اولین زنی که رهبری یک جنبش انقلابی زنانه را به عهده داشت

در تاریخ پر تلاطم افغانستان، کلمه‌ی انقلاب، همواره با تصویر مردانه در اذهان ما ثبت شده و با شنیدن و خواندن آن، کمتر چهره‌ی یک زن انقلابی در ذهن ما مجسم شده است.

اما در این میان، تنها نام یک زن است که با انقلاب گره خورده است؛ مینا کشور کمال، رهبر جمعیت انقلابی زنان افغانستان(راوا).

مینا در سال 1333 خورشیدی در کابل به دنیا آمد، در لیسه ملالی درس خواند و سپس وارد دانشکده‌ی شرعیات دانشگاه کابل شد.

معلومات مفصلی در مورد زندگی خانوادگی او در دسترس نیست، اما میلودی چاوز (Melody Ermachild Chavis) در کتاب «مینا زن قهرمان افغانستان» (Meena, Heroine of Afghanistan) نوشته است که سه نسل از خانواده‌ی او در منطقه «کارته پروان» کابل زندگی می‌کردند.

بر اساس آنچه که در این کتاب آمده است، خانواده مینا از پشتون‌های طبقه متوسط افغانستان بودند و پدرش لطیف به عنوان معمار در ادارات حکومت ظاهر شاه کار می‌کرد و علاقه‌مند طراحی ساختمان‌های خصوصی و دولتی بوده است.

مینا کشور کمال فعالیت سیاسی را از بیست سالگی آغاز کرد و با شماری از زنان هم‌فکر خود در سال 1356 خورشیدی«جمعیت انقلابی زنان افغانستان» (راوا) را در کابل تأسیس کرد و رهبری آن را به عهده گرفت. راوا نخستین سازمان سیاسی مستقل زنان افغانستان بود که هدف خود را مبارزه برای «حقوق زنان» و «دموکراسی سکولار» اعلام کرد.

مینا و همکارانش در راستای رسیدن به اهداف سیاسی خود، فعالیت فرهنگی را نیز آغاز کردند و در سال 1359 خورشیدی اولین شماره نشریه‌ی «پیام زن» را منتشر کردند.

در زمانی که مینا دانشجوی دانشکده‌ی شرعیات دانشگاه کابل بود، افغانستان درگیر تحولات سیاسی وسیع بود و نیروهای شوروی سابق کشور را اشغال کردند.

او با وجود اینکه در دانشکده‌ی شرعیات تحصیل می کرد، اما بر خلاف دانشجویان پسر، به اخوانیسم و جریان‌های مذهبی آن دوره گرایشی پیدا نکرد و پس از ترک تحصیل، با گرایش چپ وارد میدان مبارزه با نیروهای شوروی سابق شد.

نوشتن مقاله‌های انتقادی در نشریه‌ی پیام زن، پخش شبنامه و راه‌اندازی تظاهرات و اعتراضات خیابانی از عمده‌ترین فعالیت‌های مینا کشور کمال در راستای مبارزه با نیروهای شوروی سابق و احزاب حاکم خلق و پرچم بود.

علاوه بر این، در وبسایت راوا آمده است که او در کابل و شماری از شهرهای مهم کشور، اغلبا به تنهایی، تلاش کرد که زنان را علیه نیروهای شوروی سابق سازماندهی و بسیج کند.

مینا کشور کمال، علاوه بر مبارزه با نیروهای شوروی سابق، بر مبارزه علیه «بنیادگرایی» نیز تأکید می‌کرد و می‌گفت که مبارزه علیه نیروهای شوروی سابق، جدا از مبارزه با بنیادگرایان نیست.

