طالبان، از زمان بازگشت به قدرت در آگست ۲۰۲۱، قانون «امر به معروف و نهی از منکر» را توشیح و تنفیذ کرد؛ قوانینی که حضور اجتماعی زنان را تقریباً بهطور کامل حذف کردهاست. قانونهای طالبان علیه زنان، بیش از هر چیز بهعنوان یک ابزار سیاسی و اجتماعی استفاده میشود تا کنترل بیشتری بر جامعهٔ افغانستان و زنان اعمال کنند. این قوانین برای بسیاری از زنان به معنای محدودتر شدن آزادیهای فردی و افزایش حس خفقان و بیقدرتی است. از اینرو، در سایهٔ حکومت طالبان، بسیاری از پدران، برادران و شوهران ناچار شدهاند که نقش مأموران امر به معروف طالبان را در خانههایشان ایفا کنند و ناخواسته، اجراکنندگان دستورات سختگیرانهای باشند که زندگی زنان را محدودتر کردهاست.
امروز ۱۰ ژوئن ۲۰۲۵، روزنامهٔ گاردین در گزارشی نوشت که مردان افغانستان تحت فشار قرار دارند تا زنان خانوادهشان را وادار به رعایت قوانین امر به معروف طالبان کنند. این رسانه گزارش داد که بسیاری از مردان افغانستان، برای جلوگیری از آزار و اذیت زنان توسط طالبان، خودشان مانند مأموران بیمزد این گروه عمل میکنند. این مردان تحت فشار اجتماعی، ترس از مجازات و حفظ آبرو، آزادی زنان خانواده را سرکوب میکنند. بر اساس قوانین طالبان، در صورتی که زنان خانواده از محدودیتهای اعمال شده پیروی نکنند، مردان خانواده جریمه یا زندانی میگردند. به همین دلیل مردان مجبور به تشدید محدودیت در خانه میشوند.
روزنامه بریتانیایی گاردین با تعدادی مرد و زن جوان در سراسر افغانستان گفتوگو کردهاند تا تأثیر قوانین امر به معروف طالبان بر تغییر نگرش و رفتار مردان نسبت به زنان خانوادهشان را بررسی کنند. بررسیها نشان میدهد که این وضعیت تنها به کنترل رفتوآمد و پوشش محدود نمیشود. به گفتهٔ زنان شرکت کننده در این تحقیق، ترس مردان از مجازات اجتماعی یا قضایی، منجر به رفتار خشونتآمیز در خانه شدهاست.
امیر گفته که پدر بودن در افغانستان تحت حاکمیت طالبان برای او تبدیل به یک کابوس شدهاست. او میگوید که اکنون بیشتر شبیه زندانبان است تا پدر مهربان. او که پیش از تسلط دوبارهٔ طالبان، دخترانش به مکتب میرفتند، میگوید: اکنون ترجیح میدهد که دخترانش هرگز از خانه بیرون نروند. «من اصرار دارم که حجاب داشته باشند و به آنها میگویم حق ندارند بیرون از خانه یا در بازار بخندند. مأموران امر به معروف بسیار سختگیر هستند و اگر قوانین را رعایت نکنند، ممکن است بازداشت شوند.»
جاوید حکیمی از ولایت بامیان گفتهاست: «مردها به مأموران بیمزد طالبان تبدیل شدهاند. ما مجبوریم برای حفظ آبرو، اعتبار و جایگاه اجتماعی خود، دستورات طالبان را بر زنان خانوادهمان تحمیل کنیم.» او تحمل این وضعیت را «خفقانآور» توصیف کرد.
پرویز، جوانی دیگر از شمالشرق افغانستان نیز گفتهاست که پس از بازداشت خواهرش به دلیل نداشتن پوشش مورد نظر طالبان، تصمیم گرفته که دیگر چنین اتفاقی نیفتد. او گفته: «مجبور شدم به پاسگاه بروم. آنجا تحقیر شدم و گفتند: باید هرچه طالبان میگویند انجام دهم. وقتی به خانه برگشتم، تمام خشمم را سر مادر و خواهرم خالی کردم.»
