نویسنده: شفیع‌الله زاور «بخش دوم»
حذف سیما و حضور زنان از رسانههای تصویری و سینما
در ۳۰ عقرب ۱۴۰۰/۲۱ نوامبر ۲۰۲۱، محمدخالد حنفی، سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه در یک نشست خبری در کابل «دستورالعمل جدیدی» را برای رسانههای تصویری معرفی کرد که براساس آن زنان نمی‌توانند از این پس در نمایش‌نامه‌های تلویزیونی نقش و حضور داشته باشند.
در دستورالعمل 8 ماده‌ای این وزارت آمده است که پخش فیلم‌های مغایر اصول شرعی و افغانستانی، فیلم‌هایی که سبب بداخلاقی اجتماعی می‌شود، برنامه‌های تفریحی-انتقادی از شخصیت‌ها، انتشار تصاویر نیمه‌برهنه‌ی مردان، پخش اخبار از سوی زنان بی‌حجاب و تصاویر پیامبران و صحابه را در رسانههای تصویری منع می‌کند.
طبق این فرمان، صورت زن نیز گناه تلقی می‌شود. باید زنان برای ادامه‌ی کار صورت‌شان را با پوزبند بپوشانند. همچنان از پوشیدن لباس‌های رنگی و لباس‌های سَبک غربی خودداری کنند و در حرف‌زدن‌شان عفت کلام را رعایت نمایند.
بعد از ابلاغ این فرمان، گردانندگان و مجریان زن تلویزیون ملی افغانستان را از کار برکنار کردند. شبنم دوران مجری زن برنامه‌ی رادیو تلویزیون ملی افغانستان بود که با به قدرت رسیدن این گروه، به او اجازه‌ی حضور در برنامه‌های تلویزیونی را ندادند. تنها به این بسنده نکردند. رادیو تلویزیون ملی افغانستان زیر اداره‌ی طالبان، دیدارهای رسمی سران این گروه را که با هیأت و نماینده‌های زنان کشور و نهادهای مختلف خارجی دارند، حذف می‌نماید.
به‌طور مثال، این تلویزیون دیدارهای خلیل‌الرحمن حقانی، وزیر مهاجرین طالبان را که با خانم شوکو شیموزاوا، ریيس پیشتی‌بانی و امنیت کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، و ملاقات شیرمحمد عباس ستانکزی، معاون وزیر خارجه‌ی طالبان با معاون فرستاده‌ی ویژه‌ی جاپان، خانم میساکو تکاهاشی را با حذف عکس این دو زن منتشر کرد. نشر عکس با زن خارجی حرام است. در حالی که ملاقات با زن خارجی حلال است و این در تفکر طالبانی اشکالی ندارد؛ طوری که نماینده‌های این گروه در برنامه‌های تلویزیونی اشتراک می‌کنند و عکس و تلویزیون و استفاده از دنیای مجازی را حرام می‌شمارند.
حذف صدای زنان از رسانه و محرومیت از هنر موسیقی
روز یک‌شنبه به تاریخ ۲۱ قوس ۱۴۰۰/۱۲ دسامبر ۲۰۲۱، کمیته‌ی مصئونیت خبرنگاران افغان با نشر گزارشی گفت که طالبان در ولایت‌های بلخ، تخار و جوزجان، نشر صدای زنان و موسیقی را از رسانه‌ها ممنوع کرده است. طالبان به صورت عموم مخالف هر نوع موسیقی هستند. هنرجویان انستتیوت ملی موسیقی افغانستان در همان روزهای نخستین تسلط این گروه، اجازه‌ی فعالیت نداشتند؛ بنابراین اعضای اُرکستر زهره (نخستین اُرکستر تمام زنان افغانستان) به پرتگال پناهنده شدند.
اداره‌ی اطلاعات و فرهنگ طالبان ولایت هلمند در ماه اسد ۱۴۰۲، به رسانههای محلی هشدار داد که تحت هیچ شرایطی نباید صدای زنان را نشر کنند. سپس ریاست امر به معروف طالبان قندهار پخش صدای زنان، موسیقی و دعوت مهمان زن در برنامه‌های رادیویی را ممنوع کردند. این ریاست حتا گفته است که در تیتراژ برنامه‌های رادیویی، از موزیک استفاده نشود.
