دختر مسدود شوند.

آموزشگاه‌های خصوصی

یک روز بعد از فرمان وزارت تحصیلات عالی طالبان در مورد دانشگاه‌ها، وزارت معارف این گروه به تاریخ 30 قوس 1401 فرمان داد که تمامی آموزشگاه‌های خصوصی به روی دختران مسدود شوند.

ممنوعیت جذب دختران در دانشگاه‌های خصوصی

به تاریخ 28 جنوری 2023 یک فرمان وزارت تحصیلات عالی گروه طالبان به دانشگاه‌های خصوصی همگانی شد که در آن دانشگاه‌های خصوصی را از جذب دانشجویان دختر در کلاس‌های جدید منع کرده بود.

کار

کار در ادارات دولتی

در جریان ماه اگست 2021 طالبان از زنان کارمند در ادارات دولتی خواستند که به خانه بنشینند. به تاریخ ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۱ به کارمندان زن در شهرداری کابل گفتند فقط زنانی سر کار برگردند که همکاران مرد مسئولیت‌های شان را انجام داده نمی‌توانند.

کمیسیون اصلاحات اداری تحت کنترل طالبان در کابل، ۱۱٠ کارمند زن را در ماه حمل ۱۴٠۱ و ریاست کار و امور اجتماعی ولایت بلخ ۱۵۰ کارمند زن را که آموزگاران و مدیران مهد کودک‌ها بودند در ماه جوزای ۱۴٠۱ به شکل دسته‌جمعی اخراج کردند.

به تاریخ ۲۷ سرطان 1401 فرمان وزارت مالیه طالبان همگانی شد که براساس آن به کارمندان زن در این وزارت دستور داده بود به جای خود یک مرد از اعضای خانواده‌شان را بفرستند.

کار در موسسات داخلی و خارجی

ندامحمد ندیم، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان در جلسه اداری اول جدی 1401 دستور داده بود تا از ورود استادان زن، کارمندان زن در بخش‌های اداری و حتا خدمه‌های دانشگاه‌های دولتی و خصوصی به دانشگاه‌ها جلوگیری شود.

پوشش

وزارت اقتصاد گروه طالبان روز شنبه، سوم جدی ۱۴۰۱، فرمانی منتشر کرد که بر اساس آن، کار زنان در سازمان‌های غیردولتی داخلی و خارجی تا اطلاع ثانوی ممنوع شد. چندین موسسه بین‌المللی که در بخش‌های صحت و امدادرسانی بشردوستانه فعالیت داشتند کار شان را به تعویق درآوردند و اعلام کردند که بدون حضور زنان مأموریت‎‌‎های شان را انجام داده نمی‌توانند.

وزارت تحصیلات عالی طالبان در۲٠ سنبله ۱۴٠٠ با نصب بنرهایی در دانشگاه‌های دولتی حجاب عربی با نقاب سیاه را پوشش اجباری برای دانشجویان دختر و شرط بازگشایی دانشگاه‌ها به روی دختران اعلام کرد.

کارزار پوشش اجباری طالبان ۱۶ جدی ۱۴٠٠ با نشر پوسترهای تبلیغاتی در جاده‌های شهر کابل آغاز شد. در پوسترهایی که طالبان توزیع کردند، به سه زبان ( فارسی، پشتو و عربی) نوشته بود: «بر اساس حکم شریعت، زن مسلمان باید حجاب را رعایت نماید.» در این فرمان، طالبان دو نوع پوشش برای زنان تعیین کردند: چادر برقع و حجاب عربی با نقاب سیاه.

ملا هبت‌الله، رهبر طالبان ۱۷ ثور ۱۴٠۱ فرمان داد: چادری (برقع) بهترین نوع حجاب شرعی است. لباس و چادر سیاه هم حجاب شرعی است اگر تنگ و چسب نباشد. اگر زنی حجاب شرعی را مراعات نکند، باید خانه‌اش شناسایی شود، سرپرست آن زن احضار و سه روز زندانی شود و به محکمه معرفی گردد تا رسماً جزا داده شود.»

