اولین معلم و روزنامه‌نگار زن افغانستان

اسما رسمیه طرزی، در شهر دمشق سوریه عثمانی متولد شد؛ یکی از قدیمی‌ترین شهرهای خاورمیانه و از پایگاه‌های مهم رشد تمدن اسلامی.

پدرش، شیخ محمد صالح، مؤذن مسجد جامع «اموی» در شهر دمشق بود؛ مسجدی که تنها یادگار عصر اموی‌ها در شهر دمشق است و اکنون یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر به شمار می‌رود.

اسما در سال 1891 میلادی با محمود طرزی، سیاست مدار و روزنامه‌نگار تبعیدی افغانستان ازدواج کرد و این ازدواج منجر به ماندگاری نام او در تاریخ افغانستان شد.

او در سال 1902 میلادی با محمود طرزی که از سوی حبیب الله خان، پادشاه سابق افغانستان، مورد عفو قرار گرفته بود، به افغانستان آمد.

او در جامعه‌ای پا گذاشته بود که بسیار سنتی و محافظه کار بود، در حالی که خودش در امپراطوری عثمانی، جایی‌که نگاه متفاوت‌تر و بازتری نسبت به زنان وجود داشت، بزرگ شده بود.

در سال 1913 دخترش ثریا طرزی با امان الله خان، ازدواج کرد و در سال 1919 امان الله به سلطنت رسید و ثریا ملکه شد و آموزش، آزادی و استقلال فکری زنان مورد توجه قرار گرفت.

امان الله خان و همسرش، در تلاش گسترش زمینه آموزش برای زنان بودند و به همین منظور در سال 1921 میلادی، مکتب دخترانه «مستورات»تأسیس شد.

اسما رسمیه، به عنوان معلم و مدیر این مکتب تعیین شد و به این ترتیب به عنوان اولین زنی در افغانستان شناخته می‌شود که مدیریت یک مکتب دخترانه را به عهده داشته است.

گفته می‌شود این مکتب در ابتدا 34 شاگرد داشته، اما به زودی تعداد شاگران آن به 200 نفر رسیده است. نام این مکتب در سال 1942 از مستورات به «ملالی» تغییر کرد و تاکنون به همین نام باقی مانده است.

ملکه ثریا و یکی دیگر از خواهرانش در این مکتب به عنوان معاونان مادر شان فعالیت می‌کردند و در کنار معلم‌های داخلی، عده از معلمان ترکی، آلمانی و هندی نیز در این مکتب تدریس می‌کردند.

در دوره امان الله خان، آزادی و رشد رسانه‌ها نیز در راستای بر آورده کردن اهداف تجدد طلبانه شاه، اهمیت بسیار یافته بود و در این راستا محمود طرزی، همسر اسما، نقش برجسته داشت.

امان الله خان در سال 1300 خورشیدی با ایجاد اولین نشریه ویژه زنان بنام «ارشادالنسوان» موافقت کرد و اسما رسمیه، به عنوان مدیر مسئول آن تعیین شد؛ اولین زن در تاریخ افغانستان که مدیر مسئولی یک نشریه را به عهده داشت.

نشریه ارشادالنسوان با مدیر مسئولی اسما رسمیه به صورت هفته‌وار، مطالبی در مورد استقلال، آزادی و آموزش زنان نشر می‌کرد و تلاش می‌کرد که آگاهی زنان را در بخش‌های مختلف، افزایش دهد.

اسما رسمیه با آنکه اولین روزنامه نگار و معلم زن افغانستان به شمار می‌رود، اما در مورد زندگی او معلومات بسیار کم وجود دارد و نام او بیشتر در کنار نام محمود طرزی، شوهرش، و ثریا طرزی، دخترش، مطرح شده است.