در یکی از ویدیوهایی که در صفحه یوتیوب منسوب به راوا از مینا کشور کمال منتشر شده است، او نحوه مبارزه مردم با بمباردمان، حملات تانک‌ها و پخش گازهای سمی از سوی نیروهای شوروی را توضیح می‌دهد و می‌گوید با آنکه در شهرها پایگاه‌های قوی روس‌ها قرار دارد، اما «ملت ما، زن و مرد، مبارزه می‌کنند» و از اعتصاب دانش‌آموزان و دانشجویان در ماه اپریل سال 1980، اعتصابات دانشجویی ماه اکتوبر سال 1981 و «قیام عمومی مردم» در ماه حوت 1359 خورشیدی به عنوان نمونه‌هایی از مقاومت «توده‌های شهری در برابر روس‌ها» یاد می‌کند.

مینا در سال 1981 میلادی، به دعوت حزب سوسیالیست فرانسه به آن کشور سفر کرد و در این سفر از شماری از کشورهای دیگر اروپایی نیز بازدید کرد و در کنگره ولانس، با استقبال خوبی مواجه شد که باعث شد رییس هیأت شوروی، جلسه را ترک کند.

پس از افزایش تهدید و سرکوب در داخل کشور، مینا بخشی از فعالیت‌های راوا را به پاکستان منتقل کرد و در آنجا برای زنان و مهاجرانی که از جنگ در کشور فرار کرده بودند، مکتب، شفاخانه و کارگاه آموزش پرستاری، ایجاد کرد.

بر اساس روایتی که در وبسایت راوا آمده است، او در چهارم فبروری سال 1987 در شهر کویته پاکستان با دو نفر از یارانش، توسط افراد سازمان «خدمات امنیت دولتی»(خاد) با همدستی حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار، ترور شد.

بر اساس گزارشی که بی‌بی‌سی در هفتم ماه می سال 2002 میلادی منتشر کرده است، پاکستان دو نفر را به اتهام ترور مینا کشور کمال، اعدام کرده است. این افراد شهروندان افغانستان و وابسته به خاد بودند. راوا نیز با نشر یک اعلامیه، اعدام این دو نفر را به اتهام ترور مینا تأیید کرد و نام های آنها را احمد سلطان و محمد همایون از اعضای خاد و حزب اسلامی گلبدین حکمتیار ذکر کرد.

مجله تایم در سال 2006 میلادی، مینا کشور کمال را در میان شصت قهرمان آسیایی قرار داد و نوشت که «مینا با اینکه در زمان مرگش فقط 30 سال داشت، اما بذر یک جنبش حقوق زنان افغانستان را بر اساس قدرت دانش کاشته بود.»

تایم از زبان سحر صبا، یکی از زنانی که در مکاتب راوا در شهر کویته پاکستان درس خوانده است، نوشته است که «مینا فقط به من آموزش نداد، او به من آموخت که حق دارم زندگی بهتری داشته باشم.»

پس از ترور مینا، هرچند فعالیت‌های راوا تا حدودی تضعیف شد، اما این سازمان مبارزه‌ی خود را در دوره‌ی حکومت مجاهدین و دور اول تسلط گروه طالبان ادامه داد.

اعضای این سازمان در اولین دور سلطه‌ی گروه تروریستی طالبان، به صورت مخفیانه در کابل و شهرهای افغانستان فعال بودند و به زنان به صورت مخفیانه آموزش می‌دادند. آن‌ها هم‌چنین جنایت‌های گروه طالبان را مستندسازی می‌کردند؛ از جمله ویدیوی کوتاهی از تیرباران یک زن به نام «زرمینه» در ماه نوامبر سال 1999 در یک استدیوم ورزشی در کابل، توسط اعضای این سازمان ثبت شده است. این ویدیو اکنون بر اساس قوانین ضد خشونت یوتیوب، از صفحه یوتیوب راوا پاک شده است، اما عکس‌هایی از این ویدیو گرفته شده در انترنت و وبسایت راوا موجود است.

جمعیت انقلابی زنان افغانستان(راوا) هنوز فعال است و بیانیه‌های خود را در مورد وضعیت جاری افغانستان در وبسایت خود منتشر می‌کند. نشریه پیام زن، نیز به صورت آنلاین منتشر می‌شود و اعضای راوا در آن دیدگاه خود را می‌نویسند.