نویسنده: شفیع‌الله زاور «بخش چهارم/پایانی»
ارتکاب جنایات ضدِ بشری در برابر زنان افغانستان
دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)، در گزارشی که در ماه آگست ۲۰۲۳ به نشر رسید، از ثبت ۸۰۰ مورد نقض حقوق بشر خبر داده است. در این گزارش-که نتیجه‌ی بررسی چهار ماه نخستِ (از ۱۵ آگست تا ۳۱ دسامبر۲۰۲۳) پس از بازگشت طالبان به قدرت را در برمی‌گیرد، از ۲۱۸ مورد قتل نظامیان پیشین یاد شده است. این آمار، گوشه‌ای از جنایات این گروه است که یوناما از آن پرده برداشته است. در حالی‌که آمارها بیشتر از این شماراند، همچنان نقض‌های حقوق بشری به صورت وحشت‌ناکی تکان دهنده است.
از همان روزهای نخست حاکمیتِ این گروه، زنان صدای بارز عدالت‌خواهی را فریاد زدند؛ جای مردانی را که در جبهه‌ها می‌رزمند و مردانی که سکوت کردند، در خیابان‌های شهر پُر کردند. همچنان به جامعه‌ی مردسالار و خواب‌زده یاد دادند که زنان در برابر حق‌شان سکوت نمی‌کنند؛ زنان در مخالفت با توافق‌نامه‌ی ننگین دوحه، بسته شدن دروازه‌های مکتب و دانشگاه، حذف زنان از کابینه، ورزش، حذف زبان فارسی، ممنوعیت حق کار، سفر، رانندگی و برای همه‌ی تبعیض‌ها و ممنوعیت‌های آشکار، صدای اعتراضی‌شان را بلند کردند و تجمعات اعتراضی برگزار نمودند.
در ابتدا این گروه با وضع فرامین، محدودیت‌هایی را در بخش‌های گونان بر زنان وضع کردند؛ در مرحله‌ی بعدی با وضع فرامین جدید، حق درس، کار، آزادی‌های فردی، اجتماعی و سیاسی آنان را سلب کرده و به صورت سیستماتیک از جامعه حذف کردند. این در حالی است که از میان بیشتر از ۵۰ کشور مسلمان و عضو سازمان کنفرانس اسلامی هیچ کشوری زنان و دختران‌شان از حق آموزش، کار و فعالیت‌های سیاسی منع نشده‌اند.
در این چهار سال، این گروه ده‌ها فرمان ممنوعیت را بر زنان در عرصه‌های گوناگونی که نوشتن آن در این متن مقدور نیست، وضع کردند. براساس بررسی رسانه‌ی «سلام وطن‌دار» در مورد محدودیت‌های وضع‌شده بر زنان، دیده می‌شود که این گروه «تا پایان ۱۴۰۰ به ۱۹ مورد، تا پایان ۱۴۰۱ به ۴۹ مورد و نیز تا پایان ۱۴۰۲ به ۶۶ مورد» محدودیت را بر زنان وضع کرده است.
هم‌زمان با تشدید محدودیت‌ها و سلب حقوق زنان توسط این گروه، معترضان زن به صورت وحشت‌ناکی به انواع گوناگون زیر شکنجه، تجاوز، بریدن اعضای بدن، شوک الکتریکی، کوبیدن به سینه و بین پاها، القای حس خفگی با آب، آویزان‌شدن از سقف، شلاق‌‌زدن، عکس و فیلم‌برداری بدن لخت و سایر جنایت‌های ضد بشری قرار گرفتند.
وزارت خارجه‌ی آمریکا به تازگی گزارش سالانه‌اش را درباره‌ی وضعیت حقوق بشر در شماری از کشورها از جمله افغانستان در ۲۰۲۳ منتشر کرد. در این گزارش درباره‌ی وضعیت زنان افغانستان نوشته است که ۱۶ زن از ۹۰ زن زندانی در شمال کشور بعد از تجاوز طالبان باردار شده‌اند.