۲۹ ثور ۱۴٠۱ مجریان زن در شبکه‌های تلویزیونی با صورت پوشیده ظاهر شدند. سپس رسانه‌ها اعلام کردند که وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان این شبکه‌ها را مجبور کرده تا مجریان زن را اخراج کنند و یا با صورت پوشیده با ماسک و پوشش سیاه ظاهر شوند.

ورزش

هشتم سپتامبر ۲۰۲۱، احمدالله وثیق، معاون وزیر اطلاعات و فرهنگ طالبان، گفت ورزش زنان یک فعالیت «نامناسب و غیر ضروری» است، چون ممکن است هنگام ورزش چهره و بدن بازی‌کنان پوشیده نباشد.

طالبان در نوامبر 2022 تمامی باشگاه‌های ورزشی زنانه، حتا مراکز ورزش‌درمانی زنان در سراسر کشور را به زور مسدود کردند.

هنر و رسانه

تکفیر موسیقی

وزارت امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان به تاریخ 4 قوس اعلام کرد که شنیدن موسیقی «حرام» است و جوانان را «گمراه» می‌کند. دو هفته بعد کمیته مصئونیت خبرنگاران افغان خبر داد که ریاست‌های امر به معروف طالبان در ولایت‌های بلخ، تخار، غور و جوزجان بر رسانه‌های شنیداری و دیداری محلی محدودیت وضع کرده‌اند که دیگر صدای زنان و موسیقی را پخش نکنند.

محدودسازی نقش زنان در سینما

اول جدی 1401 وزارت امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان، پخش سریال و فلم‌هایی که در آن‌ها زنان نقش بازی کنند را «مغایر با شریعت اسلام» خواند و نشر آن‌ها را از طریق شبکه‌های تلویزیونی ممنوع کرد.

صحت

محدودسازی دسترسی به خدمات صحی

ریاست امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان، اول جدی ۱۴٠٠ ورود زنان بدون محرم به مراکز صحی در ولایت غزنی را ممنوع کرد. سپس در ولسوالی مقر این ولایت همراهی زن بیمار توسط زن دیگر خانواده در شفاخانه‌ها را «غیراخلاقی» و «غیرشرعی» اعلام کرده به دکترها دستور دادند تا از معاینه و تداوی زنان بیمار بدون محرم خودداری کنند.

وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان ۲۸ ثور ۱۴٠۱ با نشر اعلامیه‌ای گفت: به مسئولان صحی ولسوالی نازی ولایت ننگرهار دستور داده شده که زنان بیمار بدون محرم و زنان بدون حجاب شرعی را اجازۀ داخل شدن به شفاخانه ندهند.

منع خرید و فروش داروهای سلامت جنسی و کنترل بارداری

به تاریخ 25 دلو 1401 شماری از مراکز صحی به رسانه‌ها گفتند که افراد طالبان آمده با صدور فرمان شفاهی، خرید و فروش هرگونه دارو و لوازم بهداشتی برای سلامت جنسی و کنترل بارداری مثل کاندوم، داروهای تقویت جنسی، داروهای کنترل بارداری و مشاوره بارداری، همه را منع کردند که جلوگیری از بارداری «از نظر دستورات اسلامی جایز نیست» و استفاده از این روش‌ها «توطئه‌ی غرب برای کنترل جمعیت مسلمانان» است.

زنان در اماکن عمومی

منع ورود زنان به پارک‌ها

عاکف مهاجر، سخنگوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان در عقرب ۱۴۰۱ اعلام کرد که تمامی پارک‌ها به خاطر «رعایت نشدن حجاب» به روی زنان مسدود شده‌اند.

ممانعت از دادوستد در بازار

مأموران امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان ۲۴ جوزای ۱۴٠۱ در شهر هرات، به فروشگاه‌ها و حتا مالکان فروشگاه‌های لوازم زنانه هشدار دادند که پس از این زنان بدون محرم را به دکان‌های‌شان اجازه ندهند و به آنان چیزی نفروشند.