فرشته، زن جوانی از بدخشان میگوید که اگر حتی برای خرید غذا از خانه بیرون شود، شوهرش او را لتوکوب میکند. فرشته گفت: «به سر کوچه رفتم تا سبزی بخرم. چادر بلند سیاه پوشیده بودم، اما برقع نداشتم. وقتی برگشتم، با سیلی به صورتم زد و مرا لتوکوب کرد.»
رابعه ۲۲ ساله نیز دربارهٔ بیرون رفتن خواهر بزرگترش از خانه میگوید: «غرور ما اجازه نمیدهد. ما غیرت داریم، آبرو داریم. نمیتوانیم حتی تصور کنیم که خدای نکرده در شهر یا بازار حرفی دربارهاش زده شود.» زنان جوان دیگری نیز دربارهٔ درد ناشی از تبدیل شدن اعضای خانوادهشان به مأموران امر به معروف صحبت کردهاند.
یک زن ۲۵ ساله در مورد تغییر رفتار پدرش پس از حاکمیت دوبارهٔ طالبان گفتهاست. پدرش از او و خواهرانش خواسته که آرایش نکنند، از خانه بیرون نروند و لباسی بپوشند که حتی یک تار مویشان معلوم نشود. این زن گفتهاست که حتی برای خرید نوار بهداشتی هم نمیتواند از خانه بیرون شود.
ریچارد بنت، گزارشگر ویژهٔ شورای حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان، با ابراز نگرانی گفت که مردان خانواده اکنون بیشتر از پیش به مجریان محدودیتهای جنسیتی تبدیل شدهاند و این روند، فشار روانی و اضطراب گستردهای بر زنان، بهویژه دختران وارد کردهاست.
این درحالیاست که آقای بنت روز جمعه ۶ ژوئن، از مقاومت و ایستادگی مردم افغانستان در برابر فشارها و محدودیتهای رژیم طالبان تمجید کرد و آن را «الهامبخش» خواند. وی در پیامی توئیتری ضمن تبریک عید قربان نوشته بود، امیدوار است این جشن نویدبخش آیندهای باشد که در آن هر انسان با آزادی، کرامت و حقوق برابر زندگی کند. در حالی که شهروندان افغانستان در سایهٔ محدودیتهای شدید اجتماعی و اقتصادی به این مناسبت پرداختند.
مردم افغانستان اما با وجود فشارهای شدید سیاسی و اقتصادی هنوز امید به زندگی را در دل خود نگه داشتهاند. سکوت جوامع بینالمللی در قبال نقض گستردهٔ حقوق بشر در افغانستان، چالشی جدی در مسیر بازگشت به ثبات و عدالت است. مقاومت غیرنظامی زنان، نه تنها نماد انسانیت در برابر سختیهاست، بلکه یادآوری روحیهٔ مبارزه با ظلم میباشد. زنان همیشه نقشی کلیدی در مقابله با این محدودیتها ایفا کردهاند. این معترضان نه تنها صدای زنان بیصدا هستند، بلکه با ایجاد شبکههای حمایت و افزایش آگاهی عمومی دربارهٔ حقوق زنان، در جهت تغییر قوانین و بهبود وضعیت زنان تلاش میکنند.
این مبارزان معترض، امید و انگیزهای برای بسیاری از زنان ایجاد میکنند و به آنها نشان میدهند که مقاومت در برابر سرکوب امکانپذیر است. ایجاد و گسترش شبکههای حمایتی، استفادهٔ هوشمندانه از رسانههای اجتماعی برای جلب توجه جهانی و آگاهیبخشی در میان مردم محلی، ابزارهای مؤثری در این مبارزه هستند. همچنین، همکاری با سازمانهای بینالمللی و جلب حمایت جهانی میتواند فشار بیشتری بر طالبان وارد کند تا از این محدودیتها دست بردارند.