وزارت خارجه‌ی آمریکا به نقل از گزارش روزنامه‌ی «هشت صبح» نوشته است که نگهبان زندان طالبان در جوزجان، فاریاب و سمنگان در ۱۴ ماه می۲۰۲۳، به زنان زندانی، تجاوز جنسی کرده‌اند. ده‌ها مصاحبه‌ی شنیداری و دیداری، مقاله و تصویر از بانوان وجود دارد که این گروه، وحشیانه‌ترین شکنجه‌های غیرانسانی را انجام داده‌اند.
همچنان در گزارشی که سازمان حقوق بشری عفو بین‌الملل در۲۰۲ نشر کرده است، بیش از صد زن و دختر افغانستانی برای تهیه‌ی گزارش زیر عنوان «مرگِ تدریجی» با این سازمان مصاحبه کرده‌اند. اظهارات آنان نشان می‌دهد که طالبان چگونه کسانی را که جرأت اعتراض به این محدودیت‌ها را دارند، تهدید، بازداشت، شکنجه و ناپدید می‌کنند. اظهارات و شواهدی که زنان در این مصاحبه داشتند، نشان می‌دهد که طالبان:
- سینه‌ها و بین پاهای زنان را می‌زدند تا نتوانند به دنیا نشان دهند که چگونه شکنجه شده‌اند.
- از شوکر الکتریکی برای لت‌وکوب استفاده می‌کردند.
- طالبان با نشان‌دادن عکس‌های خانوادگی معترضان، تهدید کشتن آن‌ها را می‌دادند و این‌روند تا هنوز جریان دارد.
- از زنان معترض اعتراف اجباری می‌گرفتند و هنوز جریان ادامه دارد.
صدها زن معترض پس از رهایی، به‌دلیل حفظ جان و کانون خانواده‌ی‌شان مهُر سکوت بر لب زده‌اند؛ اما زنان معترضی که توانستند از کشور بیرون شوند، لب به سخن گشودند و از جنایات این گروه پرده برداشتند. در زیر گوشه‌ای از جنایات این گروه است که زنان معترض به زبان خودشان در رسانه‌ها شریک ساختند.
- لیلما دولت‌زی، رییس پیشین شورای زنان شهرستان چهاربولکِ ولایت بلخ، در مصاحبه‌اش با چندین رسانه‌ی دیداری و شنیداری، جریان شکنجه‌اش را شرح داد. گفت که طالبان او را به‌دلیل فعالیت‌هایش در راستای تأمین حقوق زنان وعضویت در حزب جمعیت اسلامی بازداشت کرده و در زندان با چاقو، ران‌هایش را زخمی کردند و بالای زخمهایش نمک پاشیدند.
- وسیمه کوهستانی، بانوی معترض که دوبار به جرم دادخواهی از سوی طالبان بازداشت شده است. در مصاحبه اش می‌گوید که افراد این گروه او را با بدن برهنه شلاق زدند و ناخن‌هایش را کشیدند.
- آرزو کوهستانی، در گفت‌وگو با مختار وفایی، خبرنگار «اندیپندت فارسی» اظهار داشت که بیش از یک‌ونیم ماه در زندان این گروه بوده و زیر شکنجه جنینش سقط شده است.
- ظریفه یعقوبی، یکی از زنان معترض، پس از آزادی از زندان طالبان، در مصاحبه با «رادیو تلویزیون» صدای آشنای آمریکا می‌گوید که این گروه در روزهای پایانی زندان، به وی داروهایی می‌دادند که دچار فراموشی می‌شد. او اضافه می‌کند که تأثیر زندان و داروهایی که در غذایش اضافه می‌شد، او را دچار مشکلات روانی کرده است.