منع زنان از ورود به مسجد

برای نخستین‌بار در تاریخ دین اسلام، ۲۷ جوزای ۱۴٠۱ طالبان در شهر هرات فرمان دادند که «نماز خواندن زنان در مسجد حرام است.» جنگجویان طالبان در چندین مسجد از اشتراک زنان به نماز جمعه جلوگیری و اعلام کردند که «زنان حق خواندن نماز در جماعت را ندارند.»

منع زنان از صرف غذا در رستورانت

مأموران امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان ۲۲ جوزای ۱۴٠۱ در ولسوالی دشت قلعه ولایت تخار به رستورانت‌ها و شیریخ‌ فروشی‌ها دستور دادند که «به زنان غذا و شیریخ ندهید، شرعاً حرام است.»

بستن حمام‌های عمومی زنانه

وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در عقرب ۱۴۰۱ فرمانی صادر کرد و فعالیت حمام‌های زنانه در سراسر افغانستان را متوقف کرد. مأموران طالبان به مالکان حمام‌های زنانه هشدار دادند که این حمام‌ها «سبب ترویج فحشا» شده‌اند و باید تعطیل شوند.

منع دسترسی زنان به عدالت

محکمۀ استیناف گروه طالبان در ولایت هرات ۲۵ جوزای ۱۴٠۱ اعلام کرد که «زنان حق ندارند علیه شوهران‌شان در دادگاه شکایت کنند، چون محاکم طالبان به شکایت‌های زنان در مورد خشونت‌های خانوادگی رسیدگی نمی‌کند.»

ازدواج؛ فرمان ویژه رهبر طالبان

طالبان ۱۲ قوس ۱۴٠٠ فرمان ویژه‌ای منسوب به ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر این گروه در مورد حقوق زنان را در شش ماده و چهار جزء به نکاح، مهر، بد دادن، عدت، میراث و چندهمسری محدود کرد و به نحوی ابراز داشت که حقوق اساسی و آزادی‌های مدنی را به رسمیت نمی‌شناسد.

سفر

وزارت امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان ۵ جدی ۱۴٠٠ اعلام کرد که رانندگان وسایط نقلیه حق ندارند زنان بدون محرم(همراه مرد) و بدون حجاب شرعی را سوار کنند. در این فرمان همچنین تأکید شده بود که زنان بدون محرم حق ندارند به فاصله‌ی بیش از 72 کیلومتر سفر کنند.

ذبیح‌الله مجاهد، ۸ حوت ۱۴٠٠ محدودیت بر سفر زنان برای تحصیل را نیز همگانی کرد و در یک نشست خبری در کابل اعلام کرد: «دختران بدون محرم نمی‌توانند به بورسیۀ تحصیلی بروند، حضور محرم در سفرهای خارج از کشور برای زنان حکم شرعی است.»

رانندگی

سوم می 2022، طالبان در شهر هرات به مراکز آموزش رانندگی دستور دادند که براساس حکم «دولت مرکزی» دیگر حق ندارید به زنان رانندگی را آموزش دهید. سپس اداره ترافیک تحت کنترل طالبان در سراسر کشور صدور گواهی‎‌نامه رانندگی جدید به زنان را متوقف کرد.

فرمان سکوت برای منع ازادی بیان

پس از روی کار آمدن گروه طالبان زنان تنها نیروی مدنی معترض و منتقد طالبان بودند که دست به اعتراضات مدنی خیابانی زدند و هنوزهم مقاومت کرده‌اند. به گزارش عفو بین‌الملل و سازمان ملل متحد، طالبان با زنان معترض از طریق اعمال خشونت‌های حاد هم‌چون اختطاف، بازداشت خودسرانه، شکنجه، اعتراف اجباری، تهدید خانواده و قتل برخورد کرده‌اند. در حالی که مردم و جامعه جهانی از خفقان آزادی بیان در افغانستان نگران بودند، گروه طالبان به تاریخ ۳٠ سرطان 1401 در فرمان جدید منسوب به ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر این گروه اعلام کرد که «برای همۀ افراد و رسانه‌ها انتقاد از طالبان شرعاً حرام و ممنوع است و نقد و انتقاد از این گروه مجازات در پی دارد.»