گزارش: گیسو
در چهار سال گذشته، علی‌رغم محدودیت‌های شدید طالبان بر ممنوعیت صدا و تصویر زنان خبرنگار و کارمندان رسانهای زن، زنان خبرنگار با حفظ حضورشان در رسانه، بحران افغانستان را روایت کرده‌اند.
یاسمین (مستعار)، خبرنگار 23 ساله، دانش‌آموخته‌ی زبان و ادبیات پشتو، یکی از این زنان است که علاوه‌بر درآمد اندک و چالش‌های پُرخطر کار روزنامه‌نگاری، مشغول کار در یک رسانه‌ی «آنلاین» است. او در گفت‌وگویی با رسانه‌ی نیمرخ بر تداوم فعالیتش به‌عنوان خبرنگار حتا در شرایط بحرانی‌تر از این-تأکید کرد. او میگوید:
«وقتی برای اولین بار تصمیم گرفتم کار رسانهای انجام بدهم، به خطراتش فکر نمی‌کردم؛ اما اکنون مصمم‌تر از همیشه دوست دارم به کارم ادامه بدهم؛ چون من و هزاران زن افغانستانیی آنچه را که در چهار سال گذشته-از زندگی در زیر چتر حاکمیت طالبان زیسته‌ایم، باید روایت شود.»
یاسمین معتقد است که رسالت روزنامه‌نگاری برای او تبدیل به مسؤولیتی شده است که هیچ‌گاهی نمی‌تواند از آن چشم‌پوشی بکند. او از سایر زنان خبرنگار در افغانستان می‌خواهد که تسلیم تحولات سیاسی نشده و راوی رنج‌های زنان افغانستان باشند.
او مادر دو کودک است و نمی‌تواند آینده‌ی دخترش را مانند سرنوشت امروزی دختران محروم از تعلیم و تحصیل تصور کند و نسل بعدی زنان باید وضعیت امروزی زنانِ تحت سلطه‌ی طالبان را بدانند و از صفحات تاریخ، مقاومت زنان افغانستان را خوانده و از آن الهام بگیرند.
خبرنگاران زن در افغانستان، در حالی مشغول اطلاع‌رسانی و روایت است که توقف کمک‌های بشردوستانه به افغانستان، اقتصاد صنعت رسانه در افغانستان را تضعیف کرده است؛ در نتیجه‌ی آن، صدها خبرنگار و کارمندان رسانهای به خصوص زنان وظایف‌شان را از دست داده‌اند.
خبرنگاران که اخیراً به‌دلایل وضعیت ناپایدار اقتصادی رسانه‌ها از کار برکنار شدند، می‌گویند در شرایط دشوار اقتصادی به سر می‌برند.
ف.احمدی، خبرنگار یک رسانه‌ی خصوصی در کابل میگوید که حدود پنج ماه است که شغلش را از دست داده و اکنون در شرایط بد اقتصادی به سر می‌برد، او گفت: «هزینه‌ی زندگی در کابل بسیار بلند رفته است؛ از کرایه‌ی خانه تا بل برق و مصارف آب-ماهانه تا 8000 افغانی تمام می‌شود؛ اما برای یک شخص بدون شغل و درآمد، تأمین آن امکان‌پذیر نیست. از طرفی کرایه‌ی خانه‌ها نیز روزبه‌روز افزایش پیدا می‌کند و مجال پیداکردن خانه‌های ارزان‌تر را هم از ما گرفته است.»
بانو احمدی به دنبال پیداکردن کار به ویب‌سایت‌های کاریابی سر می‌زند؛ اما از سوی هیچ نهادی تاکنون حتا فرصت یک مصاحبه هم دریافت نکرده است. اما باری در مصاحبه‌ی کاری با یک رسانه، در یک فرصت کارآموزی، تجارب 8 ساله و دست‌آوردهای او در عرصه‌ی رسانه نادیده گرفته شده است.
«برای زنان کار نیست؛ اگر باشد هم استخدامات براساس شناخت و سلیقه‌ای است. برای یک بست کارآموزی هم به ما فرصت داده نمی‌شود. در رسانهای که برای مصاحبه‌ی کاری رفته بودم، تمام تجربیات و دست‌آوردهایم را نادیده گرفتند و حتا فرصت کارآموزی هم ندادند.»
زنانی که علی‌رغم تمام این چالش‌ها مشغول کار در رسانه‌اند، مسؤولان طالبان برای دریافت اطلاعات و یا تهیه‌ی محتوا با آنان همکاری نمی‌کنند.
فاطمه حسینی، خبرنگار یک رسانه‌ی خصوصی دیگر در کابل-در گفت‌وگویی با رسانه‌ی نیمرخ میگوید که سخن‌گویان طالبان نه‌تنها در ارایه‌ی اطلاعات با وی همکاری نمی‌کند؛ بلکه شماره‌ی تلفنش را در فهرست سیاه انداخته‌اند.
او گفت: «برای تهیه‌ی یک گزارش که از طرف رسانه به من مسؤولیت داده شده بود، با سخن‌گوی وزارت اطلاعات و فرهنگ تماس گرفتم، بعد از این‌که خودم را معرفی کردم، تلفن را قطع کرد و شماره‌ام را در فهرست سیاه انداخت.»
فاطمه در کنار نادیده گرفته‌شدن به‌عنوان یک خبرنگار، چند باری به‌دلیل پوشش اعتراضات زنان و تصویربرداری از داخل شهر کابل، دستگیر و به حوزه نیز منتقل شده؛ اما پس از چند ساعت بازجویی، رها شده است.
«برای آماده‌کردن هر گزارش اجازه نداریم به سطح شهر برویم؛ بنابراین، من برای یک گزارش میدانی در حال مصاحبه با مردم بودم که رنجر طالبان آمد و بدون هیچ سخنی من و تصویربردارم را به حوزه‌ی امنیتی بردند؛ اما پس از چند ساعت بازجویی، رهای‌مان کردند.»
دستگیری خبرنگاران از سوی طالبان، رفتارهای خشونت‌آمیز و تحقیر خبرنگاران از سوی این گروه تروریستی، امر تازه‌ای نیست.
براساس آمار سازمان حمایت از رسانه‌های افغانستان، در حال حاضر 297 رسانه‌ی فعال در افغانستان وجود دارد که 4160 خبرنگار در آن‌ها مشغول کار رسانه‌ای‌اند، که از این میان 560 تن آن خبرنگاران زن هستند.
به گزارش این سازمان در چهار سال گذشته 539 مورد خشونت علیه خبرنگاران در این نهاد به ثبت رسیده که 52 مورد آن خشونت علیه زنان خبرنگار در افغانستان بوده است.