- عزیزه جویا، بانوی معترض از ولایت تخار در مصاحبه‌اش با خبرگزاری «پایگاه» گفت که طالبان او را به‌دلیل اعتراضی که در هشتم مارچ، روز جهانی زن با سایر بانوان معترضِ تخار داشته است، در زندان این گروه مورد تجاوز قرار گرفته است.
- رسانه‌های گاردین و رخشانه گزارش داده‌اند که ویدیویی را مشاهده کرده‌اند که نشان می‌دهد یک زن جوان در زندان طالبان از سوی مردان مسلح مورد «تجاوز جنسی» و «شکنجه» قرار می‌گیرد. هرچند این جنایت تنها در مورد یک زن نیست، بلکه زنان زیادی مورد شکنجه و تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند؛ اما این ویدیو، مدرکی از وقوع جنایات ضد بشری این گروه در برابر زنان است.
- خواهران پریانی، معترضانی که با حاکمیتِ دوباره‌ی این گروه، دست به اعتراض زدند. در ۲۹ جدی ۱۴۰۰/ ۱۹ جنوری ۲۰۲۲، استخبارات طالبان به خانه‌ی آن‌ها هجوم بردند و چهار خواهر شامل تمنا زریاب پریانی، زرمینه پریانی، کرشمه پریانی و شفیقه پریانی را از خانه‌ی‌شان بازداشت کردند.
آن‌ها ۲۶ روز را در بند طالبان سپری کردند. پس از آزادی نیز ممنوع الخروج بودند. این پنج خواهر پس از دوبار تلاشِ ناموفق، سرانجام از مرز سپین بولدک وارد پاکستان شدند و روز پنج‌شنبه، ۱۶ میزان ۱۴۰۱ به آلمان رسیدند.
تمنا زریاب پریانی، پس از ورود به آلمان با خواهر و جمعی از همراهانش برای به‌رسمیت شناختن «آپارتاید جنسیتی» در افغانستان و همچنان توقف حمایت از طالبان، در شهر کلن آلمان، ۱۲ روز دست به اعتصاب غذایی زد. او اکنون در بیرون از افغانستان صدای اعتراض زنان شده است و برنامه‌های اعتراضی را در برابر این گروه برپا می‌کند.
زرمینه پریانی در مصاحبه‌اش با برنامه‌ی «کاکتوس» که توسط مختار لشکری گردانندگی می‌شود، گفت که طالبان پس از بازداشت در زندان، بدون حضور بازجوی زن، او را به اتاقی بردند و لخت کردند و با اجبار جهت نشر و پخش و شکنجه‌ی روحی، عکس و ویدیوی برهنه از بدنش گرفتند.
باوجود این‌همه، مدارک و شواهدِ زنان معترض، گزارش رسانه‌ها و نهادهای داخلی و خارجی از ارتکاب جنایات ضد بشری توسط این گروه، در تاز‌ه‌ترین اظهارات سراج‌الدین حقانی، سرپرست وزارت داخله‌ی طالبان، روز جمعه، ۱۹ اسد ۱۴۰۳، در نشستی که در ولایت پکتیا داشت، گفت که در سه سال حاکمیت این گروه، براساس عفو عمومی، هیچ فردی از دوره‌ی جمهوریت، شکنجه و کشته نشده است و هیچ مدرکی مبنی بر اثبات ارتکاب شکنجه و کشتار افراد از رژيم گذشته، توسط این گروه وجود ندارد.
پایان سخن
تنها واژه و جمله‌ا‌ی که در دانش‌نامه‌ی ذهنی این گروه در برابر زنان نوشته‌شده، حذف و«همه‌چیز برای زنان عورت می‌باشد»، است. این گروه آن‌قدر حذف زنان را تجربه و عملی کردند که در زنانه‌ترین موارد نیز یک طالب باید حرف بزند و تصمیم بگیرد. به گونه‌ی مثال، به نقل از صفحه‌ی «تلویزیون آمو»، مسؤولان صحی طالبان در۱۶ اسد ۱۴۰۳/ ۶ اگست ۲۰۲۴، در ولایت فراه مراسم بزرگداشت از هفته‌ی جهانی تغذیه‌ی شیر مادر را بدون حضور زنان برگزار کردند و درباره‌ی ارزش شیر مادر و چگونگی تغذیه‌ی بهتر کودکان صحبت زدند.