طالبان در ماه اسد ۱۴۰۳، رادیو «صدای زنان» را در ولایت بدخشان به‌دلیل پخش موسیقی و صدای لطیف مجریان تعطیل کرد. همچنان این روایت حذف صدای زنان در بیشتر رسانههای کشور پابرجاست.
محدودیت برای سفر زنان در داخل و خارج از کشور
در ۵ جدی ۱۴۰۰/۲۶ دسامبر ۲۰۲۱، طالبان محدودیت‌های گسترده‌ای را بر سفر زنان اِعمال کردند. وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه اعلامیه‌های را میان رانندگان موترهای شهری و مسافربری توزیع کرد و از آن‌ها خواست که زنان بدون حجاب را سوار موترهای‌شان نکنند. همچنان این وزارت زنان بدون محرم (پدر، برادر، شوهر یا پسر) را از تنها سفرکردن به بیش از ۷۸ کیلومتر مسافت راه منع کرد. این گروه در گذرگاه‌های تورخم، قندهار، پکتیا و ولایت‌های دیگر دستور داده‌اند که حتا خانم‌های بزرگ‌سال و بیمار را نیز بدون محرم اجازه‌ی عبور از مرز ندهند.
در ۸ حوت ۱۴۰۰/۲۸ فبروری ۲۰۲۲، طالبان همچنین محدودیت‌هایی را برای سفر زنان بدون محرم به خارج از کشور اِعمال کردند. براساس این فیصله، از سفر زنان بدون محرم جلوگیری شد و ده‌ها دانش‌جوی دختر فرصت‌های تحصیلی در بیرون از افغانستان را از دست دادند و این روند تا هنوز جریان دارد.
روز پنج‌شنبه ۴ حمل ۱۴۰۱/۲۴ مارچ ۲۰۲۲، به شرکت‌های مسافرتی دستور دادند به زنانی که محرم شرعی ندارند تکت سفر با هوایپما را نفروشند. همچنان مسؤولان فرودگاه کابل نیز موظف‌اند که بدون حضور محرم شرعی به زنان اجازه ندهند.
محرومیت فراروی زنان از آموزش، داشتن جواز و اجازه‌ی رانندگی
این گروه در ۱۳ ثور ۱۴۰۱/۳ می ۲۰۲۲، در ولایت هرات مراکز آموزش رانندگی را به صورت شفاهی دستور دادند که فعالیت‌‌شان را در بخش آموزش رانندگی به زنان متوقف کنند. مدیریت ترافیک هرات نیز توزیع فورمه برای درخواست جواز رانندگی به زنان را توقف داد.
خان‌آقا اچکزی، مسؤول بخش تعلیم و تربیه‌ی مقررات ترافیکی ولایت هرات، به فرانس‌پرس گفت که «به ما به‌گونه‌ی شفاهی هدایت داده شده است که توزیع جواز به رانندگان زن را متوقف سازیم…»
جلال‌الدین سعادت، مسؤول مرکز آموزش رانندگی خواهران و برادران افغان در ولایت هرات، به صدای آمریکا گفت که «مسؤولان مدیریت ترافیک هرات به ما گفته است که فعالیت‌های‌مان را در بخش آموزش رانندگی به زنان متوقف کنیم.» این درحالی است که ابتدا ریاست ترافیک ولایت کابل، روند توزیع جواز رانندگی به زنان را متوقف ساخت. هرچند در این مورد هدایت رسمی به نشر نرسیده است؛ اما رانندگان زن با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو هستند. نداشتن جواز رانندگی/اجازه‌ی تمدید، سفرکردن بدون محرم شرعی و اذیتِ زنان در ایست‌های بازرسی این گروه، زنان را از رانندگی در کشور بازداشته است.
اجباری شدن پوشاندن صورت زنان
روز شنبه ۱۷ ثور ۱۴۰۱/۷ می ۲۰۲۲، در پیام هبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه طالبان که توسط وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه خوانده شد، رعایت حجاب «پوشیدن چادری» را « شرعی» دانسته و تأکید کردند که باید زنان به‌جز چشم‌ها، بدن و صورت‌شان را بپوشانند و از روبند (برقع) که چهره‌ی آن‌ها را به‌طور کامل می‌پوشاند، استفاده کنند؛ پوششی که در دوره‌ی نخست حاکمیت این گروه، اجباری بود. در بخش اقسام حجاب تأکید شده است که چادری از قرن‌ها بدین‌سو بخشی از فرهنگ افغانستان بوده است؛ بنابراین در شرایط کنونی نیز بهترین نوع حجاب به‌شمار می‌رود. در صورت تخلف و کشف حجاب، مردان خانواده مجازات خواهند شد.
وزارت امر به معروف و نهمی از منکر این گروه، مراحل تنبیهی زیر را برای «ولی» زنان بی‌حجاب در نظر گرفته است:
- در گام نخست، تشخیص خانه‌ی زن بی‌حجاب و توصیه و تذکر به ولی زن
- در گام دوم، ولی زن بی‌حجاب احضار به ریاست مربوطه‌ی امر به معروف و نهی از منکر
- در گام سوم، سه روز زندانی‌شدن ولی زن بی حجاب
- در گام چهارم، محکوم‌شدن به ارتکاب جرم و سپردن ولی زن به دادگاه
برای آن عده زنانی که در نهادهای حکومتی کار می‌کنند، در صورت عدم رعایت حجاب، نخست تنبیه و در صورت عدم توجه، در مرحله دوم از کار برکنار می‌شوند.
این گروه به این نیز بسنده نکرده و بانوانی که سایر پوشش‌های بیرونی را باوجود حفظ و رعایت حجاب به تن دارند، هم تنبیه می‌کنند و از آنان تعهد اجباری می‌گیرند. همچنان تصاویر زنان را از تابلوی سالن‌های زیبایی، فروشگاه‌های لوازم آرایشی و پوشاک حذف کردند و دیوارنگاری‌هایی که در حمایت زنان نوشته شده بود، رنگ پاشیده و شعارهای خودشان را جایگزین کردند.
امروز هر زنی که در فضای بیرون از خانه حضور می‌یابد و تعداد اندکی که در رسانه و ارگانهای حکومتی کار می‌کنند، مجبوراند که صورت‌شان را با پوزبند/ماسک بپوشانند، در غیر آن صورت از کار برکنار شده و مجازات خواهند شد.
محدودیت فراروی زنان در انتخاب رشتههای تخصصی دانشگاهی
احمد تقی، سخن‌گوی وزارت تحصیلات عالی این گروه روز دوشنبه، ۱۱ میزان ۱۴۰۱/۳ اکتبر ۲۰۲۲، در صحبتی که با رسانه‌ی طلوع نیوز داشت، گفت که پس از این در زمینه‌ی انتخاب رشتههای تخصصی در امتحانات ورودی به دانشگاه‌ها، به دختران اجازه داده نخواهد شد که رشتههای تخصصی را انتخاب کنند که در آن‌ها نتوانند برای خود و هم‌وطنان‌شان مفید باشند. پس از این فرمان، تحصیل دختران در رشتههای علوم دام‌پزشکی، مهندسی، نفت و گاز، اکتشاف معادن، جیولوژی معادن، ژورنالیزم، اقتصاد و زراعت ممنوع شد.
همچنان براساس نامه‌ی نمبر «۴۹۷ بر۴۶۴» ریاست دانشگاه کابل که در ۲۵ میزان ۱۴۰۱/۱۸ اکتبر ۲۰۲۲، به نشر رسید، این گروه درباره‌ی آزمون پذیرش مقطع کارشناسی ارشد دانش‌جویان زن نیز محدودیت وضع کرد. براساس خبرنامه‌ی این دانشگاه، رشتههای زراعت، اداره و تجارت، کمپیوتر ساینس و انجنیری برای دانش‌جویان زن در مقطع کارشناسی ارشد حذف شد.
ممنوعیت ورود زنان به پارک و حمام‌های عمومی زنانه
در کنار سایر عرصه‌هایی که این گروه پس از تسلط‌یافتن‌شان بر زنان محدودیت و ممنوعیت وضع کردند، پارک‌های تفریحی و حمام‌های زنانه نیز از قید فرامین حذف سیستماتیک زنان توسط این گروه در امان نماند.