اگر بخواهیم آبشخور دشمنی این گروه را با زنان جست‌وجو کنیم، کافی است به کتاب «الامارة الاسلامیة و نظامها» رجوع کنیم. شیخ عبدالحکیم حقانی، رییس دیوان عالی «ستره محکمه» این گروه کتابی زیر عنوان «الامارة الاسلامیة و نظامها» در ۳۱۲ صفحه به زبان عربی نشر کرد که دکتر محمد صالح مصلح، استاد پیشین دانشکده‌ی شرعیات دانشگاه بلخ، این کتاب را به نام «امارت اسلامی افغانستان» در ۵۷۶ برگ به زبان پارسی برگرداند.
در این کتاب، نظام سیاسی طالبان و جهان‌بینی این گروه را می‌توان به صورت بسیار آشکار دریافت.
با اتکا به نگرش او که دید جمعی این گروه است؛ زن موجود حصارهای خشتی است و جایگاهش را در خانه می‌توان دریافت. زن در تربیه‌ی فرزندان و کار خانه خلاصه می‌شود؛ از این‌رو، زن موجود خانه‌نشین است.
ذهنیت این گروه بر این باور است که زن با مرد از لحاظ خلقت، قدرت و توانایی یکسان نیست و ویژگی یک زن در تربیه و محافظت کودکانش خلاصه می‌شود. زن در یک اندازه‌ی تعریف‌شده، نیاز به کسب دانش دارد که در رسیدگی به امور خانه دچار مشکل نشود. با آن‌هم زن اگر بخواهد دانش کسب کند، نخستین گزینه‌ی فراگیری علوم دینی است. اگر فراتر از این بیاندیشد، این گروه باز هم در حقش لطف کرده و رشته‌های معلمی، خیاطی و قابلگی را به وی بخشیده است.
عبدالحکیم حقانی که مغز متفکر این گروه است، در کتابش می‌نویسد که برای زنان علومی چون کیمیا و هندسه و مانند آن مناسب نیست، همچنان نیازی دیده نمی‌شود که برای فراگیری این علوم از خانه بیرون شوند.
تنها تعریف ایده‌آل زن از عینک رییس دیوان عالی و تمام طالبان این است که: «زن خوب» زنی است که در حصارهای خشتی خانه‌ها آرام گرفته و در خدمت فرزند و مردان آن حصارها باشند. حالا اگر زن، پا از این حصارها فراتر گذاشت؛ «زن نسبتاً خوب» زنی است که خیاط و قابله یا هم معلم باشد. در بینش این گروه، زنانی که به سمت هنر و ادبیات، رشته‌های تخصصی و فناوری و سایر رشته‌های علوم انسانی و تجربی بروند، قطعاً زنان خوب نیستند. در پرتو این نگرش، تمام زنان افغانستان به بیراهه رفته‌اند؛ از این‌رو، هر زنی که خارج از تعریف و بینش این گروه گام بگذارد، مستحق سرزنش است؛ از شلاق زدن تا بریدن گوشت بدن، تا تجاوز و حتا تا سر به نیست‌کردن.
تا این جای کار برای زن افغانستانی نه فضای برای نفس کشیدن گذاشتند و نه گلوی برای اعتراض و عدالت‌خواهی، از همه مهم‌تر نه شانه‌ی پیدا شد برای حمایت. تاریخ اما سرگذشت بی‌کسی زنان افغانستان را فراموش نخواهد کرد. روزی زنان افغانستان دوباره سبز خواهند شد و دوباره آزاد. آن‌روز باید «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سبز» و ارج بگذاریم به این گلوهای شرف و آزادی.