پس از تسلط‌یافتن این گروه، ابتدا وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان، در اعلامیه‌ی روز یک‌شنبه، تاریخ ۷ حمل ۱۴۰۱/۲۷ مارچ ۲۰۲۲، به پارک‌های تفریحی کابل دستور سهمیه‌بندی و تفکیک جنستی را وضع کردند. طبق این اعلامیه، روزهای یک‌شنبه، دوشنبه و سه‌شنبه برای زنان و روزهای چهارشنبه، پنج‌شنبه، جمعه و شنبه برای مردان اختصاص یافت و سایر ولایت‌ها نیز پس از کابل به رعایت این فرمان دست یازیدند. در روزهای مشخص شده زنان مکلف به رعایت کامل حجاب بودند. پسران بالغ و مردان، حق باهم بودن کنار زنان خانواده‌های‌شان را در داخل پارک نداشتند.
طالبان نیز برای فراهم‌ساختن فضای «اسلام طالبانی»، به تخریب سر و سیمای تندیس‌های تزیینی داخل پارک‌ها، حذف عکس، نقاشی و کاریکاتورهایی که سر داشتند، کوتاهی نکردند. اما هنوز کافی نبود. وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه، روز چهارشنبه، تاریخ ۱۸ عقرب ۱۴۰۱/۹ نوامبر ۲۰۲۲، برای زنان اجازه‌ی ورود به پارک‌های تفریحی را ندادند.
محمدعاکف مهاجر، سخن‌گوی این وزارت با تأیید این خبر، دلیل بستن دروازه‌های پارک‌ها به روی زنان را رعایت نکردن حجاب از سوی زنان عنوان کرد. دشمنی این گروه با زنان آن‌قدر وحشت‌ناک و بی‌رحمانه است که این گروه هرجا که می‌روند و با هر پدیده‌ای روبه‌رو می‌شوند؛ در یکمین گام به فکر بستن آن به روی زنان دست می‌یازند.
محمدخالد حنفی، سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه پس از سفرش به استان بامیان متوجه شد که بستن دروازه‌ی پارک ملی بند امیر را فراموش کرده است. سریع روز یک‌شنبه، ۴ سنبله ۱۴۰۲/۲۶ اگست ۲۰۲۳، در جریان سخنرانی خود در آن دستور داد تا زمانی که «یک اصول» تهیه نشده، زنان نمی‌توانند به پارک ملی بند امیر بروند. شبیه آماده‌ساختن «نصاب اسلامی آموزشی» و «امر ثانی»، یک سال از ساختن «یک اصول» می‌گذرد و دروازه‌ها همچنان بسته‌اند.
به تاریخ ۲۸ عقرب ۱۴۰۱/۱۹ نوامبر ۲۰۲۲، وزارت مذکور در ولایت هرات، حمام‌های زنانه را مسدود کردند. سپس فرمان مسدودشدن حمام‌های عمومی زنانه به ریاست پیشه‌وران در کابل و سایر ولایت‌ها نیز صادر شد.
محمدعاکف مهاجر، به رسانه‌ها گفت که براساس شکایت شماری از شهروندان کشور و همچنان جواز نداشتن شرعی رفتن زنان به حمام‌های عمومی، سبب مسدودشدن حمام‌های عمومی گردید.
ممنوعیت اشتراک هم‌زمان استادهای زن و مرد در رویدادهای علمی
وزارت تحصیلات عالی این گروه روز دوشنبه، به تاریخ ۱۵ حمل ۱۴۰۱/۴ اپریل ۲۰۲۲، در مکتوبی دستور داد که اشتراک هم‌زمان استادهای زن و مرد در نشست‌های علمی، اداری دانشگاه‌ها و مراسم‌های دانش‌آموختگی ممنوع می‌باشد.
در این مکتوب به تمامی مؤسسات تحصیلی و دانشگاه‌های کشور دستور داده شد که از اشتراک هم‌زمان استادهای زن و مرد در نشست‌های مختلف دانشگاهی به شمول سمینارهای پژوهشی و کارگاه‌های علمی، اداری و مراسم دانش‌آموختگی دانش‌جویان جلوگیری کنند. براساس این مکتوب، استادهای زن نه‌تنها که نشست‌های جداگانه برگزار کنند، همچنان از نشر تصاویر نشست‌های‌شان جلوگیری گردد.
ممنوعیت حضور زنان در مساجد
طالبان روز شنبه ۳ جدی ۱۴۰۱/۲۴ دسامبر ۲۰۲۴، در حساب اکس/تویتر خود نوشت که «از طرف ریاست انسجام امور مساجد و حسینیه‌ها فقط حکم منع ورود دختران بالغ مساجد شهر کابل داده شده که در آن مدارس دختران بالغ وجود دارد و در مورد سایر مدارس دینی که در مساجد نیستند، چیزی یاد نشده است.»
جدا از مانع شدن دختران از آموزش در مدارس دینی (مساجد)، این گروه مانع رفتن زنان به مساجد جهت اشتراک در نماز و عبادت‌شان نیز شده‌اند. قبل از حاکمیت طالبان، زنان در مناسبت‌های خاص دینی مانند نماز جمعه، تراویح و نماز عیدین، به مساجد رفته و به عبادت می‌پرداختند؛ ولی این گروه حضور زنان را به صورت عموم در مساجد ممنوع کردند. این در حالی است که امامان مساجد کشور از طرف این گروه تعیین شده‌اند؛ این گروه حتا به امام، ملا و عالم دین خود نیز باور ندارند.
ممنوعیت اشتراک زنان در جشن‌های دانش‌آموختگی
در ادامه‌ی وضع محرومیت‌‌ها، این گروه مانع برگزاری جشن دانش‌آموختگی دختران در سراسر کشور شدند.
ابتدا این گروه، برای برگزاری جشن‌آموختگی دختران و پسران محدودیت وضع کردند و براساس آن دختران با رعایت کامل حجاب‌شان حق برگزاری مراسم را تنها در دانشگاه‌شان داشتند و هم‌صنفی‌های پسر و مردهای خانواده‌ی این دختران نیز اجازه‌ی ورود به جشن را نداشتند.
در روز پنج‌شنبه، تاریخ ۱۷ قوس ۱۴۰۱/۸ دسامبر ۲۰۲۲، ۷۸۲ دانش‌جوی پسر در محوطه‌ی دانشگاه بامیان مراسم جشن دانش‌آموختگی‌شان را با حضور مقامات محلی این گروه برگزار کردند. طالبان اما اجازه‌ی حضور دختران دانش‌جوی این دانشگاه را در جشن دانش‌آموختگی ندادند و برای دختران وعده دادند که هفته‌ی بعد به صورت جداگانه مراسم دانش‌آموختگی را برگزار خواهند کرد.
در ادامه، روز یک‌شنبه، ۲۰ قوس ۱۴۰۱/۱۱ دسامبر ۲۰۲۲، این گروه از میان ۳۵۴ دانش‌آموخته‌ی مؤسسه‌ی تحصیلات عالی ولایت غور که ۹۱ تن آن را دختران تشکیل می‌داد، اجازه‌ی حضور در مراسم دانش‌آموختگی ندادند. این روند تا فرمان عمومی بسته شدن دروازه‌های دانشگاه بر زنان در سایر ولایت‌های کشور ادامه یافت.
یک سال پس از بسته شدن دروازه‌های دانشگاه بر روی زنان، روز پنج‌شنبه، ۳۰ قوس ۱۴۰۲/۲۱ دسامبر۲۰۲۳، ۲۵۰۰ دانش‌جوی پسر در ادیتوریم دانشگاه کابل با حضور سراج‌الدین حقانی «وزیر داخله»، ملا محمد یعقوب «وزیر دفاع» و ندامحمد ندیم «وزیر تحصیلات» جشن دانش‌آموختگی‌شان را برگزار کردند. در این برنامه اسامه عزیز، رییس دانشگاه کابل دانش‌آموختگی پسران را «دست‌آورد بزرگ» خواند و سایر مقامات این گروه در حالی که هیچ زنی در این برنامه حضور نداشت، با شعارهای مردانه مراسم را همراهی کردند.
